Είδαμε: «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα»

Η ομάδα The Young Quill, επιστρέφει τη νέα θεατρική σεζόν ανεβάζοντας στο θέατρο Μπέλλος -του οποίου έχει αναλάβει από πέρυσι την καλλιτεχνική διεύθυνση- το έργο του σύγχρονου Ρουμάνου συγγραφέα Ματέι Βίζνιεκ, «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» σε μετάφραση Έρσης Βασιλικιώτη και σκηνοθεσία Αικατερίνης Παπαγεωργίου. Στη Ρουμανία, μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, ο Ματέι Βίζνιεκ έγινε ένας από τους πιο πολυπαιγμένους συγγραφείς της χώρας, με τριάντα και πλέον έργα του ανεβασμένα στο Βουκουρέστι και σε άλλες πόλεις της χώρας. Το 2009, το έργο του «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» απέσπασε το πρώτο βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου της Αβινιόν.

Η ομάδα επέλεξε τη φετινή θεατρική σαιζόν να εστιάσει σε ελληνικά και ξένα έργα που γράφτηκαν τον 21ο αιώνα. Ο Ματέι Βίζνιεκ γράφει το έργο του αυτό στις αρχές του 2000 και είναι πραγματικά μέσα στην τρέχουσα επικαιρότητα.

21ος αιώνας της προόδου και οι λαοί, οι άνθρωποι, αλληλοσκοτώνονται. Αυτή είναι η πρόοδος; Συμφέροντα κυρίως οικονομικά, επεκτατικές βλέψεις, κάθε είδους φανατισμοί, πολιτικοί, εθνικιστικοί, οπαδικοί, θρησκευτικοί οδηγούν στον θάνατο. Αυτή είναι η πρόοδος; Πώς να μην ηχεί πολύ φάλτσα στο στόμα μιας μάνας, που σε έναν εμφύλιο έχασε τον γιο της;

Το έργο

Ξεκινά με τις φοβέρες δυο πολεμιστών (Αλέξανδρος Βάρθης και Τάσος Λέκκας), που μπαίνουν έρποντες στη σκηνή. Εμφύλιος πόλεμος. Συγγενείς και αντίπαλοι, βρίσκονται σε διαφορετικά στρατόπεδα και αλληλοσκοτώνονται τυφλοί από μίσος. Ο ένας θέλει να αλλάξει το καθεστώς, που υπερασπίζεται ο άλλος. Κάποιοι πολεμούν και σκοτώνονται και άλλοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, όπως ο Βίγκαν (Δημήτρης Πετρόπουλος ) και η γυναίκα του η Γιάσμινσκα (Μάνια Παπαδημητρίου), οι οποίοι επαναπατρίζονται στο χωριό τους μετά τη λήξη του εμφυλίου. Ο νέος εξουσιαστής (Αλέξανδρος Βάρθης) τους διατάζει με δεσποτική φωνή και αυταρχικό ύφος , αποκαλώντας τους παλιοπροδότες να προσκυνήσουν τα νέα σύνορα του κράτους τους και να μάθουν τον νέο εθνικό ύμνο και αυτοί φοβισμένοι υπακούουν. Μπαίνουν στο σπίτι τους, ρημαγμένο και αυτό από τον πόλεμο, όπως και η ζωή τους. Αναζητούν την σορό του Βίμπκο, του γιου τους. Είναι και οι δυο βασανισμένοι. Ο Βίγκαν (Δημήτρης Πετρόπουλος ) αφουγκράζεται την οδύνη της γυναίκας του και της κάνει όλα τα χατίρια, προκειμένου να βρουν το κουφάρι του παιδιού τους. Εκείνη πάλι τον στέλνει στο χωριό να μάθει για τον γιο τους, που σκοτώθηκε, που τον έχουν θαμμένο.

Ο γιος εμφανίζεται μόνο στον πατέρα και του μιλά, η μάνα του δεν τον δέχεται πεθαμένο αν δεν δει τα κόκκαλά του. Ο Βίγκαν, ταπεινός, φαρμακωμένος (Δημήτρης Πετρόπουλος ) προκειμένου να την ικανοποιήσει σκάβει όλο το δάσος, όπου είναι θαμμένες καμιά τριανταριά εθνικότητες από ταο Βαλκάνια και τη Μεσόγειο για να βρει το νεκρό παιδί τους.

Το νέο περιβάλλον διαφορετικό, συμπυκνώνεται σ΄ ένα πρόσωπο καρικατούρα, του αντιπαθητικού καπιταλιστή γείτονα (Αλέξανδρος Βάρθης), που μιλά ακατάπαυστα με γελοία αισιοδοξία και για τον οποίο καθετί είναι ευκαιρία πλουτισμού, όπως να ξεγελάσει τον πόνο της Γιάσμινσκα δίνοντας της ένα οποιοδήποτε λείψανο.

Η μοναδική πηγή εσόδων του ζευγαριού είναι η κόρη τους, Ίντα (Ελίζα Σκολίδη), η οποία κατά τη διάρκεια του εμφυλίου μπλέχτηκε σε κύκλωμα σωματεμπορίας και πλέον εκπορνεύεται στην κεντρική Ιταλία. Η Ίντα βιώνει μια παράλληλη ιστορία εξευτελισμού της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά στέλνει λεφτά στους γονείς της για να φτιάξουν το σπίτι τους.

