Είδαμε την «Ισμήνη», του Γιάννη Ρίτσου σε σκηνοθεσία Εμμανουήλ Γ. Μαύρου στο θέατρο Δρόμος

Στο πλαίσιο του αφιερώματος, «Ημερολόγιο», που διοργανώνει η ομάδα Μήδεια στον Γιάννη Ρίτσο, θα παρουσιαστεί η «Ισμήνη», με την Γιώτα Τσιότσκα. Πρόκειται για έναν από τους μονολόγους της συλλογής «Τέταρτη Διάσταση» ο οποίος άρχισε να γράφεται το 1966 και ολοκληρώθηκε μέσα στα χρόνια της δικτατορίας το 1971, όταν ο Ρίτσος ήταν εκτοπισμένος στη Σάμο.

Αυτοί οι μονόλογοι, οι οποίοι απευθύνονται σε βουβά πρόσωπα, έναν επισκέπτη, κάποιον που έτυχε να περνάει και μπήκε μέσα στο παλιό σπίτι, το φορτωμένο με αναμνήσεις, ένα δημοσιογράφο ίσως ή έναν νεαρό γείτονα διαπνέονται από μια βαθιά αίσθηση της νοσταλγίας και της απώλειας. Ο μύθος και ο έρωτας διαπερνά όλο αυτό το έργο του Ρίτσου.

Ο Ρίτσος θίγει την απωθημένη επιθυμία και την αυτοχειρία, επίσης την καταδίκη της όποιας δίψας για εξουσία και  τοποθετείται κατά του πάσης μορφής πολέμου.

Το έργο

Ισμήνη πάντα έχει αυτό το χρέος του καθήκοντος, του φόβου. Η αλήθεια είναι ότι η προσωπικότητα της Αντιγόνης την επισκίαζε. Η Αντιγόνη ήταν η ηρωίδα που έπαιρνε αποφάσεις. Αυτή όφειλε να αποδώσει τιμές τους νεκρούς της, δεν μπορούσε να ξεχωρίσει τα δυο της αδέλφια, όφειλε να τα θάψει και τα πενθήσει. Τώρα που όλοι έχουνε φύγει η Αντιγόνη νεκρή, ο πατέρας τυφλός, η μάνα νεκρή, το μόνο που απόμεινε στην Ισμήνη είναι να αναπολεί τις παλιές εποχές να λέει στον νεαρό αξιωματικό,  που της έφερε δώρα, ότι πάντα τα έβλεπε όλα και τον έβλεπε και εκείνον και θυμάται τα παιχνίδια τους, όταν ήταν μικρά.

Μιλά για τον Αίμονα με μια κεκαλυμμένη συμπάθεια, ίσως έναν ανέκφραστο έρωτα. Άτολμη πάντα, όμως με ερωτικό ασίγαστο σφρίγος.

Τον υποδέχεται στο σαλόνι της μακιγιαρισμένη, στολισμένη με λουλούδια στο λαιμό στο κεφάλι και στα χέρια, ερωτική και πανέμορφη.

Οι θύμησες είναι βασανιστικές. Τον προσκαλεί να έρθει να τη βρει μετά τα μεσάνυχτα και να χτυπήσει συνθηματικά, όποτε θα του ανοίξει.

Όσο τον περιμένει, βγάζει τα λουλούδια από το κορμί της, απεκδύεται την βασιλική της ιδιότητα, τα καθήκοντα και τα πρέπει και περιμένει παραδομένη πάνω στην πολυθρόνα της. Πόσο λαχταρούσε και λαχταρά τον έρωτα!

Άραγε θα καταφέρει να ξεπεράσει τους φραγμούς της, να ξεφύγει από τις εσωτερικές της αγκυλώσεις και να τον δεχτεί, ή θα βάλει πάλι τα χέρια της μπροστά σαν φυλακή, σαν ανάχωμα, παραμένοντας πάντα απροσπέλαστη;

Η παράσταση

Σταθερό σημείο αυτού του αφιερώματος, η φωνή του Γιάννη Ρίτσου, που εισάγει το ποίημα. Ο Ρίτσος είναι πάντα κρυμμένος πίσω από αυτές τις γυναίκες, πίσω από τους ανεκπλήρωτους πόθους τους. Ο νέος,  που είναι ευήκοος και συμμετέχει με έναν μορφασμό ή μια κίνηση σώματος είναι ο αποδέκτης αυτού του προσωπικού αδιέξοδου.

