Εντιμότατη εταιρεία: Το νουάρ της διαπλοκής

Κρίνεται ένα αστυνομικό έργο, ένα ιστορικό, ένα μαθηματικό, ένα πολιτικό μυθιστόρημα κ.ο.κ. με άλλα κριτήρια από ένα οποιοδήποτε άλλο λογοτεχνικό έργο; Εκτός δηλαδή από τα κριτήρια του επιμέρους είδους, λαμβάνουμε υπόψη και ευρύτερα λογοτεχνικά κριτήρια, με τα οποία σταθμίζουμε την αισθητική αξία ενός πεζογραφήματος; Η προσωπική μου απάντηση είναι ναι. Επομένως, για να εξηγήσω αν το μυθιστόρημα των γάλλων συγγραφέων είναι αξιόλογο, θα πρέπει να σταθώ στις αστυνομικές-του προδιαγραφές, αλλά και στις γενικότερες λογοτεχνικές του συνιστώσες.

Καταρχάς, πρόκειται για νουάρ. Αν συλλαμβάνω καλά τη διαφορά με τα αστυνομικά, είναι ότι αφηγούνται όχι μόνο τις προσπάθειες των όποιων αστυνόμων, όπως εδώ του Παρίς, αλλά και των εγκληματιών, οι οποίοι παράλληλα προσπαθούν να καλύψουν τις βρωμιές τους. Οι γάλλοι συγγραφείς γράφουν πάνω σ’ αυτό το μονοπάτι ένα “πολυσκηνικό” έργο, με κινηματογραφικές εναλλαγές και μεταφορά από το ένα σκηνικό στο άλλο, από το ένα επίπεδο δράσης στο άλλο. Έχουμε λοιπόν: α) τους αστυνόμους, β) τους οικολόγους που έτυχε να συνέλαβαν με την κάμερά τους τις σκιές των δολοφόνων, γ) τους δολοφόνους και την πολιτική παράταξη που τους κινεί, δ) τον όμιλο Πικό-Ρομπέρ που αναμιγνύεται στις εκλογές, ε) τον πατέρα της οικολόγου που προσπαθεί να μάθει τι γίνεται διενεργώντας τη δική του έρευνα κ.ο.κ.

Τι κερδίζουμε; Πρωταρχικά μια γρήγορη εξέλιξη που κάνει τις σελίδες να γυρίζουν από μόνες τους. Οι «καλοί» προσπαθούν να βρουν ενδείξεις και αποδείξεις, να βρουν την άκρη του νήματος και οι «κακοί» να προλάβουν και να εξοντώσουν μάρτυρες ή να εξαφανίσουν πειστήρια. Κι από τη μέση και ύστερα, ο αναγνώστης μπαίνει δρομαίος στη δράση και αδημονεί για το τέλος. Από την άλλη, έχουμε μια πανοραμική θέα της Γαλλίας παραμονής εκλογών (του 2007 φαντάζομαι) και όλο το πανηγύρι με τη διαπλοκή ανάμεσα στην εξουσία, στα επιχειρηματικά συμφέροντα, στις μυστικές υπηρεσίες, στον τύπο… Οι Manotti & DOA γράφουν το ψηφιδωτό μιας γνωστής κατάστασης που δεν ξενίζει κανέναν, αλλά αποκαλύπτεται στις λεπτομέρειές της.

Όμως… Η προσπάθεια να συνδυαστεί αστυνομικό σασπένς και κοινωνικοπολιτική ανατομία κάνει το ένα να αποτελεί βαρίδι για το άλλο. Κι αυτό δεν το λέω ως γενικό κανόνα, αλλά ως εφαρμογή στο παρόν μυθιστόρημα. Μέχρι τη μέση του έργου η δράση είναι στάσιμη και τελματώνεται. Μετά συνέρχεται αλλά όχι μέχρι τέλους. Τα πρόσωπα είναι επίπεδα, ρηχά, μαριονέτες σε ένα σαφάρι ρόλων και σκηνών, πολλές φορές τα ονόματα έρχονται και παρέρχονται και μέσα στον πολυπρόσωπο θίασο ξεχνάς ποιος είναι ποιος. Αφετέρου, η πολιτική καταγγελία δεν αιφνιδιάζει, αφού πιο πολύ είναι περιγραφική, δημοσιογραφική παρά βαθειά και θεμελιώδης. Το πώς αναφύεται η διαπλοκή είναι διαισθητικά γνωστό, το ποια κοινωνικά θεμέλια τη στηρίζουν (στη Γαλλία αλλά και εδώ) είναι πιο ενδιαφέρον και πιο ριζικό. Θα ήθελα λοιπόν ευρύτερες αναλύσεις που δεν ξέρω αν μπορούν να γίνουν μέσα σε ένα τέτοιο έργο.

Κλείνω άλλο ένα αστυνομικής κοπής έργο κουρασμένος. Η δράση δεν ξαφνιάζει, ενώ η κοινωνική ανάλυση δεν πείθει. Τουλάχιστον άνοιξε ένα παράθυρο για τη γαλλική παρασκηνιακή ζωή, τα πυρηνικά και την πολιτική, και ξαναδούλεψε στο μυαλό όλο το εκλογικό υπέδαφος που και σε μας πάντοτε κινεί νήματα.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος

Dominique Manotti & DOA, “Εντιμότατη εταιρεία”, μετ. Γ. Στρίγκος, εκδόσεις Πόλις, 2012, σελ.: 422, τιμή: 16,00€