Αριστοτέλης Ωνάσης: Η ζωή ενός μύθου

Στις 15 Μαρτίου του 1975, ο Αριστοτέλης Ωνάσης άφησε την τελευταία του πνοή, κλείνοντας ένα τεράστιο κεφάλαιο στην επιχειρηματική ζωή όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Μέχρι να έρθει εκείνη η μέρα, είχε προλάβει να ζήσει μια ζωή γεμάτη περιπέτειες: Ξεριζωμούς, προσφυγιά, επιχειρηματικά κόλπα, επιτυχίες, έρωτες και τραγωδίες που συναγωνίζονται αυτές της φαμίλιας του Οιδίποδα.

Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του μεγαλύτερου Έλληνα επιχειρηματία όλων των εποχών, θυμόμαστε το χρονολόγιο της πολυτάραχης ζωής του και συγκεντρώνουμε αρχειακό υλικό και ντοκιμαντέρ που σκιαγραφούν την θυελλώδη πορεία του «Χρυσού Αρίστου».

*Από την Σμύρνη στην Αθήνα
Γόνος εύπορης οικογένειας, ο Αριστοτέλης Ωνάσης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Σμύρνη, όπου έμελλε να ζήσει την πρόγευση των δεινών που θα τον έβρισκαν και στο τέλος της ζωής του. Ο πατέρας του, Σωκράτης, ήταν πλούσιος καπνέμπορος της περιοχής, ενώ ο ίδιος επρόκειτο να ακολουθήσει… εκκλησιαστική καριέρα – η θρησκεία στην Μικρά Ασία ήταν σημαντική υπόθεση για τους Έλληνες- αν δεν τον απέτρεπε ο θείος του, Αλέξανδρος, ο οποίος τον ενέπνευσε να κάνει μεγάλα και παράτολμα σχέδια για το μέλλον του.

Οι περιπέτειες ξεκίνησαν όταν έχασε την μητέρα του, Πηνελόπη στην εφηβική του ηλικία. Λίγο αργότερα, στα 16 του, είδε την πόλη της Σμύρνης να καίγεται, και να χάνει σχεδόν όλους του τους θείους και τα ξαδέρφια, ενώ εκείνος, ο πατέρας του και τα τρία του αδέλφια πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς για την Αθήνα το ‘22, αφού πρώτα είχαν χάσει τα πάντα.

*Από την Ελλάδα στην Αργεντινή

Με ένα απλό χαρτζιλίκι έφυγε από την Αθήνα για το Μπουένος Άιρες, προς αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος. Γνώστης τεσσάρων γλωσσών, ο νεαρός Αριστοτέλης έπιασε δουλειά ως τηλεφωνητής σε Βρετανική Τηλεφωνική Εταιρία στην Αργεντινή. Εκεί θα (κρυφ)ακούει διάφορους ενδιαφέροντες διαλόγους, αντλώντας ιδέες για νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες. «Το μυστικό στις μπίζνες είναι να ξέρεις κάτι που δεν ξέρει κανένας άλλος», είχε πει αργότερα.

Το πρώτο μυστικό ήρθε από μια τηλεφωνική συζήτηση για κινηματογραφική ταινία, στην οποία οι πρωταγωνιστές θα κάπνιζαν τσιγάρα. Ήδη στα «κόλπα» του επαγγέλματος, χάρη στις δραστηριότητες του πατέρα του, αποφάσισε να εμπορευθεί καπνό, και στην συνέχεια να φτιάξει την δική του φίρμα τσιγάρων. Μάλιστα, λέγεται πως για να πείσει μια σταρ της όπερας να διαφημίσει τα τσιγάρα του, πήγε στο καμαρίνι της με λουλούδια για να την «ρίξει», όπερ και εγένετο, ενώ δεν δίστασε να πετάει άδεια πακέτα τσιγάρων σε σταθμούς, για εξτρά… δημόσια διαφήμιση.

