Οι κατσαρίδες είναι έντομα ή άνθρωποι που παρακολουθούν άλλους ανθρώπους; Οι μπανάνες έχουν σχήμα καμπύλης για να κάνουν κύκλο γύρω από την Ανατολική Γερμανία; Μπορεί κανείς να ασθενήσει από κάτι που έχει εξαλείψει το... πενταετές πλάνο του κράτους; Οι ερωτήσεις δεν είναι παιδιάστικες, είναι παιδικές. Από δύο παιδιά που μεγάλωσαν υπό συνθήκες υπαρκτού σοσιαλισμού...
Τα παιδιά πλέον μεγάλωσαν και βρέθηκαν στην πολύ δύσκολη θέση να εξηγήσουν και να ερμηνεύσουν την ιδιότυπη παράδοση που κουβαλούν στις πλάτες τους. Μια παράδοση που, όντας πολύ κοντινή, δεν είναι δυνατό να ωραιοποιηθεί, να αποσιωπηθεί ή να παρουσιαστεί επιλεκτικά: την ”παράδοση” του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Η Claudia Rusch, συγγραφέας του βιβλίου ”Η δική μου ελεύθερη γερμανική νεολαία”, και η Dominica Dery, συγγραφέας του ”Δώδεκα μικρά κέικ”, γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Ανατολική Γερμανία και στην Τσεχοσλοβακία αντίστοιχα.
Και οι δύο με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού έζησαν ένα σοκ που λίγο μπορούμε να αντιληφθούμε ακριβώς. Εικόνες, συνήθειες, νοοτροπίες, αντιλήψεις έμοιαζαν πλέον να μην οδηγούν πουθενά και, επιπλέον, δεν μπορούσαν να γίνουν κατανοητές από τους ”απέναντι”, γιατί ο κόσμος που τις είχε γεννήσει είχε καταρρεύσει παταγωδώς.
Τα βιβλία τους είναι (σε σημαντικό βαθμό) η προσπάθειά τους να εξηγήσουν την πορεία τους, να δείξουν τι τις διαμόρφωσε, να ερμηνεύσουν την ταυτότητά τους. Και, ταυτόχρονα, να δείξουν και να απεικονίσουν μια ολόκληρη, χαμένη πια, κοινωνία (και τον παραλογισμό της), μέσα από εικόνες και μνήμες της παιδικής τους ηλικίας.
Ακόμα πιο ενδιαφέρον το γεγονός ότι και οι δύο γεννήθηκαν από γονείς αντικαθεστωτικούς, που, αν μη τι άλλο, ήταν περισσότερο ”υποψιασμένοι” για τα στραβά που συνέβαιναν γύρω τους. Συν το γεγονός ότι είχαν και μερικούς πράκτορες της μυστικής αστυνομίας να καμαρώνουν στην πόρτα τους…
Και τα δύο βιβλία δεν έχουν σχοινοτενείς αναλύσεις και εκτιμήσεις. Είναι απλά, με μνήμες και περιστατικά καθημερινής ζωής, κυλάνε γρήγορα και ”μιλάνε” αβίαστα, χωρίς υπερβάλλοντες συναισθηματισμούς και κλισέ. Όσοι εκτίμησαν και αγάπησαν την ταινία ”Goodbye Lenin”, θα νιώσουν το ίδιο και μ’ αυτά.
Χρήστος Ζαρίφης
(Claudia Rusch, ”Η δική μου ελεύθερη γερμανική νεολαία”, εκδόσεις Πόλις, σελ. 142, τιμή 12,00 ευρώ / Dominika Dery, ”Δώδεκα μικρά κέικ”, εκδόσεις ”Ηλέκτρα”, σελ 409, τιμή: 20 ευρώ)
