Ο Ιππόλυτος του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου έρχεται πλέον στα ανοιχτά θέατρα της Αττικής

Το Εθνικό Θέατρο άνοιξε το φετινό φεστιβάλ Επιδαύρου την Παρασκευή 7 Ιουλίου 2023 με τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου. Δύο μαγικά βράδια  7 και 8 Ιουλίου 2023 στην Επίδαυρο.  Άλλοι είδαμε την παράσταση στο Σχολείον της Αθήνας Ειρήνη Παπά στις 14 Ιούλιου 2023 και  υπάρχει συνέχεια στις  15, 16 και 18, 19, 20 Ιουλίου στο ίδιο μέρος και μετά στις 31 Αυγούστου στο Θέατρο Βράχων, στις 7 Σεπτεμβρίου στη Θεσσαλονίκη, στο Θέατρο Δάσους και στις 10 Σεπτεμβρίου στην Ελευσίνα, στο Παλαιό ελαιουργείο.

Το έργο ξεκινά με την Αφροδίτη  (Έλενα Τοπαλίδου) να περιφέρεται στη φύση , θέλοντας να εκδικηθεί  τον Ιππόλυτο, το νόθο γιο του Θησέα και πιστό οπαδό της Άρτεμης,  ο οποίος έχει εμμονή με την αγνότητα και απαξιώνει τον έρωτα, ενώ υβρίζει  διαρκώς το γυναικείο φύλο.  «Σας εξουσιάζω» λέει η Αφροδίτη, ενώ με μια κάμερα προβάλει σε οθόνη τον εαυτό της. Είναι εξοργισμένη που κάποιοι όπως ο Ιππόλυτος  θεωρούν τον εαυτό τους ανώτερό της. Αυτός με τη θεά Άρτεμη πάνε για κυνήγι και «ξεπαστρεύουν τα ζώα στα δάση».

Το σκηνικό της Eύας Μανιδάκη  είναι αντιπροσωπευτικό της πρόθεσης της σκηνοθέτιδας. Ένα ελώδες  μέρος με άγρια φυτά και λιμνάζον νερό, όπου βρίσκει θάνατο η Φαίδρα.  Ένα δυστοπικό τοπίο που εκπροσωπεί  την μοναξιά του ανθρώπου και το πόσο ανυπεράσπιστος είναι απέναντι στη μοίρα του.

Ενώ μιλά η Άρτεμη  πλησιάζει ο Χορός των κυνηγών (Διαμαντής Αδαμαντίδης, Γιώργος Βασιλόπουλος, Κωνσταντίνος Γεωργαλής, Νίκος Γονίδης, Νίκος Γρηγοριάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Ηρακλής Κωστάκης,   Αλέξανδρος Πιεχόβιακ, Αλέξανδρος Τωμαδάκης, Μάριος Χατζηαντώνη, Νικόλας Χατζηβασιλειάδης) μαζί με τον Ιππόλυτο (Ορέστης Χαλκιάς) με αργό βήμα βαρύ, απολύτως αρρενωπό,  προβάλλοντας μιαν έντονη  και θαλερή παρουσία.  Την χορογραφία έχει επιμεληθεί  ο Aλέξανδρος Σταυρόπουλος.

Η Αφροδίτη  προλέγει ότι το μνημείο της  Άρτεμης, θα γίνει μνήμα του Ιππόλυτου. Ο Ιππόλυτος βγάζει από το στόμα του ένα λευκό λουλούδι , μαζεμένο από απάτητα λιβάδια και το αφιερώνει στην αγαπημένη του θεά.

