Είδαμε τις Ευμενίδες σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου στην Αγγλικανική Εκκλησία

Μετά τη συμμετοχή της παράστασης στην 2023 Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και τη φιλοξενία στο Ζιντσιρλί Τζαμί από το ΔΗΠΕΘΕ Σερρών, οι Ευμενίδες του Αισχύλου επιστρέφουν για λίγες παραστάσεις τον Νοέμβριο στην Αγγλικανική Εκκλησία.

Από την βεντέτα περνάμε στη δικαιοσύνη της πόλης. Μέσα στο περιβάλλον της εκκλησίας στήνεται ένα δικαστήριο για την ανάγκη της παράστασης. Ανοιχτός διάλογος, με όλους τους συντελεστές, τον εισαγγελέα, την υπεράσπιση και τους ένορκους στη δίκη του Ορέστη στις Ευμενίδες του Αισχύλου. Η παράσταση αναφέρεται στην ευθύνη της κοινωνίας.

Το έργο

Το δράμα εκτυλίσσεται σε δύο σκηνές. Η πρώτη στο χώρο του Μαντείου των Δελφών, όπου καταφεύγει κυνηγημένος ο Ορέστης και η δεύτερη στον χώρο του Αρείου Πάγου της Αθήνας, όπου διεξάγεται η κρίσιμη δίκη.

Ο Ορέστης φτάνει στους Δελφούς κυνηγημένος από τις Ερινύες, τις φοβερές θεές που καταδιώκουν τους μητροκτόνους και που στην τραγωδία αποτελούν το χορό. Αυτές δεν συγχωρούν το έγκλημα του Ορέστη. Μπορεί να είχε δίκαιο ο Ορέστης που εκδικήθηκε το θάνατο του πατέρα του, συγχρόνως όμως έκανε και ένα έγκλημα αντίθετο προς τη φύση, σκοτώνοντας την μητέρα του. Στο τέλος, με την συμβολή του Απόλλωνα και της Αθηνάς αθωώνεται. Ο Απόλλωνας, συνήγορος του Ορέστη, ισχυρίζεται ότι ο φόνος της Κλυταιμνήστρας ήταν δίκαιος, γιατί ήταν θέληση του Δία και ότι ο πατέρας είναι κάτι πολυτιμότερο από τη μητέρα. Με την καινούργια αυτή θεωρία ο Αισχύλος κάνει ένα σαφή υπαινιγμό για τη λήξη της μητριαρχικής περιόδου. Η ίδια η Αθηνά είναι το παράδειγμα, γιατί γεννήθηκε από τον Δία, άρα ο Ορέστης είναι περισσότερο τέκνο του Αγαμέμνονα, παρά της Κλυταιμνήστρας. Πώς τόλμησε η Κλυταιμνήστρα να σφάξει τον πανένδοξο άνδρα, τον στρατηλάτη των πλοίων;

Οι Ερινύες έχουν θυμώσει που ηττήθηκαν και σκέφτονται να ρίξουν φαρμάκι στη γη να την ξεράνουν και θα γίνουν αφόρητες για τον Πόλη. Η Αθηνά αγέρωχη αναλαμβάνει στη συνέχεια να τις εξευμενίσει και να τις μεταβάλλει από Ερινύες (=τιμωρές θεότητες) σε Ευμενίδες (=ευνοϊκές θεότητες). Χωρίς αυτές δεν θα ευημερεί κανένα σπίτι. Τις καταπραΰνει και έρχονται και εκείνες με κλαδιά ελιάς, όταν πια εξημερώθηκαν.

Η παράσταση

Το έργο ξεκινά με την Παρθενόπη Μπουζούρη στον ρόλο του Προφήτη, της Πυθίας, με ένα υπέροχο, αιθέριο κοστούμι και κουδουνάκια στα χέρια να ευχαριστεί τον Απόλλωνα, τον γιο της Φοίβης, που της υπαγορεύει τους χρησμούς, τους οποίους αυτή δίνει στους ανθρώπους. Η κίνησή της ηθοποιού είναι πλαστική και απόλυτα εκφραστική, σαν ένας τελετουργικός χορός. Μετά την προσευχή της στο ναό βλέπει τον αιμοσταγή Ορέστη, θέαμα αποκρουστικό, που την τρελαίνει σε σημείο να ην μπορεί να κρατήσει όρθιο το σώμα της. Η κίνησή της πανικού και αλλοφροσύνης.

