Βάλε λάδι κι έλα βράδυ (αν μπορείς): Γιατί ακρίβυνε τόσο το ελαιόλαδο;

Mε ρέγουλα το λάδι λένε ολοένα και περισσότεροι καταναλωτές το τελευταίο διάστημα, αφού οι αυξήσεις στην τιμή του  σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Μια βόλτα στα ράφια των σούπερ μάρκετ, μπακάλικα, ντελικατέσεν αλλά και στα σάιτ των ελαιοπαραγωγών, αρκεί για να σε λούσει κρύος ιδρώτας, με την τιμή του «πράσινου χρυσού», που ίσως μας κάνει να νοσταλγήσουμε μέχρι και τις βούτες στις σαλάτες. Ο θαυμαστός κόσμος του ίντερνετ κατακλύζεται με φωτογραφίες και memes επί του θέματος, όπως εύκολα μπορείς να καταλάβεις, ενώ χιλιάδες χρήστες των social media είναι βέβαιο ότι θα έχουν δει το σκρίνσοτ που κυκλοφορεί κι απεικονίζει ένα μπουκάλι λαδιού ενός λίτρου στην ίδια τιμή με ένα μπουκάλι επώνυμου ουίσκι.

Πόσο ακρίβυνε το λάδι ρε παιδιά;

Τον Αύγουστο που μας πέρασε η τιμή για την αγορά από το σούπερ μάρκετ ενός 1 λίτρου έξτρα παρθένου ελαιολάδου κινήθηκε από τα 7,60 ευρώ και ξεπερνούσε τα 10,4 ευρώ (στις επώνυμες ετικέτες) ενώ υπήρχαν και κάποιοι κωδικοί που πωλούνταν προς 13 ευρώ το λίτρο.

Οι ανατιμήσεις στις τελικές τιμές καταναλωτή -στη χώρα η τιμή των ελαίων και των λιπών αυξήθηκε 14,2% τον Ιούνιο σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2022, σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία- έχουν αρχίσει να επηρεάζουν την κατανάλωση. «Η ζήτηση για εμφιαλωμένο ελαιόλαδο που ο Συνεταιρισμός δίνει στις αλυσίδες έχει μειωθεί 50%», ανέφερε σε δημοσίευμα του euro2day.gr ο Χαρίλαος Βλαζάκης πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Χανίων. Ο κ. Βλαζάκης πρόσθεσε ακόμη ότι: «Στην Κρήτη θα έχουμε μείωση της παραγωγής την επόμενη ελαιοκομική περίοδο (2024) της τάξεως του 50-60%, διότι οι αντίξοες καιρικές συνθήκες επηρέασαν την ανθοφορία και την καρπόδεση»

Aξίζει να αναφέρουμε ότι από τον περασμένο Ιανουάριο οι τιμές παραγωγού στην Ελλάδα έχουν ακολουθήσει ένα ξέφρενο ανατιμητικό ράλι. Από 3-3,5 ευρώ που είχε ξεκινήσει να πωλείται το ελαιόλαδο στην αρχή της τρέχουσας ελαιοκομικής περιόδου «έπιασε» τα 6 ευρώ τον περασμένο Απρίλιο και από τότε συνεχίζει να σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.

«Η τιμή του ελαιολάδου έχει εκτοξευθεί σε υψηλά επίπεδα και ενδεχομένως να πάει υψηλότερα», δήλωνε στο τέλος του φετινού Σεπτέμβρη, ο πρόεδρος του ΣΕΒΙΤΕΛ (Συνδέσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποιήσεως Ελαιολάδου) Κ. Κουτσιούμπης. Αυτή την περίοδο σύμφωνα με επίσημες πηγές η τιμή παραγωγού, σύμφωνα με εκπροσώπους του κλάδου, κινείται στα 8,5 έως 8,7 ευρώ το λίτρο, με τη λιανική τιμή του λίτρου να έχει ξεπεράσει τα 10 ευρώ και να αγγίζει πλέον σε κάποιους κωδικούς και τα 20 ευρώ το λίτρο.