Η Αφροδίτη (Έλενα Τοπαλίδου),  αόρατη, με πείσματα και ακκισμούς σαν τον Πουκ του Σαίξπηρ στο "Όνειρο της Θερινής Νύχτας" κυκλοφορεί ανάμεσά στους ήρωες ,  δείχνει ικανή  για σκληρά κόλπα για χάρη της απόλαυσής της, εξαιρετικά ευλύγιστη, άλλοτε με σκέρτσο, άλλοτε με πονηράδα,  οργανώνει το σχέδιό της, έτοιμη να δημιουργήσει έναν χαμό και θέλοντας να εκδικηθεί  τον Ιππόλυτο, που δεν τη σέβεται,  σχεδιάζει την εξόντωσή του, εμπνέοντας σφοδρό έρωτα για εκείνον στη μητριά του Φαίδρα. Η κάμερα που κρατά στο χέρι της, γίνεται το μάτι μας. Με μονοπλάνο και κοντινές λήψεις στα πρόσωπα των ηθοποιών, ώστε να μπορεί ο θεατής να αποκωδικοποιεί τις εκφράσεις και τα χαρακτηριστικά του προσώπου της ίδιας και αυτά των άλλων ηρώων, όπως της Φαίδρας (Κόρα Καρβούνη), της Τροφού (Μαρία Σκουλά), του Θησέα (Γιάννης Τσορτέκης ) και του Ιππόλυτου (Ορέστης Χαλκιάς). 

Πρέπει να σημειωθεί η καταπληκτική κίνηση του Χορού και της Αφροδίτης- Άρτεμης. Οι δυο θεές ένα πρόσωπο, οι δυο  όψεις του ίδιου νομίσματος σε  μια μορφή, το απολλώνιο πνεύμα και το διονυσιακό, η πραγματική φύση του θεού και του ανθρώπου κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωση. Όταν μια από τις δυο μεριές παραγνωρίζεται, παραγκωνίζεται, τότε  υπάρχει ασυμμετρία,  παραφωνία, ανισσοροπία. Αυτό είναι  ένα  νόημα του έργου. Η μονομανία του Ιππόλυτου, τον ευνουχίζει, τον παροπλίζει, ενώ δείχνει μια εικόνα απόλυτα δυναμική, πλαισιωμένος με τους φίλους του και  απασχολημένος με τις δραστηριότητές τους στη φύση. Είναι παρά φύση ωστόσο να αρνείται  τον έρωτα.

Η Αφροδίτη, αλλά και η Άρτεμης  αδελφές θεές,  το ίδιο πρόσωπο στην παράσταση με διαφορετική βέβαια έκφραση παίζουν με τις ζωές των ανθρώπων και τις επιλογές τους.  Η Άρτεμη πιο δωρική, ακέραιη, χωρίς πολλές διαπραγματεύσεις, αναγνωρίζει ότι είναι η ώρα της  Αφροδίτης και δεν εμπλέκεται στις δικές της μηχανορραφίες, όμως  εκείνη θα ανταποδώσει αργότερα,  καθώς θα εκδικηθεί με κάποιον  αγαπημένο θιασώτη της θεάς, μιας και δεν επιτρέπεται  η εμπλοκή  του ενός θεού στις δουλειές   του άλλου. Ο καθένας «κάνει το κομμάτι του» με  θύματα τους θνητούς. Οι ήρωες απογυμνώνονται μπροστά στην παντοδυναμία τους, είναι πράγματι ανυπεράσπιστοι, τους παραδίνονται και παλεύουν να επιβιώσουν μέσα στη δίνη των αποφάσεών τους. Ποιος είναι υπεύθυνος για την τραγωδία, ο θεός ή ο άνθρωπος ή μια σύμπραξη και των δυο, αφού ο θεός έχει δημιουργηθεί από τον ίδιο τον άνθρωπο;

