Πετρόμπεης: Μια παράσταση που ξεχειλίζει από Ιστορία για 3η σεζόν στο studio Μαυρομιχάλη

Οι σοβαρές και σύγχρονες ιστορικές δουλειές για την Ελληνική Επανάσταση πύκνωσαν τα τελευταία χρόνια, λόγω της πρόσφατης επετείου των 200 ετών από το 1821. Έχοντας περάσει πολλές δεκαετίες χωρίς ουσιαστική σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή με τέτοια θεματική, το ελληνικό κοινό αγκάλιασε τις προσεγγίσεις που έφτασαν σε αυτό κυρίως μέσω των ραφιών των βιβλιοπωλείων.

Στη θεατρική σκηνή του Studio Μαυρομιχάλη για τρίτη πλέον πολύ επιτυχημένη σεζόν, κάθε Παρασκευή, ανεβαίνει «Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και το φάσμα των φατριών», μια παράσταση αφιερωμένη στη δράση του προύχοντα της Μάνης κατά την ελληνική εξέγερση και στα χρόνια μετά από αυτήν. Η θεατρική παράσταση στηρίζεται σε κείμενο του Παντελή Μπουκάλα και συγκεκριμένα σε αποσπάσματα από το ομώνυμο βιβλίο του, το οποίο κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 2023 από τις εκδόσεις Άγρα.

Η σκηνοθεσία της παράστασης είναι των Φώτη Μακρή, Στέλλας Κρούσκα και Κλεοπάτρας Τολόγκου, ενώ το υποκριτικό βάρος έχει αναλάβει ο Φώτης Μακρής, η ψυχή του Studio Μαυρομιχάλη. Άλλωστε όλα ξεκίνησαν από δική του περιέργεια. «Έχω μια εμμονή με τα ονόματα των δρόμων», εξήγησε στο κοινό, εισάγοντάς το στο πνεύμα της παράστασης. «Με ενδιαφέρει πολύ η Ιστορία των δρόμων. Κοιτάζω τις πινακίδες τους και, όταν δω κάποιον δρόμο που δεν ξέρω από πού πήρε το όνομά του ή ποια ήταν η ιδιότητα του προσώπου που έδωσε το όνομά του, νιώθω την ανάγκη να το ψάξω». Έτσι, εμφορούμενος από την ανάγκη να μάθει περισσότερα για τον άνθρωπο από όπου πήρε το όνομά του ο δρόμος που φιλοξενεί το δικό του θέατρο, ζήτησε από τον Παντελή Μπουκάλα ένα έργο για την αμφιλεγόμενη αυτή προσωπικότητα, η Ιστορία της οποίας κουβαλά πολλούς συμβολισμούς και πολλά νοήματα για την Ιστορία της μετεπαναστατικής Ελλάδας.

Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ήταν ένας από τους ισχυρότερους ανθρώπους της Νότιας Πελοποννήσου. Όταν ξεκίνησε ο αγώνας των Ελλήνων, προσέφερε αφειδώς κεφάλαια και ανθρώπους στην προσπάθεια που επρόκειτο να χαρακτηριστεί «εθνική». Το ενδιαφέρον στην περίπτωση του Πετρόμπεη, είναι ότι -σε αντίθεση με ορισμένους από τους άλλους οπλαρχηγούς και διάσημους πολεμιστές της συγκυρίας εκείνης- εκείνος είχε πράγματα να χάσει, αν η υπόθεση δεν κατέληγε σε ένα νέο και, λίγο ως πολύ, αυτόνομο κράτος. Και μόνο η διάθεσή του να αναλάβει ένα τέτοιο ρίσκο, θα αρκούσε για να δώσει στον Πετρόμπεη τα δραματουργικά εκείνα στοιχεία που χρειάζεται ένας θεατρικός χαρακτήρας. Ο Παντελής Μπουκάλας δεν αγιογραφεί τον μανιάτη, όμως. Δεν αγνοεί την πιθανότητα όλα αυτά να έγιναν για να βελτιώσει ο μπέης τη θέση του, για να κερδίσει ακόμη περισσότερα οφέλη και να αυξήσει τη δύναμή του σε ένα μετεπαναστατικό σκηνικό για την εγκαθίδρυση του οποίου θα είχε βοηθήσει με κάθε μέσο. Οπότε; Άνθρακες η εθνική συνείδηση του οπλαρχηγού; Αν υπήρχε εύκολη απάντηση, και ο χαρακτήρας και το βιβλίο θα είχαν πολύ λιγότερο ενδιαφέρον. 

Μολονότι στην παράσταση εκείνα τα χωρία της μελέτης που αναφέρονται στην προσφορά του Πετρόμπεη στον αγώνα είναι πολυπληθέστερα από όσα αφήνουν να σκεφτούμε τις αρνητικές πλευρές του, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας που συνθέτει ο Μπουκάλας είναι μια, τελικά, αμφιλεγόμενη προσωπικότητα ή, για την ακρίβεια, μια προσωπικότητα με αμφιλεγόμενα κίνητρα που πέρασε σημαντικές ηθικές δοκιμασίες.

