Πώς να καταλαβαίνεις τις παραστάσεις χορού

Κοίτα. Δεν φταις εσύ. Φταίει η συλλογική μας σχέση με την τέχνη, που πάει πίσω, πολύ πίσω, σε περίπου τρεις χιλιάδες χρόνια ομιλούντος θεάτρου. Ακόμα και καθόλου θεατρόφιλος να μην είσαι, υπάρχει κάτι που λέγεται συλλογικό ασυνείδητο, και το οποίο δουλεύει σιωπηλά και υπόκωφα, την ώρα που εσύ βλέπεις αμέριμνος/η ταινίες, ή που διαβάζεις εξίσου αμέριμνα in2life. Αυτό είναι που κλωτσάει και χτυπιέται και φωνάζει μέσα στο κεφάλι σου «θέλω να καταλάβω, αλλά δεν μπορώ» την ώρα που βλέπεις μια παράσταση χορού.

Δεν είναι και παράλογο, αν σκεφτείς ότι κάποιοι από εμάς είδαμε πρώτη φορά σύγχρονο χορό πριν από τριάντα μόλις χρόνια, όταν πρωτοξεκινούσε δειλά δειλά στην Καλαμάτα αυτό που θα έφτανε σήμερα να είναι ένα από τα σπουδαιότερα φεστιβάλ χορού στον κόσμο, κι ακόμα περισσότεροι ανακάλυψαν την τέχνη όταν (και επειδή) ο Δημήτρης Παπαϊωάννου σκηνοθέτησε τις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.

Δεν είναι, λοιπόν, ότι εσένα προσωπικά σου λείπει κάποιου είδους γνώση ή κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο, και δεν καταλαβαίνεις τις παραστάσεις χορού που βλέπεις –ή που δεν βλέπεις, ακριβώς επειδή φοβάσαι ότι δεν θα τις καταλάβεις. Είναι αφενός που είμαστε ομαδικώς καινούριοι στο άθλημα, και αφετέρου που ο χορός, ως τέχνη, είναι ένας τρόπος επικοινωνίας, και όπως κάθε τρόπος επικοινωνίας έχει φτιαχτεί για να καλύψει συγκεκριμένες ανάγκες, που δεν τις καλύπτουν οι άλλοι τρόποι. Σκέψου το κι έτσι: Αν ο εκάστοτε καλλιτέχνης ήθελε αυτό που λέει να το καταλάβεις με λέξεις, θα το έγραφε με λέξεις.

Το ξαναλέμε, κατανοούμε και συμμεριζόμαστε απόλυτα το «και πώς αλλιώς δηλαδή;» που σκέφτεσαι τώρα. Αν όμως αφεθείς και χαλαρώσεις και αφήσεις να σε παρασύρει στο σύμπαν της μια παράσταση χορού χωρίς να σκέφτεσαι «τι λέει τι λέει τι λέει» θα συμβεί κάτι μαγικό –αυτό που συνόψισε ο Κρίστοφελ Νόλαν στο (πολύ πιο ακατανόητο από τη μέση παράσταση χορού) Tennet, με την ατάκα «μην προσπαθείς να το καταλάβεις, νιωσ’ το».

Άλλο πράγμα που μπορείς να κάνεις: Διάβασε αμέσως πριν ξεκινήσει η παράσταση το (σχεδόν πάντα σύντομο) κείμενο που την συνοδεύει. Δες το σαν σκονάκι. Εννιά φορές στις δέκα εξηγεί σε γενικές γραμμές ποιο είναι το θέμα της παράστασης, για ποιο πράγμα θέλει να μιλήσει. Είναι χρήσιμο να το διαβάσεις αμέσως πριν, και όχι αμέσως μετά, για να το έχεις στο νου σου και να το συνδέεις επιτόπου με ό,τι βλέπεις να συμβαίνει επάνω στη σκηνή –ειδικά αν είσαι από εκείνους που δεν μπορούν με τίποτα να ηρεμήσουν και να χαλαρώσουν και να κλείσουν τον διακόπτη του «τι λέει τι λέει τι λέει».

Αν πάλι δεν είσαι τέτοιος/α, αλλά μπορείς να εκτιμήσεις το γεγονός ότι ένα έργο τέχνης μπορεί να έχει τόσες σημασίες όσες και οι άνθρωποι που το βλέπουν, άλλη ωραία ιδέα είναι να πηγαίνεις να βλέπεις παραστάσεις χορού με παρέα που αγαπάς και εμπιστεύεσαι, για να συζητάτε μετά τι καταλάβατε χωρίς τον κίνδυνο να στιγματιστείτε ως αδαείς και άσχετοι. Μικρό μυστικό: Όλοι αδαείς και άσχετοι είμαστε, απλώς κάποιοι το παλεύουν καλύτερα από άλλους.

Τελευταία αλλά σημαντικότερη όλων συμβουλή, που ισχύει σε κάθε καινούριο πράγμα που μαθαίνεις: Εξασκήσου. Όσο περισσότερο χορό βλέπεις, τόσο λιγότερο ξένος και μυστήριος θα σου φαίνεται ως τρόπος επικοινωνίας, και τόσο περισσότερα πράγματα θα καταλαβαίνεις κάθε φορά. Κι άλλο τόσο θα μειώνονται οι πιθανότητες να κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές την αμηχανία μας απέναντι σε συγκεκριμένες μορφές τέχνης. Πες ότι δεν το κάνεις για σένα. Το κάνεις για να σπάσεις την αλυσίδα ενός διαγενεακού τραύματος που έχει κρατήσει κάτι αιώνες.