Είδαμε το Δώδεκα του Παναγιώτη Πετρόπουλου στο Θέατρο Δρόμος

Γράφει η Μαρία Μαρή

Ο πατέρας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ρότζερ Κέισμεντ  (Νίκος Πανόπουλος) μέσα από το κελί του, εξομολογείται την πολυτάραχη ζωή του στον καθολικό εφημέριο της φυλακής του Πέτονβιλ, Πατέρα Κάρεϊ (Γιάννης Αποστολίδης), λίγες ώρες πριν την εκτέλεσή του. Έχει δώδεκα ώρες καιρό για να τα πει όλα. O Ρότζερ Κέισμεντ (1864-1916) επαναστάτης Ιρλανδός και ομοφυλόφιλος αγωνίστηκε για την αξιοπρέπεια των ιθαγενών του Κονγκό και της Αμαζονίας και η ιστορία του φτάνει στα όρια του μύθου. Ο Κέισμεντ τα έβαλε με το πανίσχυρο κράτος του Βελγίου, την κυβέρνηση του Περού και τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες της εποχής του πριν στραφεί κατά της βρετανικής αυτοκρατορίας παλεύοντας για την απελευθέρωση της Ιρλανδίας, ώστε τελικά να καταδικαστεί σε θάνατο δια απαγχονισμού για εσχάτη προδοσία. «Ο Βασιλιάς σας δεν έχει καμία δικαιοδοσία πάνω σε οποιονδήποτε Ιρλανδό». Αυτή είναι η μοίρα όσων μιλούν πολύ και αντιστέκονται.

Μέσα στο κελί θέλει και ακούει τη φωνή της νεκρής μητέρας του, που τον καθησυχάζει, λέγοντάς του ότι εκεί που βρίσκεται είναι υπέροχα, τον περιμένει και να μην φοβάται. Την τελευταία νύχτα ζήτησε να την περάσει με κάποιον και έτσι του έστειλαν τον ιερέα Κάρεϊ. Εξαρχής του δηλώνει ότι δεν μετανιώνει παρά μόνο για τα πράγματα που δεν έχει κάνει.  Είχε σχέσεις με αγόρια και με άνδρες και ήθελε να το «ρίχνει έξω». Είχε κατηγορηθεί ότι είχε επιδοθεί σε διασκεδάσεις. Θα τον κρεμάσουν γιατί έζησε τη ερωτική του ζωή φανερά. « Ηθική στον έρωτα δεν υπάρχει και η ομορφιά δεν μπορεί να είναι ανήθικη.» Είχε μεγάλη αδυναμία στην εξαδέλφη του Τζι, που ήταν και η μόνη που τον επισκέφτηκε στην φυλακή, η μόνη γυναίκα που του συμπαραστάθηκε, « δεν ήταν μόνο πατριώτισσα, ήταν Αγία.» 

Πώς μπορεί να χωρέσει μια ζωή σε δώδεκα ώρες για να μην επαναληφθεί η ιστορία της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από εταιρείες και κυβερνήσεις; Καταγγέλλει τις ανείπωτες φρικαλεότητες που δύναται να προκαλέσει η ανθρώπινη απληστία και η δίψα για χρήμα και διερωτάται για τη φύση του κακού σε σημείο που κλονίζει και τον ιερέα Κάρεϊ, ο οποίος μιλά λιγότερο, αλλά το βλέμμα του σκοτεινιάζει, πονά με όσα ακούει και  κλονίζεται ως άνθρωπος. Ο ιερέας εκπροσωπεί τα ακόρντα σε αυτή την παρτιτούρα, που το κυρίως θέμα ανήκει στον Κέισμεντ.

