Μακάριοι οι μαστοί οι ουκ εθήλασαν: Μουσικό θέατρο στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής

Η παράσταση –ανάθεση της ΕΛΣ– σε σύλληψη και μουσική διεύθυνση Μάρκελλου Χρυσικόπουλου, διασκευή και ενορχήστρωση Πάνου Ηλιόπουλου και με αφηγήτρια την ηθοποιό Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, θα παρουσιαστεί για δύο μοναδικές βραδιές στις 1 και 2 Μαρτίου 2025.

Η Οδός του Μαρτυρίου ή αλλιώς Πορεία του Σταυρού (Via Crucis) είναι μια προσκυνηματική διαδρομή που αποτυπώνει στη μνήμη των πιστών την πορεία του Χριστού από το Πραιτώριο μέχρι τον Πανάγιο Τάφο. Αυτή τη διαδρομή μπορεί να την κάνει κάποιος κυριολεκτικά στην Ιερουσαλήμ ή άλλους διαμορφωμένους τόπους λατρείας, αλλά συνηθίζεται να έχει και καθαρά συμβολικό χαρακτήρα, με τους πιστούς, ακολουθώντας την εικονογραφία ή την αφήγηση, να έχουν την ευκαιρία να προσευχηθούν και να διανύσουν πνευματικά τον δρόμο προς τον Γολγοθά και τη Σταύρωση.

Στις δεκατέσσερις ενδιάμεσες Στάσεις που η παράδοση της Δυτικής Εκκλησίας έχει καθιερώσει αναφέρεται η όψιμη σύνθεση Via Crucis (1874-79) του Φραντς Λιστ για σολίστ, μεικτή χορωδία και εκκλησιαστικό όργανο. Στην προσέγγιση του αρχιμουσικού Μάρκελλου Χρυσικόπουλου, το έργο, σε ενορχήστρωση και διασκευή του Πάνου Ηλιόπουλου για τέσσερις σολίστ, κλαρινέτο, δύο πληκτροφόρα και κουιντέτο εγχόρδων, συνομιλεί με το ομώνυμο ποίημα του Πωλ Κλωντέλ και κείμενα των Γιάννη Αντιόχου, Αργύρη Αντ. Λιόλιου, Ρεφαάτ Αλαρίρ και Τάσου Λειβαδίτη που απαγγέλλει η ηθοποιός Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Το έργο ερμηνεύουν οι Μαρία Κωστράκη, Θεοδώρα Μπάκα, Χρήστος Κεχρής και Μάριος Σαραντίδης.

Η παράσταση Μακάριοι οι μαστοί οι ουκ εθήλασαν…, μια μυσταγωγική σύμπραξη αφηγηματικού λόγου, μουσικής και λυρικού τραγουδιού, έχει ως κεντρική ιδέα τον παραλληλισμό θείων και ανθρώπινων Παθών, μεταδίδοντας στο κοινό το μήνυμα της ελπίδας, της αγάπης και της πίστης. Ο αρχιμουσικός Μάρκελλος Χρυσικόπουλος, που υπογράφει τη σύλληψη της παράστασης καθώς και τη δραματουργική επεξεργασία σε συνεργασία με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, υπογραμμίζει: «Όταν αποφάσισα να κάνω μια παράσταση με θέμα την πορεία προς τη Σταύρωση –τη Via Crucis– είχα διαβάσει και γνώριζα αρκετά για τη σύνθεση του Λιστ καθώς και για το ομώνυμο κείμενο του Κλωντέλ, αλλά τα έργα καθαυτά τα αγνοούσα πλήρως. Το μόνο που κατείχα, επικουρικά, ήταν ένα βιβλίο κάποιου Αργύρη Λιόλιου, Ιστορίες από τη χώρα του παραλόγου. Το είχα βρει παρατημένο, ή έτσι νόμισα, στη βιβλιοθήκη ενός φιλικά προσκείμενου σαλονιού και το πήρα παρορμητικά με τον ίδιο τρόπο που παίρνουμε σπίτι μας ένα γατί από τον δρόμο. Στην επιστροφή συνειδητοποίησα πως το συγκεκριμένο γατί ήταν πολύ πιο βασανισμένο από αυτό που μαρτυρούσε το ταλαίπωρο τρίχωμά του. Διάβαζα, τελικά, μια σειρά σύντομων αλλά σπαρακτικών διηγημάτων από τον θάλαμο μιας νευροχειρουργικής κλινικής, ο ρεαλισμός και η γραφικότητα των οποίων δεν τα έκανε παρά μόνο πιο σπαρακτικά, στα πρότυπα όχι τόσο μιας πορείας αλλά μάλλον μιας περιπλάνησης προς τον Γολγοθά, οριοθετημένης από καθετήρες, κατουρλιά, υποκλυσμούς, “φακελάκια”… Και πόνο».

