Αντικουλτούρα: Η τέχνη της ανατροπής στο Camp

του Γιάννη Ασδραχά

«Τρύπα», «Σύμπτωμα», «Εφήμερη Πόλη», «ConVoy», «Το Στοιχειομένο Τραίνο», «Το Κτήνος», «Το Μπιτόνι». Τίτλοι από έντυπα-παιδιά τις αντικουλτούρας του 1980. Σε αυτά τα περιοδικά με μικρό τιράζ συνήθως διέθεταν τον χώρο τους τα περίπτερα του κέντρου που το χτυπητό κίτρινο χρώμα τους ήταν κρυμμένο κάτω από ένα μωσαϊκό εντύπων. Κυκλοφορούσαν με χτυπημένα στο εξώφυλλο τίτλους και θέματα ανατρεπτικά, αποδημητικά και εριστικά σε σχέση πάντα με τη καθεστηκυία αντίληψη, ενώ η αισθητική των σχεδίων των φωτογραφιών ή των κολάζ στα εξώφυλλα δεν ακολουθούσαν τη συμβατότητα.

Σήμερα, αυτά τα έντυπα μέσω έκφρασης μίας διαφορετικής οπτικής και θεώρησης βρίσκονται ξανά «κρεμασμένα», χωρίς αυτή τη φορά να μοιράζονται τον χώρο με τον «Οικογενειακό θησαυρό» ή το «Φαντάζιο», αλλά μαζί με ενθύμηματα από την εποχή τους έως τις μέρες μας -αφίσες, εκδόσεις, φωτογραφίες και έργα τέχνης- που τεκμηριώνουν την διάπλαση της «αντικουλτούρας» στην ελληνική πραγματικότητα τα τελευταία 30 χρόνια.

Πρόκειται για την έκθεση με τίτλο «Αντικουλτούρα» και υπότιτλο «Η ανάδυση ενός νέου κοινωνικού υποκειμένου μετά το 1980» που φιλοξενεί ο Χώρος Τέχνης «Camp». Μία έκθεση που έρχεται να συμπληρώσει την αναδίφηση της γκαλερί –μετα την έκθεση το «Αθηναϊκό Unterground»- στην κουλτούρα που διαμορφώθηκε αυτόνομα απέναντι από τις νόρμες που έδινε στην τέχνη το πάσης φύσεως κατεστημένο.

Πώς ορίζεται όμως και ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αντικουλτούρας, του όρου που η πατρότητα του ανήκει στον αμερικάνο μελετητή Theodore Roszak; Σύμφωνα με τον Νίκο Ξυδάκη που συνοπογράφει μαζί τον Δημήτρη Αραπίνη την επιμέλεια της έκθεσης είναι ο «αντικομφορτισμός, οι ριζοσπαστικές κριτικές θέσεις που ηρνούντο τόσο τη δημιουργία εντύπωσης με βάση την αισθητικοποιημένη εικόνα όσο και κάθε εμπλοκή σε ζητήματα ανανέωσης των θεσμών και σε εκείνα της πάλης για την εξουσία».

Αυτές οι εναλλακτικές κουλτούρες αποποιούνται κάθε σχέση με τα ΜΜΕ και τον μηντιακό πολιτισμό και προβάλλουν από λίγο εώς πολύ την ατομική δράση σε βάρος της οργανωμένης κοινής στρατηγικής. «Εντέλει το underground συσπείρωνε άτομα και κουλτούρες που βρίσκονται στο περιθώριο των mainstream πολιτικών και πολιτιστικών θεσμών της εποχής. Επικεντρώνετο στην κριτική του παραδεκτού και των ηθικών κανόνων και χλεύαζε τους κώδικες και τα χαρακτηριστικά της κοινωνικής οργάνωσης» προσθέτει ο Νίκος Ξυδάκης.

Η παραγωγή της Αντικουλτούρας από το 1983 έως τις μέρες μας στοιχειοθετείται μέσα από το υλικό που καλύπτει τον εκθεσιακό χώρο της γκαλερί. Σε μία διαδρομή που φτάνει στο σήμερα, που για πρώτη φορά η παραγωγή της αντικουλτούρας έχει αποκτήσει το χαρακτηριστικό της αλληλεγγύης με τη δοκιμαζόμενη κοινωνία. Για την παραπάνω διαπίστωση σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης ο Παντελής Αραπίνης ότι «αξιοσημείωτη είναι η διαφοροποίηση κάποιων street artists που δεν ενδιαφέρονται να εγγράψουν "γραφισμούς" και ανώδυνες "αισθητικοποιημένες" εικόνες στον δρόμο, αλλά δημιουργούν ανώνυμη δημόσια ζωγραφική πιστεύοντας στην ύπαρξη ενός ισχυρά καταγγελτικού λόγου».