Δεν είχαν περάσει δέκα χρόνια από τότε που έφτασε στην Αργεντινή, και ήδη, μέχρι το 1932, είχε κάνει υψηλές γνωριμίες με πρέσβεις, διπλωμάτες – Έλληνες και Αργεντινούς – ενώ πολλά λέγονται για την νομιμότητα των μέσων, τα οποία… αγίασε για να αποκτήσει την βάση της περιουσίας του. Η επόμενη μεγάλη κίνησή του ήταν η αγορά ενός φτηνού τάνκερ στον Καναδά, το οποίο αποδείχθηκε η αφετηρία ενός τεράστιου στόλου πετρελαιοφόρων, βιομηχανία που άνθισε τις επόμενες δεκαετίες και ο Ωνάσης αναδείχθηκε σε πρωτοπόρο της. Μέσα σε λίγο καιρό, είχε γίνει κιόλας εκατομμυριούχος.

*Η οικοδόμηση ενός μύθου
Τα δύο πρώτα πλοία του πήραν τα ονόματα των γονιών του, Σωκράτης και Πηνελόπη, η αρχή για την θρυλική φήμη του ως εφοπλιστή. Εφοπλιστής ο οποίος δεν σταματούσε σε κανένα εμπόδιο, προκειμένου να μην… πέσουν έξω τα καράβια του, για τα οποία είχε δανειστεί από τράπεζες. Έτσι, σκαρφίστηκε «πλάγιους» τρόπους να ξεπεράσει προβλήματα, όπως το να αλλάζει τις σημαίες κράτους των πλοίων του, το να αξιοποιεί φαλαινοθηρικά που δεν ενέπιπταν στην εμπορική νομοθεσία, ή το να υπογράφει συμβόλαια μεταφορών με πλοία που ακόμη δεν υπήρχαν. Παρ’ όλα αυτά, ο “Ari” όπως τον αποκαλούσαν διεθνώς οι γνωστοί του, είχε αποκτήσει πολύ καλή φήμη, και όλοι ήθελαν να ανοίξουν δουλειές μαζί του, παρά τα «μικρά γράμματα» των συμβολαίων.

Την πρώτη του γυναίκα την γνώρισε λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: Ήταν η Αθηνά (Τίνα) Λιβανού, κόρη του εφοπλιστή Σταύρου Λιβανού, την οποία παντρεύτηκε το 1946. Μαζί, απέκτησαν δύο παιδιά, τον Αλέξανδρο (1948) και την Χριστίνα (1950). Πλέον έμεναν στο Παρίσι, αλλά ο Ari ήταν περισσότερο πολίτης του κόσμου – και μάλλον αρκετά… μπερμπάντης για μονογαμία – ίσως γι’ αυτό ο γάμος τους να έληξε πολύ σύντομα.

Τα ταμπλόιντ της εποχής, που παρακολουθούσαν τις κινήσεις του Ari Onassis, έκαναν λόγο για ειδύλλια με αιθέριες υπάρξεις όπως η Marilyn Monroe, η Greta Garbo και η Geraldine Spreckles, ενώ βούτυρο στο ψωμί των παπαράτσι ήταν και η θυελλώδης σχέση του με την Μαρία Κάλας. Αλλά αυτό που συντάραξε τα πρωτοσέλιδα των ΗΠΑ (και όχι μόνο) ήταν ο γάμος του με την Τζάκι Κένεντι, την χήρα του δολοφονημένου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Ωνάσης και η πρώτη κυρία των ΗΠΑ γνωρίστηκαν λίγο πριν την δολοφονία του JFK το 1963, ενώ αμέσως μετά, η «χήρα της Αμερικής» έγειρε πάνω του για παρηγοριά – παρηγοριά που κατέληξε σε γάμο το 1968, κάτι που η πατρίδα της (πλέον) Jackie O έφερε βαρέως, με πρωτοσέλιδα που την ρωτούσαν «Jackie, How could you?».

