Είδαμε «Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς» στο Θέατρο Αλκμήνη

Η εταιρία θεατρικών παραγωγών A PRIORI παρουσιάζει από Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2023 και κάθε Δευτέρα στις 18.00 τη θεατρική διασκευή του έργου του Λέοντος Τολστόι Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΙΒΑΝ ΙΛΙΤΣ σε διασκευή/σκηνοθεσία Κωνσταντίνας Νικολαΐδη. Η παράσταση που ανέβηκε σε Πανελλήνια Πρώτη κι έκανε γνωστό στο κοινό το μεγαλειώδες έργο του Τολστόι, συνεχίζει την επιτυχημένη της πορεία για 5η χρονιά στο θέατρο Αλκμήνη προσφέροντας μια πρωτόγνωρη εμπειρία σε θεατές κάθε ηλικίας.

Η νουβέλα «Ο Θάνατος του Ιβάν Ιλίτς (1884-1886)» κατέχει κεντρική θέση στη δημιουργία του Τολστόι των χρόνων 1880-1890 και βασίζεται σε αληθινό γεγονός, στην αρρώστια και τον θάνατο του δικαστή Ιβάν Ιλίτς Μετσνίκοφ, όπως τον διηγήθηκε στον ίδιο τον Τολστόι η μητέρα του αποθανόντος. Παρ’ όλο που δεν είναι από τα πιο γνωστά έργα, συγκαταλέγεται από φιλοσόφους και λογοτέχνες στα πιο σημαντικά και πιο ώριμα έργα του Τολστόι.

Το θέμα της - η εξιστόρηση του τέλος ενός δικαστή - ο Τολστόι το καθορίζει σαν «περιγραφή του απλού θανάτου ενός απλού ανθρώπου». Στο τέλος του έργου, όπου ο Δικαστής Ιβάν Ιλίτς  κάνει τον απολογισμό της ζωής του και αποκαλύπτει όλα τα λάθη του, την υποκρισία μέσα στην οποία έπνιξε τη ζωή του, την ανύπαρκτη προσωπική και οικογενειακή του ευτυχία, προκειμένου να εξυπηρετήσει τις κοινωνικές συμβάσεις, αποκαλύπτει συνάμα και την σαθρότητα του κοινωνικού στρώματος όπου ανήκε και του οποίου ήταν δέσμιος και καθρέφτης.

Η νουβέλα αυτή είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα της παγκόσμιας ρεαλιστικής λογοτεχνίας και ξεδιπλώνει την ψευτιά της ανώτερης κοινωνικής τάξης, των ευυπόληπτων πολιτών, των δικαστικών, που επιβουλεύεται  ο ένας τη θέση του άλλου, που σαν τα κοράκια παραμονεύουν για να αποσπάσουν θέση, τιμές, δόξα και χρήμα.

Η διασκευή και σκηνοθεσία της Κωνσταντίνας Νικολαΐδη δίνουν μια νέα πνοή στο έργο. Όλα εκτελούνται γύρω από μια πολυθρόνα γραφείου Chesterfield. Στη θέση αυτή και γύρω από αυτή εμφανίζονται όλοι οι ρόλοι και οι δυο ηθοποιοί, Γιώργος Γαλίτης και Θανάσης Κουρλαμπάς, εναλλάσσονται σε αυτούς με καταπληκτική άνεση, ομαλότητα και απίστευτο ρυθμό. Ο Δικαστής, οι «φίλοι» του, η σύζυγός του, η κόρη του, ο αγαπημένος του υπηρέτης Γεράσιμος. Όσοι τον περιστοιχίζουν μέσα από τις κινήσεις τους και τις εκφράσεις του προσώπου τους αποκαλύπτουν κρυφά τις εσωτερικές, σκοτεινές ματαιόδοξες σκέψεις τους. Οι ηθοποιοί επιδεικνύουν μεγάλη υποκριτική δεινότητα.

Ένα ατύχημα του δικαστή, το πέσιμό του σε ένα πόμολο πόρτας, προκάλεσε το πρόβλημα που επιδείνωσε ραγδαία την υγεία του, οδηγώντας τον αργά και βασανιστικά στο θάνατο.   Αντιλαμβάνεται  τότε μόνο ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι απέναντι στον θάνατο. Όσοι είναι μέρος της προνομιούχας τάξης ξεγελιούνται καμιά φορά και νομίζουν ότι έχουν υπερβεί το αυτονόητο, έως ότου έρχεται η στιγμή αυτή του απολογισμού. Οι προκαταλήψεις, τα κοινωνικά ταμπού, οι ψευδαισθητικές εικόνες, όλα καταρρέουν μπροστά στο κοινό τέλος και στην απέραντη μοναξιά που αυτό συνεπάγεται. «κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον…»

Πεθαίνει με επώδυνο μαρτυρικό θάνατο. Βρίσκει κάποια ανακούφιση μονάχα όταν κουβεντιάζει με το μουζίκο υπηρέτη του Γεράσιμο, τον μόνο άνθρωπο που τον συμπονά και του σηκώνει συνέχεια τα πόδια όταν του το ζητά  για να ανακουφιστεί από τον πόνο. Ο Γεράσιμος  είναι αληθινός, γνήσιος και αυτό κάνει τον Ιλίτς να μην του λέει ούτε αυτός ψέματα.  Έτσι του επιτρέπεται στο τέλος της ζωής του να απολαύσει επιτέλους  κάποιες «επώδυνες» στιγμές  ειλικρίνειας, φωτισμένες από τη γνησιότητα αυτού του μουζίκου.

Σε αυτό το έργο, σε αυτή την παράσταση, η σκέψη για την ηθική υπεροχή του απλού λαού, που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα όλης της δημιουργίας του Τολστόι, βρίσκει το απόλυτο θρίαμβό της.

Υπέροχες ερμηνείες, εύστοχη σκηνοθεσία, με μια καταπληκτική μουσική του Γιάννη Οικονόμου. Προσεγμένα τα κοστούμια του  Νίκου Κασαπάκη, όπως και η  κίνηση των ηθοποιών στους διάφορους ρόλους, η  εναλλαγή των οποίων απαιτεί μελέτη, που συντονίζει η Χριστίνα Φωτεινάκη.

Η θεατρική διασκευή της Κωνσταντίνας Νικολαΐδη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΕΥΡΑΣΙΑ.