Ανεμώλια: Μια σύγχρονη Οδύσσεια

“Είμαστε μεγάλοι πια για να ξαναρχίσουμε;”. Αυτό το ερώτημα του ανθρώπου, αν δηλαδή πρέπει να ζήσει τη ζωή του όπως την ξεκίνησε ή αν μπορεί να κάνει επανεκκίνηση και να χτίσει ένα νέο στίβο, προσπαθεί να απαντήσει ο θεσσαλονικιός συγγραφέας.

Το όνομα του Ζουργού έφτανε συχνά στα μάτια μου τη δεκαετία του 2000-2010, χωρίς να καταφέρνω ως τώρα να προσδιορίσω αν ο πεζογράφος είναι μια αξιόλογη πέννα που αναδύθηκε με έργα όπως “Στη σκιά της πεταλούδας” (2005) και “Η αηδονόπιτα” (2008) και κερδίζει ολοένα και περισσότερο αναγνώστες και κριτικούς, ή αν πρόκειται για ένα ακόμα ευπώλητο φρούτο, που κατάφερε να σαγηνεύσει το ευρύ αναγνωστικό κοινό. Τα “Aνεμώλια” ήταν το πρώτο βιβλίο που θα αποτελούσε το τροχιοδεικτικό βλήμα για να καταλάβω.

Πρόκειται για μυθιστόρημα που γράφεται με σαφή βάση και με υπολογισμένες τις επιμέρους κινήσεις του συγγραφέα. Εκ προθέσεως ο Ζουργός στήνει το έργο του στη διακειμενική βάση της Οδύσσειας όχι μόνο στον χωρισμό σε κεφάλαια ανάλογα με τις ομηρικές ραψωδίες αλλά και στη σύλληψη της ιστορίας πάνω στα χνάρια των Αχαιών που απέπλευσαν για μια επική κατάκτηση. Ο συγγραφέας χύνει πάνω στους ήρωές του και στο αντιηρωικό πλοίο του ονόματι «Θερσίτης» όλη την ομηρική ατμόσφαιρα, τα σουσούμια της εποχής, το κλίμα της επικής εξόρμησης και το λεξιλόγιο του ιλιαδικού κόσμου.

Η ιστορία αφορά πέντε φίλους που ήταν μαζί από το σχολείο και τώρα, λίγο μικρότεροι από τα πενήντα, εγκαταλείπουν συζύγους και οικογένειες και “ανάγονται” στο Αιγαίο πέλαγος χωρίς προορισμό. Πιο πολύ προορισμός είναι το παρελθόν και οι αναμνήσεις αλλά γρήγορα αυτές προσωποποιούνται στο πρόσωπο της Ελένης (καθόλου τυχαίο), παλιάς ερωμένης του Χρήστου, που τώρα ζει κακοπαντρεμένη στη Λέσβο. Η πλώρη του Θερσίτη κατευθύνεται στο αιολικό νησί, όπου η απαγωγή της ωραίας Ελένης γίνεται επιμέρους στόχος.

Οι αναλογίες με τα έπη δεν είναι μηχανικά 1 προς 1, αλλά υπάρχει Αγαμέμνονας, υπάρχει ο αδελφός του που κυνηγάει την Ελένη, υπάρχει Πάτροκλος που στην πορεία σκοτώνεται, υπάρχει Οδυσσέας που δεν επιστρέφει αμέσως στη γενέτειρα Ιθάκη κλπ., αλλά όλα αυτά συμφυρόμενα σε μυθοπλαστικό πλαίσιο και σε μια άλλη μετα-επική διάσταση.

Η ιδέα μιας ανδροπαρέας που τους συνδέει το κοινό παρελθόν και το αναζητούν έγινε αντικείμενο επεξεργασίας από τον Μίγγα το 2005 στο έργο του “Στα ψέμματα παίζαμε”. Εκεί η βάση ήταν τα ανά τετραετία μουντιάλ, τα οποία αποτελούσαν σταθμούς αλλά και χρονικά σημεία αναφοράς, καθώς η ιστορία εξελίσσεται προς τα πίσω. Ο Ζουργός παρακολουθεί τον Θερσίτη από τη σκοπιά του αφηγητή του, Νίκου Χαλκίνη, ενώ ταυτόχρονα κινείται με αναδρομές στη ζωή των εταίρων από τα μαθητικά τους χρόνια μέχρι τις πρώτες ερωτικές περιπέτειες και βαθμιαία στις επαγγελματικές και οικογενειακές τους άγκυρες. Σε ένα ποσοστό πρόκειται για “μυθιστόρημα μαθητείας”, που ψήνει τους αμούστακους εφήβους στη ζέστη της ζωής και τους ανδρώνει με θανατικά και με έρωτες, με επιτυχίες και στραπάτσα.

Φυσικά, δεν πρέπει να παραλείψω τη γλώσσα, μια εύγευστη ελληνική που δεν επιτελεί απλώς αφηγηματικό ρόλο, αλλά έμπλεα με ομηρικές απηχήσεις και ζεστές φράσεις που αποπνέουν βουβό ανδρισμό και αρχοντική λεβεντιά μπορεί και υπηρετεί την ιστορία αλλά και την ατμόσφαιρα, το λογοτεχνικό και μυθολογικό πλαίσιο, την ιστορική αλλά και τη σύγχρονη ελληνική λαλιά.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος

Ισίδωρος Ζουργός, “Ανεμώλια”, εκδόσεις Πατάκη, 2011, σελίδες: 458, τιμή: 19,90€