Αυτή η παρουσία δίνει ακριβώς το κλίμα της παράστασης και την οδυνηρή θέση στην οποία βρίσκεται ο Ορέστης.

Ως Φοίβος η Παρθενόπη Μπουζούρη με δωρικές και αποφασιστικές κινήσεις νουθετεί τον Ορέστη, εξάλλου ο ίδιος τον παρότρυνε να διαπράξει την μητροκτονία.

Η διάδραση της παράστασης γίνεται άμεσα ορατή με την είσοδο των Ερινύων στο ναό. Γυναίκες με μαύρα ρούχα και μαύρο πέπλο στο κεφάλι εγκαλούνται από το φάντασμα της Κλυταιμνήστρας (Άντζελα Μπρούσκου) για να ξυπνήσουν και να εκδικηθούν αυτή που σφάχτηκε από μητροκτόνα χέρια και περιφέρεται επαίσχυντα. Η Κλυταιμνήστρα με μαύρα γυαλιά, αγέρωχη, στάζει αίμα από τα χέρια της και αποκαλύπτει τις θανατηφόρες πληγές στο στέρνο της. Είναι εριστική, τις κατηγορεί ότι τους ξέφυγε ο Ορέστης και τις κοροϊδεύει. Η μαύρη αυτή φιγούρα της Κλυταιμνήστρας, ίδια ο θάνατος. Μέσα από μουγκρητά και φωνές ο εξαγριωμένος Χορός (Πάολα Καλλιγά, Θεοδώρα Κόρδα, Ανδριανή Κυλάφη, Βάλια Παπαχρήστου) την καθησυχάζει ότι δεν θα ελευθερωθεί πότε από αυτές. Την κίνηση του Χορού επιμελήθηκε η Βάλια Παπαχρήστου, ενώ την φωνητική σύνθεση χορού η Αγγελική Τουμπανάκη.

Ο Φοίβος (Παρθενόπη Μπουζούρη) με χρυσό κοστούμι διώχνει από το ιερό, τις Ερινύες, που τον βρίζουν γιατί προστατεύει μητροκτόνο. Με σθένος τους απαγορεύει να βρίσκονται στον ναό του. Τις απομακρύνει με τηλεπαθητική κίνηση του χεριού του να πάνε «να βοσκήσουν χωρίς βοσκό, μιας και τέτοιο ποίμνιο κανείς δεν το θέλει.» Η κίνηση παραπέμπει σε διαστημική πάλη και συνοδεύεται από εκπληκτική μουσική του Αλέξανδρου Μήτρου. Την εφιαλτική κίνηση του Χορού συνοδεύουν έγχορδα μουσικά όργανα.

Ο Ορέστης, ένα νέο παλικάρι, φοβισμένο (Διονύσης Πιφέας) στην Αθήνα πλέον, αγκαλιά με ένα κίονα. Οι Ερινύες τον περικυκλώνουν και τον απειλούν ότι θα του ρουφήξουν το αίμα για να πληρώσει για την μητροκτονία του. Εκείνος καλεί αρωγό του τον Απόλλωνα. Οι Ερινύες με κόκκινη γλώσσα προβάλλουν μέσα από τους θεατές, τον απειλούν, τον χτυπούν με τα πέπλα τους. Εκείνος συρρικνώνεται σε εμβρυακή στάση, φορά και την κουκούλα του φούτερ του. Τον βασανίζουν. Ιαχές δημιουργούν μια εφιαλτική ατμόσφαιρα σε ένα χώρο που ο ήχος έχει τη δική του δυναμική και διαχέεται.