Φυσικά, δεν ήταν μόνο οι φυλλάδες της εποχής που ασχολήθηκαν μαζί του: Δείτε σε αυτό το ρεπορτάζ του Βήματος όσα έφτασαν στα χέρια του Edgar Hoover του FBI για τις «απόρρητες» δραστηριότητες του «διασημότερου εν ζωή Έλληνα», όπως αυτοχαρακτηριζόταν ο Ωνάσης.

*Ο μύθος στην Ελλάδα
Εν τω μεταξύ, ο κορυφαίος σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο επιχειρηματίας, είχε αποκτήσει την κρατική αεροπορική εταιρία για μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού εκατομμύρια δολάρια, και την μετέτρεψε στην Ολυμπιακή Αεροπορία, με παροχές σε επιβάτες και προσωπικό που δύσκολα μπορούμε σήμερα να φανταστούμε, και με πτήσεις σε πέντε ηπείρους.

Ταυτόχρονα, όπως αποκάλυψε ένας από τους βιογράφους του, ο Peter Evans, την περίοδο του γάμου του με την Jackie, ο Ωνάσης βρισκόταν σε συζητήσεις με την κυβέρνηση των συνταγματαρχών της Χούντας, για ένα μεγαλόπνοο επιχειρηματικό σχέδιο με την κωδική ονομασία «Ωμέγα», το οποίο περιλάμβανε επιχειρηματικές κινήσεις όπως πετραλαϊκά και βιομηχανικά προγράμματα στην Ελλάδα – αν και τελικά, την μερίδα του λέοντος σε αυτή την υπόθεση διεκδίκησε και κέρδισε ο «ανταγωνιστής» του Ωνάση, Σταύρος Νιάρχος.

Τέλος, νιώθοντας ότι έχει πραγματοποιήσει τα περισσότερα όνειρά του, ο Ωνάσης αγόρασε τον πασίγνωστο Σκορπιό, το ιδιωτικό νησάκι του στα Επτάνησα, το οποίο και μετέτρεψε από άνυδρο ξερονήσι σε επίγειο παράδεισο, με χιλιάδες δένδρα που φύτεψε και πολυτελείς κατοικίες στις οποίες πέρασαν τα καλοκαίρια τους όχι μόνο ο ίδιος, η Τζάκι και τα παιδιά του αλλά και όλο το διεθνές jet set που τον επισκεπτόταν.

Η επιστροφή της μοίρας

Η αρχή του τέλους έλαβε χώρα τον Ιανουάριο του 1973, την ημέρα που ο γιος του, Αλέξανδρος, ανέλαβε να πιλοτάρει ένα αεροσκάφος του πατέρα του, το οποίο ο ίδιος είχε ζητήσει να αντικαταστήσει με πιο ασφαλές ελικοφόρο. Τελικά δεν πρόλαβε ποτέ, γιατί εκείνη την ημέρα, το αεροσκάφος λίγα δευτερόλεπτα μετά την απογείωσή του συνετρίβη στο Ελληνικό. Ο Ωνάσης δεν ανέκαμψε ποτέ από τις τύψεις: Ο Αλέξανδρος βρέθηκε σε τέτοια κατάσταση που μπόρεσε να αναγνωριστεί μόνο από το μονόγραμμα στο μαντίλι του, ενώ ο Αριστοτέλης αντιστάθηκε πολύ μέχρι να πειστεί να αφαιρέσουν την μηχανική υποστήριξη χάρη στην οποία διατηρούταν ο γιος του στην ζωή στο νοσοκομείο. Μάλιστα, λέγεται πως διαλαλούσε ότι θα δώσει πλουσιοπάροχη αμοιβή σε όποιον αναφέρει κάτι που θα αποδείξει ότι ο θάνατος του Αλέξανδρου οφειλόταν σε δολιοφθορά.

