Τι ισχύει με τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών και την τεκνοθεσία στην Ευρώπη;

Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες που υπάρχουν πολύ σύντομα θα ξεκινήσουν οι συζητήσεις στη Βουλή με αφορμή την κατάθεση ενός κυβερνητικού νομοσχεδίου που θα αφορά το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών στη χώρα μας. Ο διευθυντής του Γραφείου Τύπου του πρωθυπουργού, Δημήτρης Τσιόδρας σε ερώτηση που του τέθηκε σε χθεσινή τηλεοπτική εκπομπή του Ant1, απάντησε πως «γάμος και τεκνοθεσία πάνε μαζί, γιατί προφανώς όταν μιλάς για γάμο μιλάς και για τεκνοθεσία. Υπάρχουν διακρίσεις για παιδιά, οι οποίες πρέπει να αρθούν» γεγονός που φούντωσε τη συζήτηση επί του θέματος, δεδομένων και των αντιδράσεων που υπάρχουν από τους κύκλους της εκκλησίας αλλά και των συντηρητικών κομμάτων του ελληνικού κοινοβουλίου μετά τη δημόσια δέσμευση του πρωθυπουργού πως το νομοσχέδιο θα τεθεί υπό ψήφιση πολύ σύντομα.

Τι ισχύει τώρα στην Ελλάδα για τα ομόφυλα ζευγάρια

Η Ελλάδα είναι μια από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες δεν αναγνωρίζεται ο γάμος μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών. Στη χώρα μας αναγνωρίζεται μόνο το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια από τη σχετική νομοθέτηση του Δεκεμβρίου του 2015 που αφορά κυρίως σε περιουσιακά ζητήματα εν ζωή αλλά και κληρονομικά  θέματα σε περίπτωση θανάτου. Κάπου εδώ αξίζει να αναφέρουμε την  απόφαση του Αρείου Πάγου, η υπ’ αριθμόν  1428 / 2017  η οποία έκρινε ως ανυπόστατο τον πολιτικό γάμο ενός ομόφυλου ζευγαριού  που είχε γίνει στο δημαρχείο της Τήλου το 2008.

Ακολουθεί το σκεπτικό της απόφασης: «υπό το κρατούν νομικό καθεστώς στην Ελλάδα δεν νοείται πολιτικός γάμος μεταξύ ομοφύλων, είναι δε έτερο το ζήτημα, αν υφίσταται ανάγκη σχετικής νομοθετικής ρυθμίσεως, όπως ήδη έχουν πράξει αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, γεγονός για το οποίο αναπτύσσεται κατά τα τελευταία έτη και στη χώρα μας ευρεία επιστημονική και κοινωνική συζήτηση για το θέμα αυτό. Επομένως, ο πρώτος λόγος της αιτήσεως αναιρέσεως, με τον οποίο οι αναιρεσείοντες επικαλούνται τα αντίθετα, και συγκεκριμένα ότι το Εφετείο κρίνοντας με την προσβαλλόμενη απόφασή του ως ανυπόστατο το μεταξύ τους πολιτικό γάμο, για το λόγο ότι είναι ομόφυλοι, παραβίασε τα άρθρα 1372 εδ. γ’ ΑΚ, 8 και 12 της ΕΣΔΑ και 23 ΔΣΑΠΔ, που έχουν υπερνομοθετική ισχύ, υπέπεσε στην από το άρθρο 559 αρ. 1 ΚΠολΔ πλημμέλεια, είναι αβάσιμος». 

Τι πιστεύει η ελληνική κοινή γνώμη;

Τον Οκτώβριο του 2023 διενεργήθηκε μια μεγάλη δημοσκόπηση επί του θέματος από την aboutpeople για λογαριασμό του Eteron. Εκεί το 56,2% όσων συμμετείχαν στη δημοσκόπηση δήλωσαςν πως συμφωνούν και μάλλον συμφωνούν με το να επιτραπούν οι γάμοι των ομόφυλων ζευγαριών. Αντίθετα το 38,9% δήλωσε ότι διαφωνεί ή μάλλον διαφωνεί με αυτό.

Τι ισχύει στην Ευρώπη για τους γάμους των ομόφυλων ζευγαριών

Τη δεδομένη στιγμή δεν υπάρχει κάποια κεντρική νομοθεσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία να κατοχυρώνει το δικαίωμα του πολιτικού γάμου στα ομόφυλα ζευγάρια. Παρόλα αυτά το 2018 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όρισε πως όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να αναγνωρίζουν τους γάμους μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών αρκεί έστω ένα μέλος του ζευγαριού να είναι Ευρωπαίος πολίτης. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες οι χώρες που βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις σχετικά με την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ομάδων είναι η Πολωνία και η Ουγγαρία, γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη δεδομένων των ακροδεξιών και άκρως συντηρητικών κυβερνήσεων των δύο χωρών.

Από την 1η Ιανουαρίου του 2024 η Εσθονία προστέθηκε στις συνολικά 35 χώρες παγκοσμίως οι οποίες έχουν κατοχυρώσει τη νομική υπόσταση του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών. Οι 19 εξ αυτών είναι ευρωπαϊκές με την Ολλανδία να είναι η πρώτη χώρα που προχώρησε σε αυτή την νομική κατοχύρωση το 2000. Ακολούθησε το Βέλγιο το 2003, η Ισπανία το  2005, η Σουηδία και η Νορβηγία το 2009, η Πορτογαλία το 2010, η Δανία το 2012, η Γαλλία το 2013, η Μεγάλη Βρετανία  το 2014 , η Φινλανδία, το Λουξεμβούργο και η Ιρλανδία το 2015, η Γερμανία και η Μάλτα το 2017, η Αυστρία  το 2019, η Ελβετία  το 2020, η Ανδόρα και η Σλοβενία  το 2022. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο γάμος μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών κατοχυρώθηκε ύστερα από σχετική νομοθετική διαδικασία, ωστόσο υπήρξαν περιπτώσεις που αυτό συνέβη κατόπιν δημοψηφίσματος όπως στην Ιρλανδία το 2015.

Τι ισχύει στην Ευρώπη για την τεκνοθεσία των ομόφυλων ζευγαριών;

Οι χώρες που έχουν κατοχυρώσει νομικά την τεκνοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια είναι περισσότερες τόσο παγκοσμίως όσο και στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα 40 χώρες παγκοσμίως με τις 24 από αυτές να βρίσκονται στην Ευρώπη–μαζί με την Εσθονία από την 1η Ιανουαρίου 2024- δίνουν νομική κατοχύρωση στην τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια. Υπήρξαν χώρες όπου η κατοχύρωση του πολιτικού γάμου και της τεκνοθεσίας για ομόφυλα ζευγάρια επήλθαν ταυτόχρονα (Γαλλία, Ιρλανδία και Νορβηγία), ωστόσο υπήρξαν και περιπτώσεις χωρών που το δικαίωμα της γονικής μέριμνας κατοχυρώθηκε πριν τον πολιτικό γάμο (Αυστρία, τη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο). Σε κάποιες χώρες το δικαίωμα της τεκνοθεσίας των ομόφυλων ζευγαριών αναγνωρίστηκε μεταγενέστερα από αυτό του γάμου (Πορτογαλία και Βέλγιο).