Βούρλα – Τρούμπα: H (παλιά) σκοτεινή πλευρά της πόλης

Αν τα ονόματα των δύο περιοχών (Βούρλα και Τρούμπα) δεν λένε τίποτε στους νεότερους, η επεξήγηση του τίτλου δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την εξιστόρηση που ακολουθεί: «Μια περιήγηση στο χώρο του υποκόσμου και της πορνείας του Πειραιά 1840-1968». Ο Βασίλης Πισιμίσης στο βιβλίο του ανοίγει μια… κλειδαρότρυπα στον χρόνο για να μας ξεναγήσει στην παλιά σκοτεινή πλευρά της πόλης.

Ξεκινά την αφήγησή του με την περιοχή των Βούρλων, όπου ιδρύθηκε το πρώτο κρατικό πορνείο – γκέτο, τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε, πώς οργανώθηκε η ζωή σ’ αυτό, γύρω απ’ αυτό και με επίκεντρο αυτό, γενικά πώς διαρθρώθηκε η ζωή του περιθωρίου. Ρεμπέτες, χασικλήδες, μάγκες και άλλες φιγούρες περιγράφονται αδρά.

Ακολουθεί ένα πολιτικό ιντερμέδιο. Μετά την Κατοχή το πορνείο των Βούρλων έγινε φυλακή και σ’ αυτή τη φυλακή καταγράφεται μια από τις μεγαλύτερες αποδράσεις: 27 πολιτικοί κρατούμενοι σκάβουν τούνελ και δραπετεύουν, προκαλώντας σάλο στο «φρέσκο» μετεμφυλιακό καθεστώς.

Μετά η «βόλτα» μας μεταφέρει στην Τρούμπα, καθώς η περιθωριακή ζωή της πόλης αλλάζει μορφή και πρωταγωνιστές. Είναι πια κυρίως η ανάγκη «ψυχαγωγίας» του 6ου αμερικάνικου στόλου που δημιουργεί νέες ευκαιρίες δράσης: καμπαρέ, πορνεία, κλαμπ, μπουζούκια, πόρνες, προαγωγοί, αγαπητικοί (και όχι μόνο) αλλάζουν γειτονιά και οργανώνουν τη ζωή τους σε άλλες βάσεις. Μέχρι που η δικτατορία «αποφάσισε και διέταξε» τη βίαιη εκκαθάριση της περιοχής και η ιστορία του αποκαλούμενου υπόκοσμου μεταφέρθηκε αλλού.

Όπως εξηγεί ο συγγραφέας στον πρόλογό του, προσπάθησε να καταγράψει για πρώτη φορά συγκεντρωτικά την ιστορία των δύο περιοχών και η μεγαλύτερη φιλοδοξία του είναι να δώσει το ερέθισμα για κάποια επιστημονική προσέγγιση του θέματος. Έτσι, το βιβλίο του είναι κυρίως συλλογή μαρτυριών, ιστοριών και διηγήσεων που σε χρονική σειρά αποδίδουν κυρίως τη γενική εικόνα και το κλίμα της εποχής και των περιοχών.

Αρκετά (και πολύ διαφωτιστικά) τα ανέκδοτα περιστατικά που καταγράφει (από τις έχθρες και τους καβγάδες μέχρι τις τσατσάδες και τις πόρνες – θρύλους) και που φωτίζουν καλύτερα την κουλτούρα των ανθρώπων. Εξίσου διαφωτιστικές και οι τρεις αφηγήσεις – μαρτυρίες στο τέλος του βιβλίου, από ανθρώπους που έζησαν εκεί και χρωματίζουν με άλλο τρόπο την ιστορία, σ’ ένα βιβλίο που κεντρίζει την περιέργεια και διαβάζεται… νεράκι.

Χρήστος Ζαρίφης

(Βασίλης Πισιμίσης, «Βούρλα – Τρούμπα, Μια περιήγηση στο χώρο του υποκόσμου και της πορνείας του Πειραιά 1840-1968», εκδόσεις Τσαμαντάκη, σελίδες 206, τιμή 16 ευρώ)