Γιώργος Λάνθιμος: Είναι το μέλλον του ελληνικού σινεμά;

του Γιώργου Κόκουβα

Σκηνοθέτησε videoclips του Σάκη Ρουβά και της Δέσποινας Βανδή αλλά και παράσταση του Εθνικού Θεάτρου. Έχει βραβευθεί για διαφήμιση με… κότες και αστυνομικούς, αλλά και για ταινία στις Κάννες και στα Όσκαρ. Κρύβεται πίσω από spots για σαμπουάν κατά της πιτυρίδας αλλά και πίσω από αλληγορικά αριστουργήματα του σύγχρονου ελληνικού σινεμά. Οκτώ γράμματα, το πρώτο, λάμδα.

Δεν ήταν και το αίνιγμα της Σφίγγας, δεδομένου του τίτλου του δημοσιεύματος, αλλά ακόμη κι έτσι, δεν γίνεται να μην εκπλαγεί κανείς από τις πολλές όψεις του ταλέντου του Γιώργου Λάνθιμου. Ο σκηνοθέτης του «Κυνόδοντα» που μας χάρισε διεθνείς φεστιβαλικές συγκινήσεις τα τρία τελευταία χρόνια και συνεχίζει να ανεβαίνει προς τις κορυφές του ευρωπαϊκού σινεμά μέσω των πρόσφατων «Άλπεών» του έγινε ξαφνικά ο νέος «εθνικός σκηνοθέτης» μας. Οι περισσότεροι όμως αρκέστηκαν στην αίγλη των Όσκαρ και συνεχίζουν να αγνοούν το ενδιαφέρον παρελθόν του. Το in2life ξετρυπώνει «λαβράκια» από την 90s καριέρα του και παρακολουθεί με ευλάβεια –ο υπογράφων δηλώνει θαυμαστής του κινηματογράφου του- τα σημερινά βήματά του.

Διάλειμμα για διαφημίσεις

Σας θυμίζει κάτι η έκφραση «Πουτ δε κοτ ντάουν»; Η διαφήμιση συνδρομητικού καναλιού που έγινε ατάκα της χρονιάς και έκανε πιο υποφερτά τα απανωτά τηλεοπτικά breaks έχει να υπερηφανεύεται πως ο σκηνοθέτης της… έφτασε στα Όσκαρ. Ο Γιώργος Λάνθιμος, όπως και κάθε νέος σκηνοθέτης που εκτός από τέχνη, θέλει να βγάλει και τον επιούσιο σε αυτή τη χώρα, μυήθηκε στον χώρο της διαφήμισης – και το έκανε προφανώς με όρεξη και χιούμορ.



Η διαφημιστική έμπνευσή του δεν περιορίζεται σε κλεφτοκοτάδες που καταδιώκονται από wannabe FBI μπάτσους της ελληνικής υπαίθρου. Την σκηνοθετική ματιά του Γιώργου Λάνθιμου έχουμε απολαύσει χωρίς να το γνωρίζουμε και μέσα από άλλα βραβευμένα spots, όπως η παρακάτω διαφήμιση της Aegean, όπου δύο Ελληναράδες βρίζονται πατόκορφα… the greek way στην κίνηση του Λονδίνου ή το στρατιωτικό γεύμα vegetarian για λογαριασμό της ίδιας εταιρίας. Εδώ επίσης μπορείτε να δείτε την απολαυστική, ελαφρώς ρετρό 90s διαφήμιση γνωστού σαμπουάν, με τον λουσμένο πρωταγωνιστή να ουρλιάζει ανέμελος στο fun park, καθώς και όλες τις υπόλοιπες διαφημίσεις του ευφυούς σκηνοθέτη.



Κι αν οι παραπάνω διαφημίσεις αποδεικνύουν πως ο βιοπορισμός ενός σκηνοθέτη μπορεί να συνδυαστεί με την δημιουργική ματιά, το ίδιο θα πείτε όταν δείτε τα videoclips που σκηνοθέτησε ο 38χρονος «μαέστρος». Μεταξύ των καλλιτεχνών που «έντυσε» με τις εικόνες του είναι ο Σάκης Ρουβάς και η Δέσποινα Βανδή στα πρώτα της βήματα. Πριν βιαστείτε να κατακρίνετε, δείτε ιδίοις όμμασι: «Θέλεις ή δεν θέλεις» με αισθησιακά στοιχεία και έναν κήπο που θυμίζει έντονα «Κυνόδοντα», η ασπρόμαυρη «Καρδιά» του ίδιου καλλιτέχνη, το πρωτοποριακό για εκείνη την εποχή «Δεν έχει σίδερα», το «Άντεξα», γυρισμένο σε οίκο ανοχής και οι «Δέκα Εντολές» είναι μερικά από τα πονήματα του Λάνθιμου από εκείνη την εποχή.