Η περίοδος της διοίκησης Καποδίστρια θα σημάνει τη ματαίωση των προσδοκιών του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Επιδιώκοντας να αποδυναμώσει τις τοπικές εξουσίες και να ενδυναμώσει την κεντρική, ο Κυβερνήτης αρνείται να αναγνωρίσει προνόμια και ισχύ στους Μαυρομιχαλαίους εκχωρώντας τους ή επιτρέποντάς τους να διατηρήσουν εξουσία. Ο ίδιος ο Πετρόμπεης βρίσκεται φυλακισμένος και οι συγγενείς του γίνονται οι δολοφόνοι του Καποδίστρια. Με τις οδηγίες του; Δεν το ξέρουμε. Αποκλείεται; Όχι, αν και ο Πέτρος τηε Μάνης το διαψεύδει κατηγορηματικά. Ιδού μια από τις αμφιβολίες του συγγραφέα αλλά και του αναγνώστη-θεατή της παράστασης, η οποία προσφέρει μια λογοτεχνική αναρώτηση που μένει μετέωρη και δίνει βάθος στον ήρωα. 

Όπως και να έχει, η Ιστορία δεν παύει να μας θυμίζει πώς πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη το περιβάλλον στο οποίο λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα. Έτσι, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι εκείνη την εποχή η δολοφονία του Καποδίστρια δεν αναγνωρίστηκε ομόθυμα ως αρνητική εξέλιξη. «Στη βαθύτατα διχασμένη Ελλάδα, που δεν είχε βρει ακόμα έναν στέρεο βηματισμό, άλλοι θρηνούσαν κι άλλοι πανηγύριζαν», λέει ο Π. Μπουκάλας.

Η παράσταση πλέκει τρία διαφορετικά νήματα. Τα δύο προκύπτουν από το βιβλίο. Το πρώτο από αυτά   είναι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Πετρόμπεη, ενώ το άλλο είναι η «μαρτυρία» του Απόστολου Μαυρογένη, ενός βιβλιόφιλου γιατρού που έζησε 114 χρόνια και πρόλαβε να πολεμήσει το 1821 και να πεθάνει στην πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα! Ο Μαυρογένης μάς μιλάει για τον Μαυρομιχάλη μέσα από την γνωριμία τους και μας δίνει το πλαίσιο των γεγονότων. Η ηλικία του τον κάνει ζωντανό σύμβολο της διαχρονικότητας. Ο υπέργηρος μελετητής ενώνει τις εποχές με την αφηγηματική του πένα και με αυτή την ιδιότητά του ο χαρακτήρας του εμφανίζεται και στη σκηνή. Είναι ένας εξωτερικός παρατηρητής με συναισθηματική εμπλοκή -αυτό που το αφηγηματικό πλαίσιο του βιβλίου και οι σκηνοθετικές επιλογές της παράστασης μοιάζουν να θέλουν και για τον αναγνώστη/θεατή.

Το τρίτο αφηγηματικό νήμα της παράστασης το κρατά ο ίδιος ο Φώτης Μακρής που σε σημεία του έργου βγαίνει από την υποκριτική συνθήκη και απευθύνεται στο κοινό ως ο πρώτος αναγνώστης της ιστορίας. Με τον τρόπο αυτό είναι σαν να γίνεται ορατό ένα μέρος του σκελετού της παράστασης, κάτι που ταιριάζει με το μινιμαλιστικό σκηνικό και με τη μονολογική μορφή του κειμένου. Αντίρροπα, υπέρ του μύθου, λειτουργεί η ζωντανή επί σκηνής παρουσία του μουσικού, Νείλου Καραγιάννη, ο οποίος υπογράφει και τη σύνθεση της μουσικής.        

Δεν έγινε παράσταση όλο το βιβλίο, αλλά αποσπάσματά του, μας λένε οι συντελεστές μετά το τέλος της. Πιθανότατα κάποιοι να έκαναν μια διαφορετική σύνθεση από κομμάτια του βιβλίου, το οποίο είναι εξαιρετικό και αξίζει να διαβαστεί άσχετα από την παράσταση. Κάποιοι άλλοι ίσως ακόμη και να έδιναν διαφορετικές σκηνοθετικές οδηγίες για το πώς το κείμενο αυτό θα μπορούσε να θεατροποιηθεί διατηρώντας την εσωτερικότητά του. Δύσκολα όμως κάποιος θα διαφωνήσει με το ότι η παράσταση αυτή ξεχειλίζει από Ιστορία: δίνει πληροφορίες, αλλά κυρίως δημιουργεί ερωτήματα και καλεί σε μια αναψηλάφιση «ιστορικών» βεβαιοτήτων.

Χρειαζόμαστε τρόπους για να φτάνουν οι ιστορικές συζητήσεις στο κοινό και να μη μένουν κλεισμένες στα πανεπιστήμια και στις επιστημονικές ημερίδες. Χρειαζόμαστε τόπους συνάντησης της λογοτεχνίας με την επιστημονική έρευνα, που θα είναι προσιτοί σε όλους. Από την άποψη αυτή, «Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και το φάσμα των φατριών» είναι μια παράσταση-ευκαιρία που αξίζει να δείτε.     

Συντελεστές Παράστασης
Σκηνοθεσία: Φώτης Μακρής – Στέλλα Κρούσκα – Κλεοπάτρα Τολόγκου
Σκηνικά–Κοστούμια: Μάγδα Καλορίτη
Μουσική: Νείλος Καραγιάννης
Φωτισμοί: Φώτης Μακρής
Βίντεο παράστασης  Φοίβος Σαμαρτζής
3D γραφικά: Κωνσταντίνος Οικονόμου
Φωτογραφίες: Δάφνη Δίγκα
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή στις 21.00, σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο με «ΤΟ ΚΙΒΩΤΙΟ» του Άρη Αλεξάνδρου

Τιμές εισιτηρίων:
Κανονικό: 14 ευρώ
Φοιτητικό/κάτω των 25 ετών/άνω των 65: 12 ευρώ
Άνεργοι, ατέλειες, Α.Μ.Ε.Α.: 10 ευρώ