 Η Φαίδρα ακούγεται ότι είναι άρρωστη. Ο γυναικείος Χορός (Δάφνη Κιουρκτσόγλου, Αναστασία-Ραφαέλα Κονίδη, Ιωάννα Λέκκα, Αμαλία Νίνου, Μελίνα Πολυζώνη, Ηρώ Χαλκίδη) ανησυχεί.  Πιο πολύ ακόμη η έμπιστη φίλη και Τροφός (Μαρία Σκουλά) ανησυχεί τρομερά.  Η κίνησή της, ο τρόπος που την περιβάλει, την περιποιείται δείχνει την αμέριστη αγάπη της. Προορισμός της ζωής της ήταν πάντα να τη φροντίζει και τώρα νιώθει ανυπεράσπιστη, απελπισμένη καθώς δεν ξέρει τι της συμβαίνει, ενώ η Αφροδίτη πιο πέρα καπνίζει στωικά το τσιγάρο της. Η Φαίδρα θέλει ξαφνικά να ξεχυθεί στα δάση, να δαμάσει τα άγρια άλογα, έχει εντελώς τρελαθεί. Η Αφροδίτη με την κάμερα την περιπαίζει, ενώ εστιάζει στο δακτυλίδι του γάμου  στο χέρι της Φαίδρας. Μιλούν για τους κινδύνους που κρύβουν οι αγάπες , ενώ η Φαίδρα δεν μπορεί ούτε να ακούσει το όνομα του Ιππόλυτου. Καταλαβαίνει ότι αυτό που της συμβαίνει είναι αφύσικο, αλλά ξέρει ότι βαρύνεται από μια κληρονομικότητα. Η μητέρα της η Πασιφάη, παρασυρμένη από το πάθος που της εμφύσησε η Αφροδίτη ζευγάρωσε με έναν ταύρο και η αδελφή της η Αριάδνη οδηγήθηκε σε αδελφοκτονία από έρωτα, όταν βοήθησε τον αγαπημένο της Θησέα να σκοτώσει τον ετεροθαλή αδελφό της , τον Μινώταυρο. Από τους προγόνους της κρατά η συμφορά. Όταν εκστομίζει τον κρυφό της έρωτα για τον Ιππόλυτο και ότι θέλει να πεθάνει  η ίδια για να μην ατιμάσει τα παιδιά και τον άντρα της, η Τροφός ( Μαρία Σκουλά) γίνεται συνεργός της, νομίζοντας ότι έτσι θα τη σώσει. «Πολλές γυναίκες έχουν έναν εραστή  και πολλοί σύζυγοι το αποδέχονται», λέει και κάνει τα πάντα για να τη σώσει.  Η Φαίδρα (Κόρα Καρβούνη) είναι  μια γυναίκα που δεν κάνει καμιά προσπάθεια να δείχνει νέα ή επιθυμητή. Είναι μια  ώριμη γυναίκα άρρωστη από έρωτα, έρμαιο ενός πάθους. Αυτή την εικόνα προβάλει η ηθοποιός. Η παρουσία των ανδρών με εκείνο το χαρακτηριστικό τους βάδισμα κάνει πιο έντονη την απειλή. Το μυστικό της, που το πρόδωσε στον Ιππόλυτο η Τροφός, πυροδότησε έναν καταιγισμό ύβρεων  από μέρους του ενάντια στο γυναικείο φύλο.  Βρίσκεται σε έξαλλη κατάσταση και ρητορεύει λέγοντας  πόσο πιο όμορφος θα ήταν ο κόσμος χωρίς γυναίκες.   Δεν διανοείται πως θα μπορούσε « να μολύνει το αμόλυντο κρεβάτι του πατέρα του».  Η Φαίδρα αφού λοιδορήσει την Τροφό για την προδοσία της, δεν της μένει άλλο από το να αφαιρέσει τη ζωή της για να μην αμαυρωθεί η τιμή της, ενώ παράλληλα θέλει να εκδικηθεί τον αρνητή του έρωτά της.

Όλα αυτά τα αντρικά σώματα στη σκηνή εντείνουν την αίσθηση της λαγνείας  και του πάθους, δημιουργούν μια δυναμική στη σκηνή και συγκλονίζουν όλοι μαζί εκεί με την παρουσία τους.

Η μουσική  του Αλέξανδρου-Δράκου Κτιστάκη υπέροχη. Ακολουθεί όλα τα βήματα της τραγωδίας με συνέπεια και εδώ, που πια έχουμε φτάσει προ του θανάτου, η μουσική ακούγεται σαν τους ήχους της καρδιάς. Ντραμς απειλή , δόλος, διάθεση εκδίκησης, θάνατος.