Ο κινηματογράφος του Γιώργου Λάνθιμου

Αφού ξεκίνησε με κινηματογραφικές σπουδές στην Σχολή Σταυράκου το 1995, ο Γιώργος Λάνθιμος από την μία ετοίμαζε τις πρώτες του μικρού μήκους δουλειές («Uranisco Disco», «Ο βιασμός της Χλόης» και μερικά ακόμη χοροθεατρικά videos, συνεργαζόμενος με συγκεκριμένες ομάδες) και από την άλλη βρήκε στο πρόσωπο του Λάκη Λαζόπουλου τον πρώτο του μέντορα, αφού «μαθήτευσε» ως βοηθός σκηνοθέτης στους τηλεοπτικούς «Δέκα Μικρούς Μήτσους» και ως (συν)σκηνοθέτης στην ταινία «Ο καλύτερός μου φίλος».

Η πρώτη του προσωπική μεγάλου μήκους ταινία, η «Κινέττα» έρχεται το 2005 και για πρώτη φορά δίνει σαφή στοιχεία για την ιδιαίτερη φύση του κινηματογράφου του: Ένας αστυνομικός ερευνά δολοφονίες σε ένα θέρετρο και μία καμαριέρα και ένας φωτογράφος τον βοηθούν στην αναπαράσταση των εγκλημάτων. Η ταινία παίρνει διαβατήριο για έντεκα διεθνή φεστιβάλ, διακρίνεται σε πολλά από αυτά, αλλά στην χώρα μας δεν κυκλοφορεί ποτέ ούτε σε DVD.



Λίγο νωρίτερα, ο Λάνθιμος είχε προσθέσει στο βιογραφικό του την συμμετοχή του στις τελετές έναρξης και λήξης των Oλυμπιακών Aγώνων της Αθήνας, την συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Ρήγο σε διάφορα projects, αλλά και την ενασχόληση με το θέατρο: «DDD» και «Natura Morta…» στο Θέατρο του Νότου το 2002 και το 2008, «Blaubart» στο Θέατρο Πόρτα το 2004, αλλά και ο τσεχοφικός «Πλατόνοφ» στο Εθνικό Θέατρο την περασμένη σεζόν πέρασαν από την σκηνοθετική επιμέλειά του.

Και κάπου στο 2009, έρχεται το πρώτο «μπαμ»: ο Κυνόδοντας. Το δράμα μιας οικογένειας που κρατά τα παιδιά της απομονωμένα από τον έξω κόσμο και χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή γελοίου και σοβαρού, αλληγορικού και σουρεαλιστικού κλέβει την παράσταση στο Φεστιβάλ των Καννών, κερδίζει το βραβείο του τμήματος «Ένα κάποιο Βλέμμα» και δίνει την ώθηση που χρειαζόταν η καριέρα του Λάνθιμου για να ξεκινήσει ένα φεστιβαλικό ταξίδι χωρίς επιστροφή: Τορόντο, Σαράγεβο, Μόντρεαλ, Τεργέστη, Στοκχόλμη, Δουβλίνο, Λιουμπλιάνα, διανομή μεταξύ άλλων στις αγγλικές και ισπανικές αίθουσες και τελευταίος σταθμός: Τα Όσκαρ.

Ποιος δεν έριχνε κλεφτές ματιές εκείνο το βράδυ του περασμένου Φεβρουαρίου στα newsfeed του διαδικτύου, για να διαπιστώσει αν ο Λάνθιμος θα έφευγε με το χρυσό αγαλματάκι από την τελετή της Ακαδημίας, που είχε ομολογουμένως πολύ καιρό να δει Έλληνα στα λημέρια της; Τότε ήταν που άρχισαν και τα ελληνικά Μέσα να ενδιαφέρονται για τον Λάνθιμο, θέλοντας να τον παρουσιάσουν ως τον σκηνοθέτη που εκπροσωπεί την χώρα, όταν όλη την υπόλοιπη σεζόν περνούσαν στα ψιλά γράμματα την ταινία του και εκθείαζαν μόνο κατ’ ευφημισμόν ελληνικά blockbusters με τηλεοπτικούς αστέρες.

