Είδαμε τη Φαίδρα του Γιάννη Ρίτσου στο Θέατρο Δρόμος

…Είναι φυσικό
άμα οι θεοί το θέλουν οι θνητοί να σφάλλουν.
Ευριπίδης, "Ιππόλυτος"

Στο πλαίσιο του αφιερώματος «Ημερολόγιο», που διοργανώνει η ομάδα Μήδεια στον Γιάννη Ρίτσο, παρουσιάζεται η «Φαίδρα», με την Μαριάνθη Σοντάκη σε σκηνοθεσία Εμμανουήλ Γ. Μαύρου.

Ο Μοντέρνος Μύθος του Ρίτσου για τη Φαίδρα, ένας δραματικός μονόλογος που αντλεί την υπόθεσή του από τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, γράφτηκε κατά το διάστημα 1974‐1975 και εντάχθηκε το 1978 στην έκτη έκδοση της ποιητικής συλλογής Τέταρτη Διάσταση (1972). Η συλλογή αυτή σημειώνει μια στροφή στην ποιητική πορεία του Ρίτσου, με κύρια χαρακτηριστικά την πιο ώριμη αξιοποίηση του μύθου.

Το έργο

Μια γυναίκα 40 χρονών, λικνίζεται, κάθεται σε μια κουνιστή πολυθρόνα, δείχνει να σκέφτεται και να χαϊδεύει το κορμί της. Εμφανίζεται ο Ιππόλυτος, όμορφος, ιδρωμένος, με ανάστατα χρυσά μαλλιά «πόσα χνούδια απ’ τα αγριάγκαθα του δάσους στα μαλλιά σου». Εκείνη καπνίζει και εξομολογείται το πάθος της για τον γιο του άνδρα της. Δεν μπορεί να κρύψει το πάθος που την ταλαιπωρεί. Περιμένει να μπουν οι σκιές στο σπίτι και να καλύψουν τα λόγια της. Τον κάλεσε και εκείνος ήρθε έτσι μέσα στη σκόνη, μετά τις αθλοπαιδιές του. Δεν αναγνωρίζει την αγνότητά του. Ξεκάθαρα του το λέει.

«Την αγιότητα πριν απ’ την αμαρτία
δεν την πιστεύω· — ανημπόρια τη λέω, δειλία τη λέω· —
τ’ αφιερώματα στους θεούς, προσχήματα για ν` αποφύγουμε τη δοκιμασία· —
αόρατοι οι θεοί· δε δίνουν αποδείξεις· πιθανόν αυτό να ζητάμε·
όχι την ίδια την αγιότητα, — έναν ίσκιο μονάχα να κρυφτούμε. Το ξέρω:
μονάχος σου αγαπιέσαι όταν βρεθείς μονάχος μπροστά σ’ ένα καθρέφτη·
τα χνάρια τα ’δα στα σεντόνια σου, τα μύρισα, — τους θεούς τότε τους ξεχνάμε.»

Η παράσταση

Η Φαίδρα του Γιάννη Ρίτσου είναι ένα ποίημα αφιερωμένο στον θηλυκό έρωτα –μια χειμαρρώδης ερωτική εξομολόγηση.

Ο νέος (Λάζαρος Αναστασιάδης), όσο εκείνη βγάζει τα σώψυχά της, κάνει μορφασμό και δεν δείχνει να συμμερίζεται τους κλυδωνισμούς της. Εκείνη είναι εντελώς παραδομένη στο πάθος της. Οι στάσεις του σώματός του θυμίζουν τα αγόρια από τους πίνακες του Τσαρούχη, αγέρωχα με μια νεανική αυθάδεια.

«Μόνη παρηγόρια (συνηθίζει να λέει η Τροφός της) είναι να συλλογιόμαστε μέρα και νύχτα το θάνατό μας». Αυτό βέβαια κάνει πιο δύσκολα τα πράγματα. Όταν τελειώνει η ζωή κάθε λεπτό έχει την αξία του. Πότε θα ζήσει εκείνη τον έρωτα αυτόν που συγκλονίζει το κορμί της;

Η Φαίδρα θα ήθελε να ντυθεί τα ρούχα του δούλου του και να τον ακολουθήσει στο κυνήγι του, την ώρα της δράσης του, να τον ακολουθήσει εκεί που κυρίως απασχολείται και επενδύει τη ζωή του.