Η παράσταση

Η σκηνοθέτης Αικατερίνη Παπαγεωργίου έχει μελετήσει βαθειά το κείμενο και το έχει με την σκηνοθετική της ματιά αναλύσει φανερά για τον θεατή. Οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις, η διείσδυση στον ρόλο δημιουργούν μια συγκλονιστική σκηνική ατμόσφαιρα.

Καταπληκτικοί και οι πέντε ηθοποιοί της παράστασης με εντυπωσιακές ερμηνείες σε όλους τους ρόλους, που κλήθηκαν να ερμηνεύσουν. Οι ερμηνείες της Μάνιας Παπαδημητρίου και του Δημήτρη Πετρόπουλου χτίζουν την οδύνη σε ένα κατεστραμμένο από τον πόλεμο σπίτι, σε δυο καταστρεμμένες ζωές, με μια μυρωδιά ψοφιμιού από το πηγάδι. Ο Βίγκαν (Δημήτρης Πετρόπουλος ) και η γυναίκα του η Γιάσμινσκα (Μάνια Παπαδημητρίου) είναι άνθρωποι με μάσκα δύο όψεων στο κεφάλι και με ρούχα διπλής όψης και παπούτσια με μύτη μπροστά και πίσω. Είναι οι μετανάστες αυτοί που έφυγαν, αλλά και δεν έφυγαν. Ο νους τους και η καρδιά τους πάντα ήταν πίσω. Νιώθουν χαμένοι και συγκινημένοι και αυτό προκύπτει μόνο από την κίνησή τους γιατί δεν φαίνονται πρόσωπα και εκφράσεις. Εξαιρετικό σκηνοθετικό εύρημα.

Σπαρακτική η σκηνή του γεύματος όταν σε κεκλιμένο τραπέζι το πιάτο του νεκρού παιδιού πέφτει συνεχώς και σπάει, ενώ η μάνα με επιμονή το επανατοποθετεί. Σκηνή που συγκεντρώνει την αγαστή συνεργασία σκηνικού (Μυρτώ Σταμπούλου), σκηνοθεσίας (Αικατερίνη Παπαγεωργίου) και κίνησης (Χρυσηίς Λιατζιβίρη). Αυτό το θραύσμα του πιάτου, της ανάμνησης είναι όλη τους η ζωή.

Ευφυέστατη η εμφάνιση των νεκρών με ένα σακάκι που μιλά. Μια τεράστια μπουγάδα με λαβωμένα ρούχα είναι ο πόλεμος. Η εικαστική παρέμβαση μαζί με το τραγούδι της ηθοποιού (Ελίζα Σκολίδη), όταν την απλώνει απόλυτα διαδραστική.

Η Ίντα χορεύει γύρω από έναν στύλο, ένας έφηβος (Αλέξανδρος Βάρθης) της ζητά τις υπηρεσίες της, ο χυδαίος νταβατζής (Δημήτρης Πετρόπουλος) γίνεται απόλυτα αντιπαθής και απάνθρωπος με το γούνινο παλτό και τα γυαλιά, την διώχνει από το πόστο της Καρολίνας, μιας τρανς πόρνης. Η ίδια η Καρολίνα (Τάσος Λέκκας) τής λέει ότι όλες από τις λαϊκές δημοκρατίες, αφού δεν τους επέτρεπαν οι κομμουνιστές τα μπουρδέλα έρχονται στην χώρα της και τους παίρνουν τη δουλειά. Τη διώχνει από το πεζοδρόμιό της, όμως καπνίζουν μαζί ένα τσιγάρο και νιώθει τον πόνο της. Εξαιρετική και στο ρόλο της τσατσάς η Μάνια Παπαδημητρίου, διευθετεί τις δουλειές με τον νταβατζή, με την Καρολίνα και διώχνει την Ίντα. Η διδασκαλία της κίνηση της Χρυσηίδας Λιατζιβίρη και για την Ελίζα Σκολίδη και για τη Μάνια Παπαδημητρίου έπαιξε καθοριστικό ρόλο.

Τα κοστούμια της Ειρήνης Γεωργακίλα συμβατά με κάθε ρόλο, το ίδιο και τα λειτουργικά σκηνικά της Μυρτώς Σταμπούλου και οι φωτισμοί του Κωστή Μουσικού.

Το λουλουδάκι που φυτεύει η Ίντα στο καμένο χώμα, η χαροκαμένη ελπίδα ποτίζεται με ποτιστήρι που βγάζει χρήμα. Το χρήμα που θα καταστρέφει τα πάντα είναι το μόνο αλώβητο και το μόνο υπεύθυνο για αυτή την καταστροφή και για όλες τις καταστροφές.

Μια παράσταση που πρέπει να δουν όλοι και να προβληματιστούν για την μοίρα αυτού του κόσμου.

Ταυτότητα της παράστασης
Κείμενο: Ματέι Βίζνιεκ
Συγγραφέας: Ματέι Βίζνιεκ
Μετάφραση: Έρση Βασιλικιώτη
Σκηνοθέτης: Αικατερίνη Παπαγεωργίου
Σκηνογραφία: Μυρτώ Σταμπούλου
Κοστούμια: Ειρήνη Γεωργακίλα
Φωτισμοί: Κωστής Μουσικός
Μουσική: Μαρίνα Χρονοπούλου
Κίνηση: Χρυσηίς Λιατζιβίρη
Παίζουν: Αλέξανδρος Βάρθης, Τάσος Λέκκας, Μάνια Παπαδημητρίου, Δημήτρης Πετρόπουλος, Ελίζα Σκολίδη