Ο Λάνθιμος παρ’ όλα αυτά, χαμηλών τόνων και κάνοντας σινεμά πρώτα-πρώτα για τον εαυτό του, δηλώνει πως οι ταινίες δεν έχουν «εθνικό χαρακτήρα», αλλά απλώς έτυχε να γεννηθεί στην Ελλάδα και να γυρίζει ταινίες εδώ. Συνέχισε λοιπόν να χτίζει σταδιακά την… εξαγωγή του «Κυνόδοντά» του στο εξωτερικό, να μαζεύει ποικίλα σχόλια για τον «άρρωστο» κόσμο που αναπαριστούν οι ταινίες του και για τους «μηχανικούς» ηθοποιούς του, και να ετοιμάζει μαζί με τον σεναριογράφο Ευθύμη Φιλίππου την επόμενη ταινία του: τις Άλπεις.

Στις «Άλπεις» της Βενετίας

Ένας τραυματιοφορέας, μία αθλήτρια, ο προπονητής της και μία νοσοκόμα στήνουν μια εταιρία, τις «Άλπεις», και αναλαμβάνουν να αντικαταστήσουν νεκρά πρόσωπα για χάρη των συγγενών τους που τους προσλαμβάνουν. Κάθε μέλος έχει το όνομα μιας κορυφής των Άλπεων, ενώ όλη η επιχείρηση διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες, τους οποίους η νοσοκόμα παραβαίνει. Άλλο ένα αλλόκοτο σύμπαν βγαλμένο από το μυαλό του Γιώργου Λάνθιμου εντυπωσίασε τους κριτικούς της Μόστρας –άλλους θετικά άλλους αρνητικά.



Ο Guardian έβαλε «άριστα» στον διάδοχο του «Κυνόδοντα», διαπιστώνοντας πως υπάρχει ένα «νέο ελληνικό κύμα» που κάνει παράξενες ταινίες. Στην ίδια «λίγκα» οι διεθνείς κριτικοί εντάσσουν την Αθηνά Τσαγγάρη, που με το «Attenberg» απέσπασε βραβείο γυναικείας ερμηνείας στην περσινή Μόστρα για την Αριάν Λαμπέντ, που πρωταγωνιστεί και στις «Άλπεις», ενώ η Τσαγγάρη τελεί χρέη παραγωγού, συνεργαζόμενη για άλλη μια φορά με τον Λάνθιμο, ο οποίος πέρασε και από το στάδιο του ηθοποιού στο «Attenberg».

Υπάρχει «νέο κύμα»; Πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις ταλαντούχων σκηνοθετών; Θα φτάσουν στα επόμενα Όσκαρ οι «Άλπεις»; Προσπαθεί να πει κάτι το σινεμά του Λάνθιμου ή χάνεται στην προσπάθεια να σοκάρει με έναν «σοβαροφανή» κινηματογράφο; Γνώμη μας είναι πως μέσα από την αποδόμηση του κόσμου και μέσα από σοβαρά θέματα που καταπιάνονται από την γελοία και μηχανική τους οπτική μπορούν να ειπωθούν τα πιο σοβαρά πράγματα. Όταν μάλιστα τυχαίνει να συνοδεύονται από κινηματογραφική γλώσσα που έλειπε από το συντηρητικό ελληνικό σινεμά, τότε κάθε νέα απόπειρα του Γιώργου Λάνθιμου είναι καλοδεχούμενη.

Με Όσκαρ ή χωρίς, με εθνική υπερηφάνεια ή απλώς με σινεφίλ ενδιαφέρον, οι ταινίες του Λάνθιμου αποδεικνύουν πως ακόμη και με τα πενιχρά ελληνικά μέσα μπορεί να παραχθεί τέχνη. Γι’ αυτό, πιάνουμε ήδη θέση για την προβολή των «Άλπεων» που έχει προγραμματιστεί να βγει στις ελληνικές αίθουσες σε ένα περίπου μήνα.