"Ένας τέλειος κατάσκοπος": Ο Λε Καρέ και… η απόλυτη σιωπή του

Εχθροί, φίλοι, φαινομενικοί εχθροί, υποτιθέμενοι φίλοι, αλήθειες (ολόκληρες και μισές), ψέματα (επίσης…). Και προδοσίες, πολλές προδοσίες. Ή ο φόβος της προδοσίας (που τελικά κυριαρχεί παντού). Το σύμπαν του Τζον Λε Καρέ είναι αυτό: Ο κόσμος της κατασκοπίας. Ωστόσο, με το «Ένας τέλειος κατάσκοπος» άγγιξε και έφτασε νέα επίπεδα, οδηγώντας αυτό που αποκαλείται (ή θεωρείται) κατασκοπία, σε νέες διαστάσεις.

Ο Μάγκνους Πιμ είναι από τα επιφανή στελέχη των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, με κομβικό ρόλο και θέση σε υποθέσεις που σχετίζονται με το «σιδηρούν παραπέτασμα». Όταν εξαφανίζεται, σημαίνει συναγερμός στους συναδέλφους του, σε επίπεδο μάλιστα που μόνη λύση θεωρούν να αποσύρουν όλο το δίκτυό τους από την Ανατολική Ευρώπη. Η έρευνα για τον εντοπισμό του αρχίζει, μόνο που σταδιακά εξελίσσεται σε κυνήγι, γιατί τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Μάγκνους Πιμ ίσως να έχει αποσκιρτήσει.

Ο Πιμ, όμως, έχει αποσκιρτήσει με άλλον τρόπο. Έχοντας βρει καταφύγιο σε ένα από τα μέρη που αγαπούσε, έχει αναθέσει στον εαυτό του να βρει τι τον οδήγησε σ’ αυτή τη ζωή, σ’ αυτόν τον τρόπο σκέψης και δράσης. Ουσιαστικά, έχει να λύσει το κορυφαίο του αίνιγμα, να κατασκοπεύσει τον ίδιο του τον εαυτό και να ανασυνθέσει την πιο δύσκολη υπόθεση που του συμβαίνει. Η ανασύνθεση της ζωής του τον οδηγεί τελικά στο ερώτημα αν αυτή η υπόθεση έχει μια (οποιαδήποτε) λύση… Την τελική απάντηση μόνο αυτός μπορεί να τη δώσει, για όλους και για όλα.

Ο Τζον Λε Καρέ είναι από τους αγαπημένους της στήλης και μ’ αυτό το βιβλίο έγινε ακόμα πιο αγαπημένος. Δεν είναι η (δεδομένη για τον συγγραφέα) ικανότητά του στην αφήγηση, την περιγραφή, τη σύνθεση, την παρατήρηση. Εδώ είναι, επιπλέον, η ίδια η ιδέα και ο χειρισμός της, η διανοητική της έκταση: η αυτογνωσία με όρους κατασκοπίας του εαυτού, σαν να μετατρέπεται όλη η ζωή σε μια απέραντη συλλογή στοιχείων που πρέπει να ενωθούν, να ερμηνευθούν, να αποκτήσουν νόημα. Και στο τέλος η αγωνία για το αν υπάρχει όντως νόημα…

Το βιβλίο είναι ολόκληρο σαν ένα παιχνίδι. Ο Πιμ μέσα από τα μάτια του, μέσα από τα μάτια των άλλων. Γεγονότα με διπλές αναγνώσεις και διπλές ερμηνείες. Υποθέσεις και εικασίες που επιβεβαιώνονται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Η κατασκοπία των άλλων και η κατασκοπία του πρωταγωνιστή. Όλα σε ένα παράλληλο παιχνίδι με διπλές αναγνώσεις. Και, όντας γραμμένο στα τέλη της δεκαετίας του 1980, με ένα πνεύμα διάλυσης και αποσύνθεσης να κυριαρχεί παντού.

Το «Ένας τέλειος κατάσκοπος» μάλλον είναι το καλύτερο έργο του Λε Καρέ, καθώς η ωριμότητα μιας ολόκληρης ζωής (συγγραφικής και… κανονικής) ξεδιπλώνεται με υψηλή δεξιοτεχνία. Απολαυστικότατο βιβλίο.

(John Le Carre, «Ένας τέλειος κατάσκοπος», εκδόσεις Χαρλένικ Ελλάς, σελίδες 638, τιμή 18 ευρώ)

Χρήστος Ζαρίφης