Η Τραβιάτα στο Ηρώδειο

Ο άτυχος έρωτας της «Κυρίας με τις καμέλιες» για τον Αλφρέντο Ζερμόν, όπως τον εμπνεύστηκε και τον μελοποίησε ο Βέρντι μέσα από μελωδίες μοναδικής δύναμης, οι οποίες γράφονται ανεξίτηλα στο μυαλό και στην καρδιά, αναβιώνει σε μουσική διεύθυνση Πιερ Τζόρτζιο Μοράντι και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ρήγου.

Η πρεμιέρα της Τραβιάτας στις 6 Μαρτίου 1853 στο Θέατρο Ο Φοίνικας της Βενετίας αναφέρεται συνήθως ως μια από τις μεγαλύτερες αποτυχίες στην ιστορία της όπερας. «Η Τραβιάτα ήταν ένα φιάσκο, μην ψάχνεις να βρεις δικαιολογία, απλώς έτσι είναι», έγραφε την επομένη κιόλας, στις 7 Μαρτίου 1853, ο Βέρντι στον εκδότη του Τίτο Ρικόρντι. Ενάμιση αιώνα αργότερα, το αριστούργημα του Βέρντι αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του ρεπερτορίου με εκατοντάδες παραστάσεις κάθε χρόνο στις όπερες όλου του κόσμου και με χιλιάδες θεατών να τις παρακολουθούν εκστατικά.

Η Τραβιάτα στη σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ρήγου παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο για πρώτη φορά το 2019 και αποτέλεσε το εξαιρετικά επιτυχημένο οπερατικό ντεμπούτο του σκηνοθέτη, χορογράφου και Διευθυντή του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Ο Κωνσταντίνος Ρήγος στην πολυετή πορεία του, εκτός από τη χορογραφική του δραστηριότητα, έχει σκηνοθετήσει με μεγάλη επιτυχία από θεατρικές παραστάσεις μεγάλης κλίμακας όπως Bossa Nova, Τιτανικός, Τα κόκκινα φανάρια, Άνεμος, Ρωμαίος και Ιουλιέττα έως μεγάλες παραγωγές μιούζικαλ όπως Καμπαρέ, Rocky Horror Show, Ερωτόκριτος, Τα φτηνά τσιγάρα κ.ά.

Ο Ρήγος, ακολουθώντας το πνεύμα της μουσικής του Βέρντι, δημιουργεί μια παράσταση που εστιάζει στην «καταναγκαστική ηδονή» η οποία μοιάζει να πνίγει όλους τους πρωταγωνιστές της ιστορίας, καθώς και στην ασφυξία της οικονομικής δοσοληψίας που καθορίζει τα πάντα στις ζωές των ηρώων. Ένα ψυχογράφημα της Βιολέττας Βαλερύ, από την αυγή του έρωτα ως το σκοτάδι του θανάτου, μέσα σε ένα περιβάλλον «μινιμαλιστικού» μπαρόκ.

Η όπερα περιγράφει τον έρωτα μιας εταίρας με γόνο καλής οικογένειας του Παρισιού. Η σχέση προκαλεί την αντίδραση της οικογένειας του νέου, το ζευγάρι χωρίζει και ξανασυναντιέται λίγο πριν τον θάνατο της κοπέλας.

Τα εντυπωσιακά μαύρα και πολύχρωμα κοστούμια της χορωδίας, του μπαλέτου και των πρωταγωνιστών είναι της Ιωάννας Τσάμη. Οι ατμοσφαιρικοί φωτισμοί είναι του Χρήστου Τζιόγκα και οι βιντεοπροβολές του Βασίλη Κεχαγιά. Για τη δημιουργία του σκηνικού, το οποίο υπογράφει ο Κωνσταντίνος Ρήγος, συνεργάστηκε η αρχιτέκτονας Μαίρη Τσαγκάρη.

Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα διευθύνει ο διαπρεπής και γνωστός στο κοινό της ΕΛΣ Ιταλός αρχιμουσικός Πιερ Τζόρτζιο Μοράντι. Με ιδιαίτερη γνώση του ιταλικού ρεπερτορίου, έχει εμφανιστεί στα σημαντικότερα λυρικά θέατρα παγκοσμίως όπως, μεταξύ άλλων, Λα Μονναί Βρυξελλών, Γερμανική Όπερα Βερολίνου, Μετροπόλιταν Όπερα Νέας Υόρκης, Κρατική Όπερα Βιέννης, Βασιλική Όπερα Λονδίνου, Αρένα Βερόνας, Όπερα Ζυρίχης, Ρώμη, Βασιλική Σουηδική Όπερα, Τόκυο, Όπερα Φρανκφούρτης, Γκαίτεμποργκ, Βασιλικό Θέατρο Πάρμας, Νάπολη, Παρίσι, Μαγιόρκα, Σύδνεϋ, Κοπεγχάγη, Όπερα Σηάτλ, Ρόγιαλ Άλμπερτ Χολ κ.α.

