Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος: 200 ιστορίες για μία ιστορία…

του Χρήστου Ζαρίφη

Η μαρτυρία για την ιστορία είναι η πρώτη ύλη. Άνθρωποι που έζησαν από πρώτο χέρι τα περιστατικά είναι αυτοί που δίνουν τροφή στον ιστορικό για την περαιτέρω έρευνα, τη μελέτη, την ερμηνεία. Για έναν «απλό» αναγνώστη, πάλι, οι μαρτυρίες αποκαλύπτουν την αθέατη πλευρά της ιστορίας και πολύ περισσότερο του επιτρέπουν να βιώσει την ένταση των γεγονότων ή και να ταυτιστεί ακόμη με τους πρωταγωνιστές τους, κάτι που σπάνια συμβαίνει με την ανάγνωση ενός επιστημονικού βιβλίου.

Υπό αυτή την έννοια, το βιβλίο του Jon E. Lewis «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», το οποίο περιλαμβάνει τις μαρτυρίες περισσότερων από 200 ανθρώπους, είναι εξ ορισμού ενδιαφέρον, καθώς φωτίζει την πολεμική σύρραξη που άλλαξε την εικόνα του πλανήτη.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε την ιδιαιτερότητα να είναι ο πρώτος ολοκληρωτικός πόλεμος, δεν αφορούσε μόνο στρατηγούς και στρατιώτες, αφορούσε και όσους συμμετείχαν έμμεσα στην πολεμική προσπάθεια, αλλά και πολίτες, οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν ως εξ ορισμού μέρος της πολεμικής προσπάθειας των κρατών. Ακόμα, οι τραγικές «ιδιαιτερότητες» του Ολοκαυτώματος, των μαζικών βομβαρδισμών, της ατομικής βόμβας κ.ά. τον έκαναν έναν πόλεμο χωρίς μέτωπο.

Έτσι το παζλ των μαρτυριών είναι πολύπλοκο και ευρύ: η φλεγματικά σαρκαστική περιγραφή του Βρετανού στρατηγού για την ήττα του («Από αεροπλάνα, όπλα και οχήματα δεν είχα κανένα πρόβλημα, επειδή δεν είχαμε τίποτα από αυτά»), η τραγικά ψυχρή μαρτυρία ενός Γερμανού μηχανοδηγού για την εκτέλεση Εβραίων από τα Ες Ες («Μερικοί κινούνταν ακόμα. Μερικοί σήκωναν το κεφάλι τους κι έστρεφαν το κεφάλι τους για να δείξουν ότι ζούσαν ακόμα. Ο λάκκος είχε ήδη γεμίσει κατά τα δύο τρίτα»), η αδυσώπητη προσμονή του τέλους όπως καταγράφεται σε επιστολή Γερμανού στρατιώτη από το Στάλινγκραντ («Εδώ που τα λέμε, κι εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι δεν θα μπορέσουν να διαφύγουν. Είναι κι αυτό μια παρηγοριά να μοιράζεσαι τον χαμό σου με άλλους…»), είναι μερικά μόνο από τα κομμάτια αυτής της συναρπαστικής και συγκλονιστικής παρέλασης μαρτύρων και μαρτυριών.

Το βιβλίο διαβάζεται απνευστί, τόσο από τον μυημένο όσο και από τον αμύητο στην ιστορία αναγνώστη. Σ’ αυτό βοηθά και η πολύ καλή έκδοση (κάποια «τεχνικά» λάθη, για τύπους αεροσκαφών π.χ., δεν αλλοιώνουν τη συνολικά θετική εικόνα), η οποία περιλαμβάνει και αρκετές κατατοπιστικές διευκρινίσεις για όσους δεν έχουν σαφή εικόνα της πορείας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

(Jon Lewis, «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις «Κέδρος», σελίδες 742, τιμή 25 ευρώ)