Ποιο είδος Ψυχοθεραπείας είναι πιο κατάλληλο για τη διαχείριση του στρες;

Γράφει η Ελπίδα Μ. Παναγιωτουνάκου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Msc

Το στρες έχει πάρει τις διαστάσεις ενός σύγχρονου επιδημικού φαινομένου λόγω της αυξανόμενης και ευρείας του εξάπλωσης, καθώς και των σοβαρών επιπτώσεων που έχει στην υγεία και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.

Ποια είναι τα αίτια;

Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής που απαιτούν διαρκή αφομοίωση μεγάλου όγκου πληροφοριών, οι πολλές ώρες εργασίας που δεν αφήνουν περιθώρια για τη διαμόρφωση μιας υγιούς ρουτίνας σε καθημερινό επίπεδο, η μοναξιά που βιώνεται σε επίπεδο διαπροσωπικών σχέσεων καθώς, παρά τη ψηφιακή σύνδεση, τα κοινωνικά δίκτυα που παραδοσιακά υπήρχαν έχουν ατονήσει, η υπερβολική ανησυχία για επιτυχία και τελειότητα τόσο σε προσωπικό, όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο, αλλά και οι αλλαγές στη δομή της οικογένειας με τη συνεχόμενη αποξένωση και απαξίωση μεταξύ των συντρόφων, είναι μερικοί από τους κύριους παράγοντες αύξησης του στρες.

Οι επιπτώσεις του στρες

Το στρες επιδρά αρνητικά τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα:

•             Το χρόνιο στρες αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, υπέρτασης και εγκεφαλικών.

•             Τα παρατεταμένα επίπεδα στρες σχετίζονται άμεσα με την ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη και οι διαταραχές άγχους.

•             Το στρες καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας τον οργανισμό πιο επιρρεπή σε ασθένειες.

•             Το στρες οδηγεί συχνά σε υιοθέτηση ανθυγιεινών συμπεριφορών, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η υπερβολική κατανάλωση φαγητού, αλλά και η πλήρης έλλειψη σωματικής δραστηριότητας.

Τρόποι αντιμετώπισης μέσα από την Ψυχοθεραπεία

Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT - Cognitive Behavioral Therapy)

Για την αντιμετώπιση του στρες, αρκετές μορφές ψυχοθεραπείας έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές, αλλά η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT - Cognitive Behavioral Therapy) θεωρείται η πιο κατάλληλη και ευρέως χρησιμοποιούμενη προσέγγιση.

Πιο συγκεκριμένα, η CBT επικεντρώνεται στην αλλαγή των δυσλειτουργικών σκέψεων και συμπεριφορών που συμβάλλουν στην εμφάνιση και αύξηση των επιπέδων στρες στον οργανισμό. Βασίζεται στο ότι ο θεραπευόμενος, σε μια συνεργατική σχέση με το θεραπευτή του, μαθαίνει να αναγνωρίζει τα αρνητικά μοτίβα σκέψης και πώς αυτά επηρεάζουν το συναίσθημα και στη συνέχεια τη συμπεριφορά του, εγκλωβίζοντάς τον σε έναν φαύλο κύκλο. Στη συνέχεια, ακολουθεί εκμάθηση τεχνικών προκειμένου να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος, είτε μέσω της υγειούς αμφισβήτησης, είτε μέσα από τεχνικές σταδιακής έκθεσης με τους κύριους παράγοντες που προκαλούν στρες στο άτομο.

Η CBT έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στη θεραπεία της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής, του κοινωνικού άγχους, καθώς και στη διαχείριση της διαταραχής πανικού.

Θεραπεία Ενσυνειδητότητας (Mindfulness)

Μία ακόμη μορφή θεραπείας που ολοένα και περισσότερο υποστηρίζεται από τη βιβλιογραφία τα τελευταία χρόνια είναι αυτή της Ενσυνειδητότητας (Mindfulness). H Eνσυνειδητότητα είναι η πρακτική εξάσκηση του να έχουμε με πρόθεση την επίγνωση και τη συνειδητότητα της κάθε παρούσας στιγμής.

Αυτή η μορφή θεραπείας εστιάζει στην ενίσχυση της επίγνωσης της παρούσας στιγμής και στην αποδοχή των συναισθημάτων χωρίς κρίση. Η Ενσυνειδητότητα βοηθά το άτομο να μειώνει το στρες, το θυμό και την ενοχή, αναγνωρίζοντας τις σκέψεις και τα συναισθήματά του χωρίς να παγιδεύεται σε αυτά. Βασικός, δηλαδή, στόχος είναι να βοηθήσει τα άτομα να επανασυνδεθούν με το παρόν, αντί να χάνονται σε ανησυχίες για το μέλλον ή σε σκέψεις για το παρελθόν.

Ο θεραπευόμενος μαθαίνει να κατανοεί την ισχυρή σύνδεση μεταξύ στρες και διαρκούς αναπαραγωγής των ίδιων αρνητικών σκέψεων και το ότι η λύση δεν πρόκειται να βρεθεί αναμασώντας τα ίδια θέματα. Στο Mindfulness δεν υπάρχει άμεση αντίδραση στα συναισθήματα ή τις σκέψεις, αλλά καλλιεργείται η ικανότητα του ατόμου να τα παρατηρεί από απόσταση, χωρίς να ταυτίζεται με αυτά ή να τα αφήνει να το ελέγχουν.

Εκτός από τις διανοητικές τεχνικές, η Θεραπεία με έμφαση στην Ενσυνειδητότητα περιλαμβάνει και ασκήσεις διαλογισμού, που βοηθούν το άτομο να διαχειρίζεται το στρες και να αναπτύσσει μια πιο χαλαρή και συνειδητή στάση απέναντι στα προβλήματα που το απασχολούν.

Συμπερασματικά, η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) θεωρείται η πιο κατάλληλη και αποτελεσματική μορφή ψυχοθεραπείας για την αντιμετώπιση του στρες. Ωστόσο, και άλλες μορφές θεραπείας, όπως η Θεραπεία Ενσυνειδητότητας (Mindfulness), μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικές, ανάλογα πάντα με τις ανάγκες του ατόμου. Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από το προφίλ του ατόμου, τον τύπο του στρες και βέβαια την εύρεση του κατάλληλα καταρτισμένου Ψυχολόγου ή Ψυχίατρου.