Γιατί ακριβαίνει το λάδι;

Η προηγούμενη χρονιά από πλευρά εσοδείας για τους ελαιοπαραγωγούς ήταν καλή, ωστόσο στην Ανατολική Μεσόγειο και κατά συνέπεια στην Ελλάδα υπήρξε παρατεταμένο ψύχος, που επηρέασε την καρποφορία των ελαιόδεντρων. Στη συνέχεια ακολούθησε μια μεγάλη σε διάρκεια ξηρασίας και ακραία σε ένταση καυσωνικά κύματα ζέστης που έκαναν μεγάλη ζημιά στην παραγωγή. Η Ισπανία, η Ελλάδα κι η Ιταλία που είναι οι τρεις μεγαλύτεροι ελαιοπαραγωγοί του πλανήτη, αντιμετώπισαν μεγάλα προβλήματα από τη φετινή σοδειά με αποτέλεσμα οι τιμές πώλησης του λαδιού να πάρουν την ανιούσα.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως το χαλάζι ισοπέδωσαν πολλούς ελαιώνες στη χωρά, ενώ αντίστοιχα οι καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού, έκαναν στάχτη δεκάδες χιλιάδες δέντρα. Μόνο στην Ρόδο είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι κάηκαν περισσότερα από 50.000 δέντρα φέτος το καλοκαίρι.

Την ίδια στιγμή ελαιοπαραγωγός, μιλώντας σε σχετικό ρεπορτάζ του OPEN σημειώνει πως: «στη ζώνη της Μεσογείου τα τελευταία 10 χρόνια παρατηρείται μια πτώση της παραγωγής. Πέρυσι βρεθήκαμε σε μια φάση που από την παγκόσμια αγορά έλειπαν 1.500.000 τόνοι. Η Ισπανία και Ιταλία, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες τους εισήγαγαν σχεδόν όλες τις ποσότητες ελαιόλαδου από την ελληνική αγορά. Όμως ήταν τόσο μεγάλη η ζήτηση που στις αγορές τους εκτόξευσαν την τιμή χονδρικής πάνω από τα 7 ευρώ».

Τι συμβαίνει στην Ευρώπη;

Η Ισπανία, ο μεγαλύτερος παραγωγός και εξαγωγέας ελαιόλαδου στον κόσμο, πλήττεται από μια έντονη ξηρασία εδώ και μήνες. Η χώρα κατέγραψε επίσης το τρίτο πιο θερμό καλοκαίρι της, με τη μέση καλοκαιρινή θερμοκρασία 1,3° C υψηλότερη από την κανονική, σύμφωνα με την κρατική μετεωρολογική υπηρεσία AEMET.

Σύμφωνα με στοιχεία από την εταιρεία πληροφοριών για την αγορά εμπορευμάτων Mintec, η παραγωγή ελαιόλαδου στην Ισπανία την πρόσφατη σεζόν μειώθηκε σε περίπου 610.000 τόνους -καταγράφοντας πτώση άνω του 50% σε σύγκριση με τους συνηθισμένους 1,3 έως 1,5 εκατομμύρια τόνους.

«Στην πολυπλοκότητα της κατάστασης προστίθενται οι ανησυχίες για μειωμένη παραγωγή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες παραγωγής ελαιόλαδου, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας και της Ελλάδας, όπου επικρατούν συνθήκες ξηρασίας», δήλωσε στο CNBC ο αναλυτής της Mintec, Kyle Holland.

Η Ελλάδα και η Ιταλία είναι οι δεύτεροι και τρίτοι μεγαλύτεροι παραγωγοί ελαιόλαδου, σύμφωνα με το International Olive Council, έναν διακυβερνητικό οργανισμό που συγκροτείται από μέλη που αποτελούν πάνω από το 98% της παραγωγής ελαιόλαδου παγκοσμίως.