Η Ισμήνη κινείται ασθμαίνουσα από το βάρος των νεκρών. Μοιάζει παγιδευμένη σε έναν χώρο μεταξύ ζωής και θανάτου, παραμένει στο σπίτι και διηγείται τις αναμνήσεις της.

Δέχεται η Δέσποινα του σπιτιού την επίσκεψη «ενός νεαρού αξιωματικού της φρουράς ο πατέρας του οποίου δούλευε από παιδί στα κτήματά τους κι είχε γίνει κάτι σαν άνθρωπος του σπιτιού. Τώρα, γέροντας πια κι άρρωστος, στέλνει τον γιο του μ’ ένα καλάθι φρούτα και μια γλάστρα βασιλικό, να φέρει τα σεβάσματά του και τον αποχαιρετισμό του στην τελευταία απόγονο της μεγάλης ξεκληρισμένης φαμίλιας.» 

Τον καλοδέχεται: «Να ’ρχεστε πότε πότε· — αυτό μου δίνει ευχαρίστηση. Εδώ πέρα
ο χρόνος είναι αργός· τίποτα πια δεν έρχεται ή δεν φεύγει,
εκτός απ’ τη συνηθισμένη αυτή φθορά στο ξύλο των επίπλων,
στα καδρόνια της στέγης, στα πατώματα, στις σκάλες,
στους σοβάδες, στα σκεύη, στις κουρτίνες, στους ρεζέδες —
αργή φθορά, μια σιωπηλή σκουριά, προπάντων στα χέρια και στα πρόσωπα.» Εκεί είναι όλοι. Ο Οιδίποδας, η μάνα της, η Αντιγόνη και Αίμονας, ο Κρέοντας. Σε εέκινη έλαχε να κάνει τον οδυνηρό απολογισμό.

Η ηθοποιός, Γιώτα Τσιότσκα, σπαρακτικά ερμηνεύει αυτόν τον ρόλο. Αποδίδει όλο το κλίμα, όλη την ένταση των ελεύθερων νιάτων και δυστυχώς είναι υποχρεωμένη να αφομοιώσει την εκπνοή τους. Η κίνησή της είναι βασιλική, τυποποιημένη. Είναι το απομεινάρι ενός καθεστώτος.

Εξαιρετικός τροβαδούρος ο Γιώργος Λιάκος «με την καθάρια ελληνική εγκαρδιότητα της αγροτικής καταγωγής του αλλά και μ’ έναν εμφανή γενικό αισθησιασμό» υπενθυμίζει τα  αδικαίωτα νιάτα, που φωνάζουν μελωδικά για τα δικαιώματά τους και καλούν σε έναν ανήλεο και ασίγαστο απολογισμό.

Μελετημένη η κίνηση από τη Δάφνη Μαρκάκη και την Εύη Καρακώστα. Καίριοι οι φωτισμοί της Χριστίνας Φυλακτοπούλου. Καθοριστική η επιλογή της μουσικής των Πλάτωνα Ανδριτσάκη, Μίκη Θεοδωράκη, Θάνου Μικρούτσικου, Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν και Allen Grey.

Μια παράσταση σκηνοθετημένη έντεχνα και κοντά στο πνεύμα του ποιητή από τον Εμμανουήλ Γ. Μαύρο. Ένας μεγάλος φόρος τιμής στον Γιάννη Ρίτσο, του οποίου οι αναφορές στην Αρχαία Γραμματεία και η χρήση των αρχαίων μύθων περισσότερο θέτουν ερωτήσεις για τον άνθρωπο και τη μοίρα του, παρά προσφέρουν απαντήσεις.

Μια παράσταση σκηνοθετημένη έντεχνα και κοντά στο πνεύμα του ποιητή από τον Εμμανουήλ Γ. Μαύρο. Μια μεγάλη τιμή στον Γιάννη Ρίτσο, του οποίου οι αναφορές στην Αρχαία Γραμματεία και η χρήση των αρχαίων μύθων  θέτει ερωτήσεις για τον άνθρωπο και τη μοίρα του, παρά δίνει απαντήσεις.