Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον: Η Kαινή Διαθήκη μέσα απ'τα μάτια του Σαραμάγκου

Ο νομπελίστας συγγραφέας Ζοζέ Σαραμάγκου (1922-2010) που στις 18 Ιουνίου έφυγε από την λογοτεχνική οικογένεια αποτελεί έναν από τους κύριους εκπρόσωπους της πορτογαλικής λογοτεχνίας παγκοσμίως διαθέτοντας πλούσιο συγγραφικό έργο.

Ένα από τα συγκλονιστικότερα βιβλία του είναι το μυθιστόρημα «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον», το οποίο προκάλεσε τη δυσαρέσκεια της καθολικής κοινότητας της Πορτογαλίας με συνέπεια να απορριφθεί από την τότε κυβέρνηση η υποψηφιότητά του για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας.

Σαν αποτέλεσμα αυτού, ο συγγραφέας χολωμένος θα μετακομίσει στο νησί Λανθαρότε των Καναρίων Νήσων και θα ζήσει εκεί μέχρι το θάνατο του. Θα τιμηθεί δε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998.

Το «Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον» αποτελεί ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα, το οποίο μέσα από την πλοκή του και την εξέλιξη της πορείας των ηρώων του οδηγεί σε αποκαλυπτικά αλλά και ανατρεπτικά συμπεράσματα γύρω από την έννοια της θρησκείας, γενικότερα, και όχι μόνο της χριστιανικής, όπως εκφράζεται μέσα από την καθολική εκκλησία. Ενδεχομένως να μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «αντιευαγγέλιο», αν και ο όρος είναι μάλλον ακραίος.

Η πορεία του Ιησού και η αναζήτησή του, η οποία συνοδεύεται από σημάδια μεταφυσικά - άγγελοι, θαύματα, οντότητες- δεν θα οδηγήσει σε μια πνευματική κορύφωση, όπως θα περίμενε κάποιος, αλλά σε μια ωμή αποκάλυψη για το πώς κατασκευάζονται οι θρησκείες και παίρνουν την εξωτερική τους μορφή προς τους ανθρώπους. Δηλαδή, δογματισμός, εξουσία, έμπνευση της αμαρτίας στον κάθε άνθρωπο, έννοια του μαρτυρίου, μόνο και μόνο για να αναγνωριστεί η εξουσία των «εκπροσώπων» του Θεού. Είναι ιδιαιτέρως αποκαλυπτική η σκηνή όπου συζητούν μόνοι τους ο Ιησούς, ο Θεός και ο Διάβολος. Εκεί αποκαλύπτεται στον Ιησού η κατασκευή της νέας θρησκείας, η οποία θα έχει ως οικουμενικό σύμβολο τον σταυρωμένο Ιησού, τους χιλιάδες μάρτυρες, τον Θεό - παγκόσμιο και απρόσιτο στον αμαρτωλό άνθρωπο- και τον Διάβολο που θα τον φοβίζει συνεχώς.

Όχι τόσο φαντασιακή η πλοκή -τουλάχιστον αν αναλογιστούμε τις ακραίες εκφράσεις φόβου και πανικού του Μεσαίωνα, αλλά και γενικότερα την έμπνευση της μετανόησης και της ταλαιπωρίας του σώματος, η οποία επιβιώνει ακόμη και στις μέρες μας.

Όσον αφορά δε στην παρουσία της Μαρίας Μαγδαληνής δίπλα στον Ιησού, αυτό μάλλον δεν πρέπει να σκανδαλίζει τους κάθε είδους θρησκόληπτους, δεδομένου ότι είναι ένας μύθος που κατασκευάστηκε από θεολόγους του Μεσαίωνα, χωρίς να αναφέρεται πουθενά στα επίσημα Ευαγγέλια.

Ίσως όλα αυτά καταδεικνύουν το πώς μια πνευματική κίνηση ή θρησκεία μετατράπηκε σε ένα άψογα οργανωμένο πλαίσιο εξουσίας και δογματισμού. Και είναι ίσως αυτό που καθιστά τον συγγραφέα αποκαλυπτικό, που μέσα από τη δράση του βιβλίου και με συναρπαστικό τρόπο γραφής, αποδίδει με παρρησία τη διάσταση της ελεγχόμενης ελευθερίας του ανθρώπου.

Ζοζέ Σαραμάγκου, «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον», εκδόσεις Καστανιώτη, σελίδες 480, τιμή 15 ευρώ.

Νίκος Δανιήλ
nikosdaniil.blogspot.com