Παράλληλα οι τιμές του ελαιόλαδου στην ισπανική Ανδαλουσία εκτοξεύτηκαν στα 8,45 ευρώ ανά λίτρο τον Σεπτέμβριο, σύμφωνα με τον δείκτη αναφοράς της Mintec. Πρόκειται για την «υψηλότερη τιμή που έχει καταγραφεί ποτέ για το ισπανικό ελαιόλαδο», με βάση τα στοιχεία της εταιρείας που εκτείνονται σε διάστημα 20 έως 30 ετών και αντιπροσωπεύει ετήσιο άλμα 111%.

Πως θα το αντιμετωπίσουμε;

Η κυβέρνηση σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Ανάπτυξης, Κώστα Σκρέκα, για την αντιμετώπιση της ακρίβειας και τις πολύ υψηλές τιμές του λαδιού προσανατολίζεται στα ακόλουθα: «για να το αντιμετωπίσουμε αυτό, και για να έχουμε μείωση τιμών έχουμε προχωρήσει σε δύο μέτρα. Το πρώτο αφορά τον έλεγχο του περιθωρίου κέρδους. Θα επιβάλλονται πολλά πρόστιμα σε όσους δεν έχουν καταλάβει ότι θα πρέπει να τηρούν τον νόμο. Δεύτερον, θέλουμε οι εταιρείες να μειώσουν τις τιμές στο ράφι». Όταν ρωτήθηκε για πλαφόν στην τιμή του λαδιού ο υπουργός είπε ότι: «εάν ορίσουμε πλαφόν στην τιμή του λαδιού, τότε πάρα πολύ απλά θα έρθουν μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού και θα αγοράσουν όλο το λάδι της Ελλάδας».

Την ίδια στιγμή οι καταναλωτές κυνηγούν τις προσφορές στα ράφια των σούπερ μάρκετ, ενώ στα social media αυξάνονται και πληθύνονται οι ομάδες με παραγωγούς που δίνουν κατευθείαν το λάδι σε κατά τι χαμηλότερες τιμές. Η ομάδα Καινοτόμοι Έλληνες παραγωγοί και καταναλωτές που αριθμεί 294.000 μέλη είναι ίσως η πιο ενεργή όλων, με καθημερινές αγγελίες και προσφορές στο Ελαιόλαδο που έγινε φέτος είδος πολυτελείας για τα ελληνικά νοικοκυριά. 

Eμείς επικοινωνήσαμε με τον Γιάννη Καρβέλα, σύμβουλο εταιρειών ελαιολάδου και διευθυντή της PARATUS Europe για να μας δώσει τα φώτα του ειδικού σε ένα ζήτημα που απασχολεί την πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας.

Δικαιολογούνται οι ακραίες αυξήσεις που είδαν στην τιμή του λαδιού οι Έλληνες καταναλωτές;

Τις τιμές τις καθορίζει ο αγοραστής και όχι ο πωλητής. Σε όλα τα προϊόντα και σε όλες τις υπηρεσίες.

Οι αυξήσεις της τιμής είναι παγκόσμιο πρόβλημα που οφείλεται στο γεγονός πως δεν υπάρχουν αποθέματα. Η χρονιά που μας πέρασε ήταν 2η συνεχόμενη καταστροφική χρονιά στην παραγωγή της Ισπανίας (από 1.600.000 τόνους μ.ο. τετραετίας, έπεσαν στους 650.000 τόνους). Οι Ισπανοί είχαν εμπορικά συμβόλαια με ρήτρες, έτσι για να τα καλύψουν αγόραζαν από παντού ότι ποσότητες έβρισκαν και οι τιμές εκτοξεύτηκαν.

Τους τελευταίους μήνες πολλοί έμποροι έψαχναν να αγοράσουν προϊόν αλλά δεν υπήρχε. Καθολική μείωση αποθεμάτων.