Η Αθηνά (Δήμητρα Χατούπη) υποχρεώνει αυτές τις κόρες της νύχτας, γνωστές και ως κατάρες να μαζευτούν. Θέλει να ακούσει και τις δυο πλευρές. Όσο ο Ορέστης υπερασπίζεται τον εαυτό του λέγοντας ότι δεν είναι μολυσμένος ικέτης, οι Ερινύες τον αποκαλούν δολοφόνο και τον χτυπούν, ενώ εκείνος ελπίζει στη βοήθεια του πατέρα του από τον τάφο. Η εικόνα είναι αυτή ενός παιδιού που έκανε το «χρέος» του και τώρα βρίσκεται εγκλωβισμένος σε ένα αδιέξοδο.

Η διάδραση εντείνεται και μετουσιώνεται σε θεατρική πράξη με την Αθηνά να ορίζει ενόρκους τους θεατές να κρίνουν την υπόθεση αυτή, ενώ ιδρύει έναν θεσμό, τον Άρειο Πάγο. Η Αγγλικανική εκκλησία και τα καθίσματα των πιστών αποτελεί τέλειο φυσικό σκηνικό δίκης. Μπροστά σε κάθε θεατή υπάρχουν δυο χαλίκια, ένα λευκό, αθώος και ένα μαύρο, ένοχος. Είναι οι ψήφοι.

Ο Απόλλωνας αποκαλεί τις Ερινύες μισητά σε όλους κνώδαλα και τις απομακρύνει. Το δικαστήριο αμφιταλαντεύεται και διχάζεται. Τα φώτα ανοιχτά σε όλο τον χώρο συλλέγονται οι ψήφοι. Διαφάνεια. Στην ισοψηφία, η Αθηνά με την ψήφο της δίνει την τελική απόφαση και αθωώνει τον Ορέστη. Εκείνος θριαμβολογεί, σα μικρό παιδί, είναι τρισευτυχισμένος, που του έδωσαν πίσω τη ζωή του, το σπίτι του. Εξαιρετικός ο ηθοποιός και στην υπεράσπιση του εαυτού του και στην θριαμβολόγηση της νίκης του. Το φιλί στο στόμα του Φοίβου - Ορέστη, σημείο απόλυτης ευτυχίας.

Στο τέλος οι Ερινύες ψάχνουν τις ψήφους στα δοχεία και αντιλαμβάνονται ότι οι ψήφοι ήταν καταδικαστικές. Ήταν προφανώς απόφαση θεών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. «Αλαλάξτε λοιπόν!» φωνάζει η σκηνοθέτης – Κλυταιμνήστρα, Άντζελα Μπρούσκου. Τα αποτελέσματα τα τακτοποιεί η εξουσία, όπως τη βολεύει.

Μια εξαιρετική σκηνοθεσία, με ευφάνταστα κοστούμια (Βασίλης Μπαρμπαρίγος), που καλλιεργούν την προβολή στο μέλλον, με εξαιρετικές ερμηνείες και έναν καταπληκτικό Χορό.

Ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνοθεσία: Άντζελα Μπρούσκου
Σχεδιασμός Φωτισμών: Στέβη Κουτσοθανάση
Σκηνικά: Ελίνα Λούκου
Κοστούμια: Βασίλης Μπαρμπαρίγος
Επιμέλεια κομμώσεων: Κωνσταντίνος Βασιλείου
Επιμέλεια Κίνησης: Βάλια Παπαχρήστου
Μουσική Σύνθεση: Αλέξανδρος Μήτρος
Φωνητική σύνθεση χορού: Αγγελική Τουμπανάκη
Βοηθός Σκηνοθέτη: Θάνος Χατζόπουλος
Φωτογραφίες: Άρτεμις Σκουλίκα & Θάνος Χατζόπουλος
Παίζουν: Παρθενόπη Μπουζούρη (Προφήτης, Απόλλων), Άντζελα Μπρούσκου (Κλυταιμνήστρα), Διονύσης Πιφέας (Ορέστης), Δήμητρα Χατούπη (Αθηνά)
(Ευμενίδες) Πάολα Καλλιγά, Θεοδώρα Κόρδα, Ανδριανή Κυλάφη, Βάλια Παπαχρήστου