Το γεράκι της Μάλτας: Το απόλυτο αμερικανικό αστυνομικό μυθιστόρημα

Όποιος διαβάσει αυτό το έργο, δεν θα επιχειρήσει ποτέ να γράψει αστυνομικό μυθιστόρημα∙ ή θα προσπαθήσει να μιμηθεί τον Χάμετ και να δημιουργήσει κάτι ανάλογο∙ ή μάλλον, επειδή θα καταλάβει ότι θα φτιάξει ένα κακέκτυπο σε νουάρ περιτύλιγμα, θα πρέπει να αλλάξει τελείως στυλ και να μην κολλήσει στη χαμετική αφήγηση.

Το πόσο δυνατή γραφή είναι, το καταλαβαίνει κανείς από την αρχή, όταν σε έναν πειστικότατο διάλογο η μις Ουόντερλι προσπαθεί να εξηγήσει στον ντετέκτιβ Σαμ Σπέιντ τι συνέβη κι αυτός, αν και δεν καταλαβαίνει ούτε τα μισά, δείχνει ψύχραιμος και συγκαταβατικός. Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται με μια δυνατή δόση κινηματογραφικής εξιστόρησης το κλίμα και το ταμπεραμέντο του έργου, τα πρόσωπα και τις συνθήκες με τις οποίες ξεκινά μια μπλεγμένη υπόθεση.

Αυτή η υπόθεση είναι ο δεύτερος βασικός άξονας του αστυνομικού μυθιστορήματος, ένα είδος που εξηγεί γιατί ο μεσοπόλεμος έφτασε το αστυνομικό αφήγημα στην ακμή του αλλά και γιατί η Αμερική έπλασε ένα είδος αστυνομικής λογοτεχνίας με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που οριοθέτησαν το noir ως τη σκληρή πραγματικότητα αδίστακτων κακοποιών και σκληροτράχηλων ντετέκτιβ. Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από ένα αγαλματίδιο από την εποχή των Ναϊτών ιπποτών, αμύθητης αξίας, το οποίο περιφερόταν μεταξύ τυχοδιωκτών, απατεώνων, συλλεκτών κ.ο.κ., ώσπου να φτάσει στα χέρια των πρωταγωνιστών.

Το έργο στηρίζεται καταρχάς σε σειρά ψεμάτων που χρησιμοποιούν οι εμπλεκόμενοι σε σημείο που να καταλαβαίνει ο αναγνώστης ότι κανείς δεν είναι αξιόπιστος, πως ψήγματα αλήθειας θάβονται σε τόνους ψεύδους και πως όλοι παίζουν τον ρόλο τους με μεγάλη άνεση. Η συνέχεια περιορίζει τα ψέματα αλλά αυξάνει το κυνήγι των μαρτύρων, των ενόχων, της θέσης του ίδιου του «Γερακιού της Μάλτας»…

Και μέσα σε όλα αυτά κυριαρχεί η ωμή ρεαλιστική απεικόνιση της Αμερικής του ’30, οι tough guys της εποχής, οι στερεοτυπικοί χαρακτήρες που ξεκινούν από τον ίδιο τον ντετέκτιβ με την ανυποχώρητη κοψιά, τη ζόρικη ηθική (χωρίς να λείπουν και οι πράξεις καλοσύνης), το αγέρωχο ύφος ακόμα και μπροστά στην αστυνομία, την αμείλικτη γροθιά και τον ριψοκίνδυνο τρόπο ζωής. Τα άλλα πρόσωπα περιλαμβάνουν την κοκκινομάλλα ομορφούλα, την έξυπνη γραμματέα, τον πλούσιο συλλέκτη, τους μπράβους του υποκόσμου, τον απατεώνα Έλληνα κ.ο.κ. Οι υπόλοιποι (μη Αμερικανοί) που δοκίμασαν να μιμηθούν το νουάρ έγραψαν συνήθως μια αμερικανιά που δύσκολα δένει με τη δική τους ντόπια καλτ ατμόσφαιρα, αλλά ο Χάμετ αποτύπωσε φιγούρες που δεν φαίνονται ξένες με την ατμόσφαιρα της αμερικανικής μεγαλούπολης και της μεσοπολεμικής κοινωνίας.

Με όλα αυτά που είπα θέλησα να δείξω πως όταν διαβάζεις Χάμετ είσαι στην καρδιά του αμερικάνικου κλασικού αστυνομικού μυθιστορήματος, όπως όταν διαβάζεις Άγκαθα Κρίστι είσαι στην καρδιά της τακτοποιημένης αγγλικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Ο αναγνώστης διαβάζει κινηματογραφικά (ίσως παίζει ρόλο και η ασπρόμαυρη ταινία του 1941 με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ), οι σελίδες γυρίζουν απανωτά, οι ανατροπές είναι μικρές ή μεγάλες αλλά πάντα σοφά υπολογισμένες, ο ρυθμός δεν κουράζει… Το κλασικό αστυνομικό βρίσκει τη θάλασσα και το καλοκαίρι σύμμαχο για να καταλάβει κανείς την αξία του αλλά και να διαπιστώσει ότι έχει κλείσει τον κύκλο του με κορυφές σαν κι αυτό.

Ο Blogger Πατριάρχης Φώτιος

Ντάσιελ Χάμετ
“Το γεράκι της Μάλτας”
μετ. Α. Αποστολίδης
εκδόσεις Μεταίχμιο
2011
σελίδες: 300
τιμή: €8,70