Για τη νέα διασκευή/ενορχήστρωση του έργου Via Crucis ο Πάνος Ηλιόπουλος σημειώνει: «Με το έργο του Via Crucis ο Φραντς Λιστ φαίνεται να επανεφευρίσκει την έννοια της εκκλησιαστικής μουσικής, γράφοντας ένα σπονδυλωτό έργο με πολυποίκιλα στοιχεία, που περιλαμβάνουν από το γρηγοριανό μέλος και το μπαχικό κοράλ μέχρι τα πιο ακραία όρια της ίδιας του της μουσικής γλώσσας, δείχνοντας τον δρόμο προς τον μοντερνισμό.

Στην καινούρια αυτή διασκευή/ενορχήστρωση του έργου προσπάθησα να μείνω πιστός σε αυτήν την ιδιαίτερη –εκλεκτική όσο και πειραματική– γλώσσα. Οι όποιες συνθετικές παρεμβάσεις σκοπό έχουν να υποστηρίξουν τον διάλογο της μουσικής του Λιστ με τα κείμενα που επέλεξαν και επιμελήθηκαν η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος – με βασικό πυρήνα το Ο δρόμος του Σταυρού του Γάλλου ποιητή Πωλ Κλωντέλ.

Η χορωδία του πρωτότυπου έργου γίνεται εδώ ένα ανσάμπλ από τέσσερις τραγουδιστές (Μαρία Κωστράκη, Θεοδώρα Μπάκα, Χρήστος Κεχρής, Μάριος Σαραντίδης) που εναλλάσσουν ρόλους, άλλοτε λειτουργώντας ως “χορός” και άλλοτε ως σολίστ, ενώ το οργανικό σύνολο αποτελείται από εκκλησιαστικό όργανο και πιάνο εμπλουτισμένα από τον ήχο του κουιντέτου εγχόρδων και του κλαρινέτου, δίνοντας επιπλέον εκφραστικές δυνατότητες και υπογραμμίζοντας έτσι τη δραματουργία τόσο της μουσικής όσο και του κειμένου».

Σύλληψη, μουσική διεύθυνση: Μάρκελλος Χρυσικόπουλος
Διασκευή, ενορχήστρωση: Πάνος Ηλιόπουλος
Δραματουργική επεξεργασία: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Μάρκελλος Χρυσικόπουλος
Κείμενα: Πωλ Κλωντέλ, Γιάννης Αντιόχου, Αργύρης Αντ. Λιόλιος, Ρεφαάτ Αλαρίρ, Τάσος Λειβαδίτης
Μετάφραση: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη
Σχεδιασμός φωτισμών: Μελίνα Μάσχα

Καρυοφυλλιά Καραμπέτη αφήγηση

Μαρία Κωστράκη υψίφωνος
Θεοδώρα Μπάκα μεσόφωνος
Χρήστος Κεχρής τενόρος
Μάριος Σαραντίδης βαθύφωνος

Φανή Βοβώνη βιολί Ι, Βανέσσα Αθανασίου βιολί ΙΙ, Κρυσταλλία Γαϊτάνου βιόλα, Δήμος Γκουνταρούλης βιολοντσέλο, Σεραΐνα Σέιδου κοντραμπάσο, Κώστας Γάτσιος κλαρινέτο, Στάθης Άννινος πιάνο, Πάνος Ηλιόπουλος εκκλησιαστικό όργανο