Για τη φετινή αναβίωση της Τραβιάτας η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει δύο διανομές διεθνούς ακτινοβολίας.

Στην πρώτη διανομή, το κοινό θα έχει τη μοναδική ευκαιρία να ανακαλύψει –για πρώτη φορά στην Ελλάδα– την Αμερικανίδα σούπερ σταρ της όπερας Ναντίν Σιέρρα στον ρόλο της Βιολέττας Βαλερύ. Η πλέον περιζήτητη υψίφωνος έχει εμφανιστεί στις μεγαλύτερες σκηνές παγκοσμίως όπως Μετροπόλιταν Όπερα, Όπερα του Παρισιού, Βασιλική Όπερα Λονδίνου, Σκάλα του Μιλάνου, Βασιλικό Θέατρο Μαδρίτης, Σαν Κάρλο Νάπολης κ.α. Έχει αφήσει το δικό της προσωπικό στίγμα στους ρόλους της Τζίλντας (Ριγολέττος) και της Λουτσίας ντι Λαμμερμούρ, έχοντας ταυτόχρονα ένα εντυπωσιακό και ευρύ ρεπερτόριο στο ενεργητικό της.

Δίπλα στη Σιέρρα θα βρίσκεται ο εντυπωσιακών φωνητικών δυνατοτήτων Βρετανοϊταλός τενόρος Φρέντι Ντε Τομμάζο στον ρόλο του Αλφρέντο Ζερμόν. Ο Ντε Τομμάζο κέρδισε τα φώτα της δημοσιότητας τον Δεκέμβριο του 2021 όταν στην παράσταση της Τόσκας στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου ο τενόρος που ερμήνευε τον Καβαραντόσσι αισθάνθηκε αδιαθεσία στην πρώτη πράξη και ο νεαρός Ντε Τομμάζο αναγκάστηκε να τον αντικαταστήσει μετά το πρώτο διάλειμμα. Έτσι, σε ηλικία 28 ετών αναδείχθηκε ο νεότερος τενόρος που ερμήνευσε ποτέ τον ρόλο στην εμβληματική σκηνή και ο πρώτος Βρετανός από το 1963, ωθώντας τον τύπο να δηλώσει ομόφωνα ότι ένα νέο αστέρι γεννήθηκε. Θεωρείται ένας τενόρος στην παράδοση των μεγάλων ιταλικών φωνών τενόρων και χαίρει ευρείας αναγνώρισης, ερμηνεύοντας πρωταγωνιστικούς ρόλους στα μεγαλύτερα θέατρα.

Το πολυαναμενόμενο πρωταγωνιστικό τρίο ολοκληρώνει στον ρόλο του Τζόρτζιο Ζερμόν ο διεθνώς αναγνωρισμένος βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς, ο οποίος έχει λάβει στη μακρά πορεία του διθυραμβικές κριτικές για τις εμφανίσεις του στις μεγαλύτερες όπερες, όπως του Σαν Φρανσίσκο, του Μονάχου, του Αμβούργου, του Λονδίνου, της Μαδρίτης κ.α.

Στο δεύτερο καστ, θα έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε τη διακεκριμένη υψίφωνο της ΕΛΣ Βασιλική Καραγιάννη στον ρόλο της Βιολέττας Βαλερύ. Πρωταγωνίστρια επανειλημμένως σε παραγωγές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, έχει παράλληλα εμφανιστεί με επιτυχία στα σημαντικότερα λυρικά θέατρα, φεστιβάλ και αίθουσες συναυλιών διεθνώς όπως Βασιλική Όπερα Λονδίνου, Σκάλα του Μιλάνου, Κωμική Όπερα Βερολίνου κ.α.

Ο διάσημος Ιταλός τενόρος Φραντσέσκο Ντεμούρο, που τόσο αγαπήθηκε από το κοινό της ΕΛΣ στις τελευταίες του εμφανίσεις, επιστρέφει αυτή τη φορά με τον ρόλο του Αλφρέντο. Έχει ερμηνεύσει μερικούς από τους μεγαλύτερους ρόλους του κλασικού ρεπερτορίου σε διάσημα θέατρα ανά τον κόσμο, όπως Σκάλα του Μιλάνου, Όπερα του Σαν Φρανσίσκο, Μετροπόλιταν Όπερα Νέας Υόρκης κ.α.

Στον ρόλο του Τζόρτζιο Ζερμόν συναντάμε τον διεθνώς αναγνωρισμένο Έλληνα βαρύτονο Τάση Χριστογιαννόπουλο, ο οποίος θα ανέβει για δεύτερη φορά φέτος στη σκηνή του Ηρωδείου μετά την ερμηνεία του ως Σκάρπια στην Τόσκα τον Ιούνιο. Ο καταξιωμένος βαρύτονος, και πλέον Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Δημοτικού Μουσικού Θεάτρου Ολύμπια Μαρία Κάλλας, πρωταγωνιστεί από το 1989 σε παραγωγές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ εμφανίζεται στα σημαντικότερα θέατρα παγκοσμίως όπως, μεταξύ άλλων, σε Οπερά Κομίκ, Εθνική Όπερα Παρισιού και Θέατρο Ηλυσίων Πεδίων στο Παρίσι, Βασιλική Όπερα Λονδίνου κ.α.