Και με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, ωστόσο, τα πράγματα δεν πήγαιναν τόσο καλά. Η μητέρα των παιδιών του είχε ήδη βρεθεί νεκρή από υπερβολική δόση βαρβιτουρικών, ενώ η κόρη του, Χριστίνα, τον είχε πείσει ότι για όλες τις τραγωδίες έφταιγε η Τζάκι Κένεντι, θυμίζοντάς του τα… θανατικά που «έσπερνε» στο πέρασμά της.

Απογοητευμένος και παραδομένος, ο Ωνάσης είχε ήδη μεταβιβάσει εκ νέου την Ολυμπιακή στο ελληνικό δημόσιο το 1974, ενώ είδε την βιομηχανία των πετρελαιοφόρων να «μαραίνεται», λίγο πριν τον θάνατό του από οξεία μυοασθένεια, το 1975. Μια δεκαετία περίπου αργότερα, και αφού είχε αποκτήσει μια κόρη, την Αθηνά (και μοναδική κληρονόμο της αμύθητης περιουσίας της αυτοκρατορίας Ωνάση), βρέθηκε νεκρή και η Χριστίνα στην μπανιέρα της, από αιτίες που υπεδείκνυαν αυτοχειρία. Κληρονομιά του, επίσης, και το γνωστό Ίδρυμα Ωνάση που δραστηριοποιείται στην χώρα μας.

*Είχε πει…
«Στη δουλειά σου να είσαι σοβαρός και στη ζωή σου τρελός»
«Ποτέ δεν κατάλαβα την προτροπή "την υπογραφή σου και το κάτω το κεφάλι σου να προσέχεις που τα βάζεις". Έτσι χάνεις σίγουρα και στις δουλειές και στη ζωή»
«Αν δεν υπήρχαν γυναίκες, όλα τα λεφτά του κόσμου δεν θα είχαν σημασία»
«Το να αρχίσεις να σκέφτεσαι, σημαίνει να αρχίσεις να κλείνεις δουλειές»
«Ποτέ μην αρχίζεις μια δουλειά, μια μάχη, μια ερωτική σχέση αν ο φόβος της ήττας επισκιάζει την προοπτική της νίκης»
«Μετά από κάποιο σημείο, τα λεφτά δεν έχουν πια σημασία. Παύουν να είναι ο σκοπός. Το παιχνίδι είναι αυτό που μετράει»
«Κάθε κέρδος είναι μια αδικία σε κάποιον»
«Άλλοι έχουν πολλά λεφτά κι άλλοι τίποτα. Είναι σαν κάποιον που δεν βρίσκει νερό ούτε για να ξεδιψάσει και σαν έναν άλλο που ψάχνει να βρει γέφυρα να περάσει το νερό»
«Αν δεν έχεις λεφτά, πάρε δάνειο. Ποτέ μη ζητάς μικρά ποσά. Ζήτα όσα χρειάζεσαι, και πάντα να τα ξεπληρώνεις το συντομότερο δυνατό»
«Ο κανόνας είναι ότι δεν υπάρχουν κανόνες»
Πηγή: Γνωμικολόγιον 

*Video-αφιερώματα στον Έλληνα κροίσο
-Δείτε παρακάτω το μεγάλο αφιέρωμα στην ζωή του Αριστοτέλη Ωνάση, με τίτλο «The Golden Greek» και σπάνιο υλικό, όπως προβλήθηκε από το κανάλι της Βουλής.


-Δείτε παρακάτω το αφιέρωμα στην δυναστεία Ωνάση σε γνωστό βιογραφικό τηλεοπτικό δίκτυο.


-Δείτε εδώ μια σπάνια εμφάνισή του στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία, όπου έδωσε συνέντευξη τύπου πρόκειται για υλικό του Εθνικού Οπτικοακουστικού Αρχείου.
-Δείτε εδώ την εκπομπή «Σαν παλιά φωτογραφία» της ΕΡΤ, και συγκεκριμένα το αφιερωμένο στον «Αρίστο Ωνάση» επεισόδιο. 

Επιμέλεια: Γιώργος Κόκουβας