Βιώνει μόνη της την απόλυτη ηδονή. «Τούτο το σπίτι
είναι γεμάτο απ’ τον ίσκιο σου. Το σπίτι είναι σώμα, — το αγγίζω, με αγγίζει,
κολλάει απάνω μου, τις νύχτες ιδίως. Οι φλόγες των λύχνων
μού γλείφουν τους μηρούς, τη μέση· αργοπορούν με μικρά ρίγη
κάτω απ’ τ’ αριστερό μου αυτί· μου δαγκώνουν τις ρώγες·
το σάλιο τους λάμπει, με καίει, με δροσίζει, με δείχνει.
Δεν έχω πια πού να κρυφτώ.»

Ο εσταυρωμένος που φορά ανάμεσα στα στήθη της αν τον φιλούσε, ο Ιππόλυτος, θα ανασταίνονταν. Βλέπει τη ζωή της να τελειώνει, την τρώει το σαράκι του ανεκπλήρωτου πάθους. Περιγράφει τρομερά την σκηνή με το άσπρο άλογο δεμένο σε έναν κορμό δέντρου, να χλιμιντρίζει και να αντιδρά για να απελευθερωθεί από την σκλαβιά του. Η Φαίδρα νόμιζε ότι θα κόψει το πόδι του για να φύγει -τόσο πολύ δεν μπορούσε να ανεχτεί την αιχμαλωσία. Όμως αντ’ αυτού, το άλογο έκοψε την τριχιά, την «αλυσίδα» που το έδενε στην φυλακή και μετά περήφανο και δυνατό κάθισε παραδίπλα και έβλεπε τη «φυλακή» του. Αυτό να ελέγχει την αιχμαλωσία του και όχι οι άλλοι.

Εκείνη δεν μπορεί ούτε αυτό να κάνει, να απεγκλωβιστεί από το πάθος της. Περιμένει το σκοτάδι να καλύψει τη ντροπή της. Δεν αντέχει αυτές τις νύχτες. Η φύση έχει διαταραχτεί. Ο ανικανοποίητος πόθος, η ασίγαστη δίψα έχει αποσυντονίσει όλη τη φύση. Τον παροτρύνει να πάει να πλυθεί μήπως και αφαιρέσει το ατσάλινο προσωπείο του, «τη γυάλινή του πανοπλία, την παγωμένη αγιοσύνη του, τη φονική του δειλία». Τον έδιωχνε να φύγει να μην απασχολεί το βλέμμα της και την σκέψη της.

Γράφει με κιμωλία στον μαύρο τοίχο "Ο γιος σου, ο γιος της Αντιόπης, δοκίμασε να με βιάσει". Μόνο η εκδίκηση μπορεί να την καθαρίσει, εκεί στον θάνατο ελπίζει επιτέλους να ενωθεί μαζί του, στο σκοτάδι του Άδη, χωρίς λογοκρισία. Τι όμορφη αδέκαστη νύχτα! Αδέκαστη!

Αυτή η ονειρική παρουσία της ηθοποιού, της Φαίδρας, της Μαριάνθης Σοντάκη, τα πατήματά της, η χορευτική της κίνηση συντονισμένη από την Δάφνη Μαρκάκη και την Εύη Καρακώστα δείχνει μια γυναίκα σε ένα τρομερό αδιέξοδο, όπου ταλανίζεται από τo πάθος. Τα πέλματά της μιλούν, το ίδιο και η κίνηση του κορμιού της. Ο λόγος της ηθοποιού ακούγεται λαγαρά, με ευκρίνεια και η παρουσία του Λάζαρου Αναστασιάδη αποτελεί λειτουργικό ακομπανιαμέντο.

Ο Ρίτσος είναι παρών σε αυτό το αφιέρωμα και κάθε ερμηνευτής βάζει τη δική του πινελιά. Η σκηνοθεσία του Εμμανουήλ Γ. Μαύρου δείχνει έναν άνθρωπο που αγαπά πράγματι τον ποιητή και δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα.

Ταυτότητα της παράστασης
Συγγραφέας: Γιάννης Ρίτσος
Επιμέλεια επιλογής κειμένων & ποιημάτων / Σκηνοθεσία: Εμμανουήλ Γ. Μαύρος
Μουσική: Πλάτων Ανδριτσάκης, Μίκης Θεοδωράκης, Θάνος Μικρούτσικος, Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν, Allen Grey
Σκηνικά – Art Director: Ρένα Σανταμούρη με την RS Architecture + Design Studio
Φωτισμοί / Φωτογράφιση: Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Κινησιολογία: Δάφνη Μαρκάκη, Εύη Καρακώστα
Κουστούμια: Ρένα Σανταμούρη
Μουσική Επιμέλεια & Ηχητικός Σχεδιασμός: Γιώργος Λιάκος, Μανώλης Πετρής
Παίζουν:
Μαριάνθη Σοντάκη – Φαίδρα
Λάζαρος Αναστασιάδης - Ιππόλυτος