Ταυτόχρονα με την παγκόσμια άνοδο των τιμών του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου αυξήθηκαν οι τιμές του παρθένου ελαιολάδου, του ελαιολάδου, του πυρηνέλαιου και των σπορελαίων μιας και οι καταναλωτές στράφηκαν σε άλλα έλαια.

Θα συνεχιστεί η άνοδος της τιμής του "πράσινου χρυσύ" κι αν ναι πότε πιστεύετε θα κορυφωθεί;

Εδώ τίθεται ένα θέμα. Η παγκόσμια παραγωγή θα είναι ξανά μειωμένη (στην Ισπανία για διάφορους λόγους εκτιμώ πως θα συνεχίσει να είναι σε χαμηλά επίπεδα τα προσεχή χρόνια) αλλά το ερώτημα είναι τι συμφωνίες και σε τι τιμές έχουν γίνει παγκόσμια.

Φέτος η εκτίμηση για την Ισπανία είναι κάτω από 700.000 τόνους αλλά και στη χώρα μας είναι καταστροφική η χρονιά. Σε πολλές μάλιστα περιοχές η μείωση παραγωγής φτάνει και το 70% σε σχέση με πέρυσι. Σε κάθε περίπτωση η συνολική παραγωγή της χώρας θα είναι στην καλύτερη περίπτωση σχεδόν η μισή της περυσινής χρονιάς.

Οι πρώτες πωλήσεις εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου νέας παραγωγής στη χώρα μας ξεκίνησαν χθες από τον συνεταιρισμό Αγίων Αποστόλων Λακωνίας με 9,25 € έναντι 5,07 € πέρυσι. Άρα οι τιμές θα παραμείνουν υψηλές και η δική μου εκτίμηση είναι πως στα προσεχή χρόνια δεν θα υπάρξει μείωση στις τιμές στο ράφι.

Ποια είναι η κατάσταση της χώρας συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη;

Η τιμή όπως ανέφερα διαμορφώνεται παγκόσμια, αλλά η χώρα μας έχει το πλεονέκτημα πως στα 3/5 της παράγεται εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο. Αυτό δίνει την δυνατότητα να καταναλώνουμε την οικογενειακή μας παραγωγή.

Είμαστε όμως και οι μεγαλύτεροι καταναλωτές του πλανήτη με μ.ο. 13 λίτρα ανά άτομο.

Πλήθος Ελλήνων προμηθεύεται σε 17λιτρο τενεκέ παρ΄όλο που η εμπορική διακίνησή του απαγορεύεται. Δυστυχώς δεν προέρχεται όλη αυτή η ποσότητα από πραγματικούς παραγωγούς αλλά και από επιτήδειους μεσάζοντες. Φέτος η τιμή του 17λιτρου τενεκέ θα είναι απαγορευτική για ένα μέσο νοικοκυριό μιας και θα εκτοξευτεί τουλάχιστον στα 180 ευρώ (έναντι 70-80 τις προηγούμενες χρονιές), αλλά για εμένα θα πρέπει να αποφεύγεται μιας και οι πιθανότητες νοθείας σε αυτές τις τιμές είναι μεγάλες.

Ο καταναλωτής πρέπει να αγοράζει τυποποιημένο (μέγιστη επιτρεπόμενη συσκευασία τα 5 λίτρα)  από επώνυμες εταιρείες και μόνο εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο. Μπορεί να μειώσει την κατανάλωσή του χρησιμοποιώντας πυρηνέλαιο στο τηγάνισμα.

Όσο αφορά τους Έλληνες παραγωγούς, απολαμβάνουν τώρα υψηλές τιμές αλλά θα υπάρξει μεγάλο πρόβλημα στο μέλλον αν οι καταναλωτές στραφούν σε άλλα έλαια πχ σπορέλαια.