 Όταν ο Θησέας (Γιάννης Τσορτέκης ) εμφανίζεται διαπιστώνει την ταραχή του Χορού των γυναικών, η Φαίδρα είναι νεκρή. Η σκηνή του πνιγμένου σώματος  και η λιτανεία του παραπέμπει στην σκηνή της Οφηλίας από τον Άμλετ του Σαίξπηρ. Ο Θησέας  (Γιάννης Τσορτέκης ) διαλύεται με τον θάνατο της γυναίκας του. « Αχ τρισβάσταχτη μοίρα στο σπίτι μου!». Η μουσική πένθιμη ακολουθεί το συναίσθημα του ήρωα. Φωνάζει στο Χορό να μιλήσει, να εξηγήσει τι συνέβη « Μιλήστε! Άδικα  έχουμε στο σπίτι τους δούλους!» Ο θρήνος του είναι μεγάλος το ίδιο και το μένος του όταν διαβάζει το σημείωμα στο χέρι της νεκρής, που ενοχοποιεί τον Ιππόλυτο ότι αποπειράθηκε να την βιάσει. Διακατέχεται από τρέλα εκδίκησης και ζητά σε αυτό τη συνδρομή του Ποσειδώνα που του χρώσταγε χάρες. Εξαιρετικός ο ηθοποιός και στη συντριβή του και στην αντιπαράθεσή του αργότερα με τον γιο του και στη μετάνοιά του, θύμα κι αυτός ενός θεϊκού παιγνίου, όπως και ο άμοιρος ο γιος του. Ο λόγος υπεράσπισης του Ιππόλυτου δεν εισακούεται από τον τυφλωμένο πατέρα του. Όσο και να του λέει ότι είναι αγνός και δεν έχει καμία σχέση με γυναίκες δεν ημερεύει το τρελό βλέμμα του Θησέα που προβάλει η κάμερα της Αφροδίτης.  Ο Θησέας τον διώχνει τον καταδικάζει να περιφέρεται με αυτούς που θα τον καλοδεχτούν, τους βιαστές και τους αιμομίκτες.

Ακολουθεί η απόλυτη συντριβή του ήρωα Ιππόλυτου (Ορέστης Χαλκιάς).  Δεν υπάρχει άλλος πιο ενάρετος από εκείνον λέει ο ίδιος. Ο Ορέστης Χαλκιάς σε ρεσιτάλ ηθοποιίας αφήνεται στην άδικη μοίρα του, και μαζί με τους συντρόφους του κυνηγούς  κινούνται σα να είναι κατάδικοι και να σέρνουν τη σιδερένια μπάλα στο πόδι. Τόσο ανελεύθεροι  είναι οι άνθρωποι και έρμαια της μοίρας τους. Η μουσική που τους πλαισιώνει ακολουθεί ακριβώς την κατάσταση. Τα σώματα παραδέρνονται.   Ο Αγγελιαφόρος (Δημήτρης Παπανικολάου) περιγράφει  γλαφυρά την σκηνή της συντριβής του Ιππόλυτου από τα αφιονισμένα άλογα, που φρόντισε να εξαγριώσει ο Ποσειδώνας, όπως το είχε υποσχεθεί στον Θησέα. Η Αφροδίτη (Έλενα Τοπαλίδου),  θριαμβολογεί σα μικρό παιδί.

 Η Άρτεμη (Έλενα Τοπαλίδου) την ίδια στιγμή με άλλη  ερμηνεία του αποκαλύπτει την αλήθεια. Τρομερή η τελική σκηνή του Ιππόλυτου, όπου λέει στον πατέρα του ότι μάλλον πλήρωσε κάποιο  πατρικό αμάρτημα και «δεν μπορούσε να σώσει τη ζωή του από τη μοίρα της.» Ο Ιππόλυτος αιμόφυρτος, κλαίει και για τον πόνο  και την απώλεια που έχει  υποστεί ο πατέρας του.

Μια συγκλονιστική παράσταση, συντονισμένη και στην παραμικρή λεπτομέρεια από τη σκηνοθέτιδα Κατερίνα Ευαγγελάτου, με ωραίες ερμηνείες και  μια ομάδα μουσικών επί σκηνής Γιάννος Γιοβάνος (τσέλο), Γιάννης Παπαδόπουλος (keyboards), Βαγγέλης Παρασκευαΐδης (βιμπράφωνο- κρουστά), Σπύρος Πολυχρονόπουλος (electronics), που απέδωσαν απολύτως τη μουσική της παράστασης από τον Αλέξανδρο-Δράκο Κτιστάκη.

Ο άνθρωπος, μια μαριονέτα στα χέρια των θεών, που μοιάζουν ανώριμοι  όπως και αυτοί που τους εμπνεύστηκαν.