Ο Κέισμεντ μίλησε για την ανατομία των απάνθρωπων μεθόδων της αποικιοκρατίας, η οποία «καταστρέφει το πνεύμα πριν καταστρέψει το σώμα». Καλλιεργεί τον φόβο, με απειλή ακρωτηριασμών για να εξασφαλίσει μεγαλύτερο κέρδος. Ό, τι ακριβώς έκανε ο Λεοπόλδος στο Κονγκό για το καουτσούκ. Μαστιγωμένοι άνθρωποι, ακρωτηριασμένοι και διακίνηση καουτσούκ, όπλων και ελεφαντόδοντου. Οι εκθέσεις του  διπλωμάτη Κέισμεντ για τις απίστευτες παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων οδήγησαν σε παγκόσμια κατακραυγή κατά του Λεοπόλδου στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο Χένρυ Μόρτον Στάνλεϋ και ο Λεοπόλδος αισχροκερδούσαν στην Αφρική, δεν ήταν νόμιμοι, ούτε ηθικοί. Η Αφρική ήταν ωραία στην αθωότητά της. Με την αποικιοκρατία ήταν σαν να έχει πέσει πανώλη, σαν η αρρώστια να είχε αφανίσει τον πληθυσμό. Η διήγηση του επαναστάτη διπλωμάτη οδηγεί τον ιερέα να πει «Αν υπάρχει κόλαση έτσι πρέπει να είναι».

Το έργο γράφτηκε προφανώς για να επιστήσει την προσοχή στις ομοιότητες με τις τρέχουσες πρακτικές υπερχρέωσης μέσω δανεισμού εξασθενημένων οικονομιών. Ο εργαζόμενος σχεδόν πέφτει στο επίπεδο του δούλου.  Οι συντελεστές, είναι προφανές ότι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

Η παράσταση

Ο ήχος του ρολογιού δημιουργεί ένταση και αγωνία για να εξομολογηθεί εκείνος την ιστορία και να την παρακολουθήσουν και οι θεατές.

Με την ερμηνεία του ο Νίκος Πανόπουλος  στο ρόλο του ευγενούς Ρότζερ Κέισμεντ , εντελώς προσιτός και ευαίσθητος, ένας άνθρωπος θιγμένος και τραυματισμένος από την εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο αποδίδει όλη την εξέλιξη του ανθρώπου αυτού σε επαναστάτη, δηλώνοντας τη διαφορά εθνικισμού και πατριωτισμού και έδωσε νόημα στη θυσία για την ελευθερία.

Βρίσκεται σε ταραχή και μιλά με απλότητα και ειλικρίνεια για έναν κόσμο που δεν τον κατανόησε και τον οδηγεί στον θάνατο. Ένας άθλος για τον ηθοποιό. Σε κόντρα ρόλο ένας διπλωμάτης γίνεται ακτιβιστής για να σώσει τη χώρα του. Ο Νίκος Πανόπουλος  με λεπτομερή μελέτη και επιδεξιότητα πέρασε από τα στάδια εξέλιξης εκθέτοντας το σύστημα που τον οδηγεί στον θάνατο.

 Ο Πατέρας Κάρεϊ (Γιάννης Αποστολίδης) του δίνει την ευκαιρία να μιλήσει, να εξομολογηθεί και του δίνει ικανοποίηση όταν του λέει ότι έχει δίκιο.

Η σκηνή μεταμορφώνεται σε κελί, στους φεγγίτες ψηλά τα σύννεφα κινούνται σαν σκιές υπενθυμίζοντας το φευγαλέο της ζωής. Ένα κρεβάτι και ένα τραπέζι, λιτά σκηνικά.

Η σκηνοθεσία  του Εμμανουήλ Γ. Μαύρου άφησε περιθώρια στον ηθοποιό να ερμηνεύσει ένα δύσκολο κείμενο έχοντας μόνο σημείο στήριξης τον συνομιλητή του ή τα σχήματα που έκανε στο πάτωμα για να κάνει πιο γλαφυρή τη διήγηση.

Ένα έργο που συγκινεί για τις ερμηνείες του και θέτει προβληματισμούς.