Κόκκινο στην πράσινη γραμμή: Το δάχτυλο στην πληγή…

Η ελληνική ιστορία ακόμα πάσχει από πολλά «ταμπού», από θέματα που μένουν στεγανά στην έρευνα και αδιαπέραστα από το ευρύ κοινό, από γεγονότα που ματαίως περιμένουν -ακόμα τουλάχιστον- να εκτεθούν στο φως. Η τέχνη, πάλι, συναντά λιγότερα εμπόδια, αλλά οπωσδήποτε χρειάζεται μια κάποια γενναιότητα για να στραφεί ο δημιουργός της σε τέτοια θέματα. Ο Βασίλης Γκουρογιάννης την είχε, και με το βιβλίο του «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή» καταδύεται στα μαύρα νερά του Κυπριακού.

Γνωστός -από την τηλεόραση- δικηγόρος, που βρέθηκε να υπηρετεί στην ΕΛΔΥΚ το 1974, νιώθει την ανάγκη, έπειτα από τριάντα χρόνια σιωπής, να βρει ξανά παλιούς συμπολεμιστές, να πει -και να ακούσει- ανοιχτά πράγματα και γεγονότα που δεν έχουν καταγραφεί πουθενά, να βάλει το δάχτυλο σε μια πληγή που δεν έχει κλείσει. Αναλαμβάνει τελικά πρόεδρος μιας οργάνωσης απόμαχων και κατορθώνει να τη μετατρέψει σε ένα πιο οργανωμένο σύνολο. Στόχος -δικός του τουλάχιστον- να βρεθούν ξανά στα ίδια μέρη, στα ίδια χώματα όπου πολέμησαν, για να «βγάλουν ό,τι καίει τα σωθικά τους», όπως το θέτει ο ίδιος. Στόχος των περισσότερων, να επωφεληθούν από την «αναγνωρισιμότητα» του προέδρου τους για να αποκομίσουν κάποια ωφελήματα, ηθικά και πρακτικά.

Το συνέδριο που τελικά διοργανώνουν στη Λευκωσία, μόνο σοκ και εκπλήξεις κρύβει. Σοκ από τη συμπεριφορά των ανθρώπων που προτιμούν να ζουν με τα τραύματά τους παρά να τα θεραπεύσουν. Εκπλήξεις γιατί ποτέ καμιά ιστορία δεν είναι όπως την ξέρουμε ή όπως τη γράφουν τα επίσημα βιβλία: από τους κατά λάθος ήρωες μέχρι τους πραγματικούς κι από τις στρατιωτικές ασκήσεις μέχρι τις καφετέριες όπου πήγαιναν, από τις ανδραγαθίες μέχρι τα φαιδρά περιστατικά, η ιστορία αποκτά πια άλλη όψη. Κι όλα αυτά σκιαγραφούν το χαοτικό περιβάλλον της Κύπρου τότε, με Έλληνες εναντίον Ελλήνων, Κυπρίους εναντίον Κυπρίων, όλους εναντίον όλων, με μόνο «ορατό» αντίπαλο τους Τούρκους εισβολείς.

Κι αν τελικά οι πληγές δεν θεραπεύονται ποτέ οριστικά, μένουν χαίνουσες γι’ αυτούς που δεν τολμούν να δουν την ιστορία τους -προσωπική και συλλογική- κατάματα και να την αποδεχθούν και καταστροφικές, αφήνοντας «νεκρούς που περπατάνε» και δίνοντας στους πεσόντες τον τίτλο του «τυχερού νεκρού»… Πρώτος ο πρόεδρος έχει την αμφίβολη τιμή να το γνωρίσει αυτό…

Να το πούμε ξερά και επιγραμματικά: το βιβλίο είναι εξαιρετικό. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το θέμα είναι αρκετά «αβανταδόρικο» για να εξασφαλίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, και θα είχε δίκιο. Χρειάζεται, όμως, συγγραφική δεξιοτεχνία να πλεχτούν οι αφηγήσεις των προσώπων, να φτιαχτούν και να αναδειχθούν οι χαρακτήρες με τρόπο τέτοιο που να φανεί μια άλλη διάσταση πέρα από την τυπική ιστορική. Το «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή» είναι αποτέλεσμα συγγραφικής δεξιοτεχνίας και κατορθώνει να πείσει, να συγκινήσει, να δείξει την πιο προσωπική πλευρά ενός τόσο μεγάλου γεγονότος, όχι αποϋλώνοντάς το, αλλά προσωποποιώντας το ακόμα περισσότερο, δίνοντάς του χαρακτηριστικά απολύτως ανθρώπινα, από τη φανταρίστικη γλώσσα που κατά βάση χρησιμοποιούν οι ήρωες του βιβλίου μέχρι τα κουσούρια και τα τικ τους.

Να το πούμε και πιο «ιντριγκαδόρικα». Ο Β. Γκουρογιάννης πέτυχε στο βιβλίο του ό,τι δεν πέτυχε -ή πέτυχε μερικώς- ο Π. Βούλγαρης στην ταινία του «Ψυχή βαθιά»: να δώσει πρόσωπο και συναίσθημα στα απόνερα της «μεγάλης ιστορίας», σε ένα βιβλίο που αντενδείκνυται μόνο για τους «εθνικά υπερευαίσθητους»…

Χ. Ζαρίφης

Βασίλης Γκουρογιάννης, «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή», εκδόσεις «Μεταίχμιο», σελίδες 456, τιμή 18 ευρώ.