Επικίνδυνο και αποκαλυπτικό «Ενυδρείο»

Ένα τελείως ιδιότυπο αφήγημα συνιστά το «Ενυδρείο» του Βίκτορα Σουβόροφ. Αρκούν οι συστάσεις για τον συγγραφέα για να πειστεί κάποιος γι’ αυτό. Το πραγματικό του όνομα είναι Βλαδίμηρος Μπογκντάνοβιτς Ρεζούν και υπηρέτησε στην αντικατασκοπία των σοβιετικών ενόπλων δυνάμεων (GRU) μέχρι το 1978. Τη χρονιά εκείνη αυτομόλησε στη Βρετανία και καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από στρατοδικείο της ΕΣΣΔ. Το βιβλίο αυτό είναι καρπός της εμπειρίας του στις μυστικές υπηρεσίες.

Ο Σουβόροφ ξεκινά την αφήγησή του απ’ την εποχή που ήταν απλός ανθυπίλαρχος των τεθωρακισμένων. Κάποια περιστατικά τον κάνουν να ξεχωρίσει και να γίνει αντικείμενο της προσοχής του υπεύθυνου πληροφοριών της μονάδας του. Εκείνος τον παίρνει υπό την προστασία του και ο Σουβόροφ σταδιακά ανέρχεται, μέχρις ότου κρίνεται άξιος να μεταπηδήσει στην «καθ’ αυτή» μονάδα αντικατασκοπίας του σοβιετικού στρατού, την GRU.

Οι εξετάσεις του και η εκπαίδευσή του είναι από τις πλέον σκληρές και σ’ ένα ευρύ φάσμα ασυνήθιστων αντικειμένων, με κορυφαίο δείγμα τους την εκπαίδευση στα βασανιστήρια σε ρόλο βασανιστή και βασανιζόμενου. Μετά έρχεται η τοποθέτηση σε πρεσβεία του εξωτερικού. Η «μάχιμη» δράση του πράκτορα αρχίζει. Περνά από πολλές «επαγγελματικές» διακυμάνσεις, αναλώνεται σε λιγότερο ή περισσότερο φιλόδοξα σχέδια και τερματίζεται απροσδόκητα: μια υπαρξιακή κρίση τον οδηγεί στο αντίπαλο στρατόπεδο…

Το βιβλίο είναι συναρπαστικό. Όχι μόνο για το ιδιαίτερο αντικείμενό του και για την προσωπική μαρτυρία που επί της ουσίας συνιστά, αλλά γιατί παρουσιάζει μια καθημερινότητα, έναν τρόπο ζωής τελείως αδιανόητο, σκοτεινό και απροσπέλαστο. Τα εσωτερικά παιχνίδια εξουσίας, οι ανταγωνισμοί των υπηρεσιών (GRU εναντίον KGB εν προκειμένω), οι κομματικές συνωμοσίες και ο Ψυχρός Πόλεμος ως φόντο για μια ζωή στην οποία πρώτο μέλημα, όταν βγαίνεις από το σπίτι, είναι να ελέγχεις αν σε παρακολουθούν, πρώτος στόχος είναι να αποσπάς πληροφορίες και πρώτος κίνδυνος είναι οι σύντροφοί σου, έτοιμοι να σε «εκκενώσουν» αν κρίνουν ότι δεν υπηρετείς επαρκώς τη «μητέρα του σοσιαλισμού».

Η αγωνία, ο φόβος, η αδρεναλίνη, η ευφυΐα, το σκοτάδι, οι ίντριγκες παρελαύνουν με «ρώσικο» (μπορεί να πει κανείς) αφηγηματικό λυρισμό, μέσα από περιστατικά (το ξαναλέμε) αδιανόητα, τόσο για την απλότητα με την οποία εκτυλίσσονται όσο και για την παράνοια που κρύβουν πίσω τους. Σε κάθε περίπτωση, ένα βιβλίο αποκαλυπτικό, που διαβάζεται απνευστί.

Στα μειονεκτήματα της έκδοσης κάποια «ενοχλητικά» ορθογραφικά λάθη (λ.χ. οι «επικεφαλείς»), μερικές αδυναμίες στην απόδοση στρατιωτικής ορολογίας (λ.χ. ο αλεξιπτωτιστής «συσκευάζει» το αλεξίπτωτό του, δεν το «συναρμολογεί») και «κενά» στην απόδοση τοπωνυμίων (λ.χ. «Ρέιν κοντά στο Κιολν» είναι «ο Ρήνος κοντά στην Κολωνία»).

Χρήστος Ζαρίφης

(Βίκτορ Σουβόροφ, «Το ενυδρείο», εκδόσεις «Παπαζήσης», σελίδες 463, τιμή 19,86 ερώ)