Η δύναμη της αντίδρασης, μία από τις γενεσιουργές δυνάμεις ύπαρξης της αντικουλτούρας απορρέει από την αφίσα της έκθεσης, έργο του Τάσου Παυλόπουλου. Πρόκειται για ένα κίτρινο χέρι σε λευκό φόντο με το μέσο δάκτυλο να βρίσκεται σε κάθετη θέση. Σχηματίζοντας με τη γλώσσα του χεριού την χειρονομία που συμβολίζει την πρόκληση και την απαξίωση σε όποιον απευθύνεται.

Η κάψουλα της αντικουλτούρας περιέχει φωτογραφίες από συγκροτήματα που βρίσκονταν έξω από το σύστημα της δισκογραφίας σε συναυλιακούς χώρους της δεκαετίας του 1980. Αφίσες συναυλιών όπως για τα πρώτα φεστιβάλ “Yuria” “Low Bap” εμφανίσεις των “Deus Ex Machina”, “Three Jones” των «Last Drive” κ.α. Φέιγ Βολάν αναρχικών και εικαστικών ομάδων με ασαφή όρια. Στριπ, σελίδες και αυτόνομα σκίτσα από έλληνες κομίστες. Και έργα ζωγραφικής που επικοινωνούν με το παραπάνω υλικό.

Όπως σημειώνεται, η έκθεση παρουσιάζει με ιδιαίτερη έμφαση το «αντισυστημικό έργο των εικαστικών καλλιτεχνών, είτε πρόκειται για φορητά έργα, είτε για street art, αφίσσες και αυτοσχέδιες εκδόσεις». Ενώ προσεγγίζεται η «σταδιακή άνοδος και ριζοσπαστικοποίηση του φαινομένου της αντι-κουλτούρας την δεκαετία του ’80 έως την έκρηξη, που το καθιστά βασική παράμετρο της συγκρότησης των νεανικών συνειδήσεων κατά την δεκαετία του 2000».

Παράλληλα επιχειρεί να ψηλαφίσει την σχέση του «punk και του hip hop με την αυτόνομη πράξη, το νέο κοινοτικό πνεύμα, τις καταλήψεις των σχολών καλών τεχνών, τον ποινικό ως ρομαντικό αρχέτυπο, την πολιτική διάσταση της κουλτούρας των γηπέδων και προσεγγίζει την πλατφόρμα που δημιούργησε το Cheap Art στα Εξάρχεια». Εν τέλει αντιμετωπίζοντας συνολικά το φαινόμενο της αντι-κουλτούρας η έκθεση φιλοδοξεί να έρθει σε διάλογο με την ιστορική συγκυρία της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης.

Οι καλλιτέχνες και οι ομάδες που σκιαγραφούν και δίνουν με το έργο τους την ερμηνεία του φαινομένου με όσον το δυνατόν περισσότερες εκφάνσεις του είναι οι: Steven Harvey, Mephisto Me Studio, shit happens-αντιφασίστες/στριες, Αλέξανδρος Αλιέας, Μιχάλης Αρφαράς, Ανδρέας Βούσουρας, Τάκης Γερμενής, Steve Γιανάκος, Γίγας, Τζίμης Ευθυμίου, Μαρία-Ηλέκτρα Ζογλοπίτου, Στάθης-Αλέξανδρος Ζούλιας, Γιάννης Θεοδωρόπουλος, Ζαφείρης Ιωσηφείδης, Ηλίας Καφούρος, Δημήτρης Μιχαλάκης, Θάνος Παναγιώτου, Τάσος Παυλόπουλος, Νίκος Σκλαβενίτης, Φίλοι του Ανθρώπου και Πάρις Χαβιάρας.

Ο εικονογραφημένος κατάλογος της έκθεσης (μία πραγματεία για την Ελληνική Αντικουλτούρα των τελευταίων 30 χρόνων) περιέχει αναλυτικές προσεγγίσεις στο φαινόμενο της αντι-κουλτούρας από ερευνητές και μελετητές. Η επιμέλεια της έκδοσης είναι του Γιώργου Κώτσου. Κατά την διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις και συζητήσεις επί των βασικών θεματικών της.

Info:
CAMP (Contemporary Art Meeting Point) Ευπολίδος 4 και Απελλού 2, Πλατεία Κοτζιά.
Διάρκεια έκθεσης: έως τις 20 Νοεμβρίου.
Ώρες και ημέρες: Δευτέρα-Κυριακή 2 μ.μ.- 9 μ.μ.