Μαζί τους σημαντικοί Έλληνες μονωδοί όπως οι Χρυσάνθη Σπιτάδη, Ελένη Βουδουράκη, Γιάννης Καλύβας, Νικόλας Ντούρος, Νίκος Κοτενίδης, Γιώργος Παπαδημητρίου, Νίκος Κατσιγιάννης και Ιωάννης Κοντέλλης.

Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, ενώ συμμετέχει και  το Μπαλέτο της ΕΛΣ.

Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Ρήγος σημειώνει για το έργο:

«Στην Τραβιάτα του Τζουζέππε Βέρντι διακρίνει κανείς ξεκάθαρα μια φλέβα νοήματος που εξακολουθεί να χτυπά έντονα σήμερα: αυτήν της υποχρέωσης της ηδονής. Ο κόσμος της Βιολέττας, που στροβιλίζεται στο βαλς, αγωνιά για το τέλος του πάρτι, για το πέρας της ηδονής: το βαλς είναι η μουσική μετωνυμία αυτής της αγωνίας. Ακόμη και όταν αποσύρεται από την κοσμική ζωή, ακόμη κι όταν πεθαίνει, η Βιολέττα εξακολουθεί να είναι εσωτερικά συντονισμένη στον ρυθμό του βαλς, μέσα στο οποίο αφήνει την τελευταία της πνοή. Στην Τραβιάτα η ηδονή δεν καταδικάζεται ηθικά αλλά γίνεται αντικείμενο παρατήρησης. Η δομή του έργου, όπου τις σκηνές της τρυφηλής ζωής τις διαδέχονται ο χωρισμός και ο θάνατος, αποτελεί από μόνη της μια στοχαστική διαπίστωση, ένα οπερατικό memento mori. Και τι είναι πιο κοντά στον σημερινό ηδονισμό, που βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο μιας κοινωνίας του θεάματος και της κατανάλωσης;

Η Τραβιάτα, παρουσιασμένη στον ιστορικό χώρο του Ηρωδείου, εντάσσεται σε μια απαιτητική όσο και ενδιαφέρουσα συνθήκη: πρέπει κανείς να βρει την ισορροπία μεταξύ των σκηνών της επιδεικτικής ευδαιμονίας και των στιγμών της ιδιωτικότητας. Οι τοίχοι του αρχαίου Ωδείου είναι εγγυητές της διαχρονίας και εντάσσουν υποχρεωτικά την αφήγηση στον μεγάλο χρόνο. Στον ενδιάμεσο αυτό χώρο, μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος, η Βιολέττα μοιάζει σταματημένη σε μια εποχή μετέωρη, προσφέροντας στον θεατή την ιστορία της, προϊόν κι αυτή προς κατανάλωση, όπως ήταν και η ίδια.

Ο χώρος του Ηρωδείου μοιράζεται ανάμεσα στα κλειστά δωμάτια (που αντιπροσωπεύουν το εσωτερικό ψυχικό τοπίο της ηρωίδας) και στον κόσμο / σκηνή της καταναγκαστικής ηδονής, όπου δεσπόζει ένα τεράστιο τραπέζι. Οι δύο κόσμοι εξελίσσονται παράλληλα, ενώ η ηρωίδα καθρεφτίζεται στο alter ego της, δίνοντας έτσι υπόσταση στην εσωτερική της διχοτομία, που αποτελεί ίσως και το πιο σημαντικό αφηγηματικό στοιχείο του έργου. Η Τραβιάτα είναι η Βιολέττα, γι’ αυτό και η εστίαση στην αποτύπωση των συναισθημάτων της μεγεθύνεται και προβάλλεται στον φθαρμένο από τον χρόνο τοίχο του Ηρωδείου.

Ο έρωτας, στο ασφυκτικό πλαίσιο που επιβάλλει ο κοινωνικός στιγματισμός της Βιολέττας, είναι το μόνο στοιχείο υπέρβασης σε μια πορεία που παρουσιάζεται ως προδιαγεγραμμένη (όπως προδιαγεγραμμένος είναι ο θάνατος από την αρρώστια). Το δίπολο Έρως / Θάνατος, που την ίδια εποχή απασχολούσε τον Βάγκνερ στον Τριστάνο, εδώ δεν έχει υπαρξιακή αλλά κοινωνική θεμελίωση. Η Βιολέττα δεν μπορεί να υπερβεί τον στιγματισμό της, παρά μπορεί μόνο να αποθεωθεί μέσα από τη συγχώρεση που προσφέρει στον κόσμο που την καταδίκασε να είναι ένας πολύτιμος κρίκος στην αλυσίδα της καταναγκαστικής ηδονής».