Γίνεται δέντρο το πουλί; Μια θεατρική γιορτή για τις αξίες της ζωής

Ο Ίων του Ευριπίδη γράφτηκε στα χρόνια της σύναψης της «Νικίειας ειρήνης», που έδωσε τέλος στην πρώτη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου. Δεν ήταν και τόσο ευνοϊκή για τους Αθηναίους. Συμφωνήθηκε να έχει διάρκεια 50 έτη αλλά στην πράξη αποτέλεσε απλώς ένα διάλειμμα στη σύρραξη, με τον ψυχρό πόλεμο αλλά και τις σποραδικές συγκρούσεις που συνεχίζονταν. Διαλύθηκε 6 χρόνια αργότερα, με αφορμή την εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία. Ο Ευριπίδης επιθυμεί την τόνωση του ηθικού των συμπατριωτών του προβάλλοντας την Κρέουσα ως πρόγονο όλων των ιωνικών φυλών. Έτσι η Κρέουσα γίνεται η μητέρα του Ίωνα και από αυτήν θα γεννηθούν ο Δώρος και ο Αχαιός. Οι απόγονοί τους Δωριείς, Ίωνες, Αιολείς και Αχαιοί ήταν τα τέσσερα μεγάλα ελληνικά φύλα, τα οποία εξαπλώθηκαν στην Ελλάδα σε διαφορετικές περιόδους κατά τη διάρκεια της 2ης χιλιετίας π.Χ. και τη διαμόρφωσαν.

Το μήνυμα λοιπόν του έργου είναι ελπιδοφόρο, άρα κατά κάποιον τρόπο προμηνύεται γιορτή, πάρτι. Αυτό ακριβώς είναι το έργο του Χωμενίδη, και το ανέδειξε, το εκτίναξε η παράσταση του Τάκη Τζαμαργιά. Μετά την πανδημία και τους εγκλεισμούς, τον έλεγχο της κίνησης και της σκέψης αυτό το έργο έρχεται πανηγυρικά να κάνει έναν ύμνο στη ζωή, στις ελεύθερες επιλογές, στην αγάπη και την αποτίναξη κάθε υποκρισίας και τροχοπέδων, χειροπέδων και κάθε τύπου δεσμών, που προέρχονται από οποιαδήποτε εξουσία, τιμές, πλούτη. Αλλού είναι τα πλούτη, στην προσωπική εξέλιξη και τελικώς στην ικανοποίηση των προσωπικών επιλογών.

Ένας νέος (Δημήτρης Φουρλής )είναι ο φροντιστής του ναού του Απόλλωνα, ένα χαρούμενο αγόρι, χωρίς όνομα, έκθετο, το οποίο ανέλαβε ο Απόλλωνας να τον κάνει φροντιστή του ναού του και της Πυθίας σκλάβο. Ξεχορταριάζει, καθαρίζει τον βωμό, είναι ευτυχισμένος και ανέμελος, ενώ παρατηρεί και σχολιάζει όλους αυτούς που έρχονται στην Πυθία για να πάρουν χρησμό, και να την δωροδοκήσουν ώστε να δώσει ευνοϊκό χρησμό κατά πως τους βολεύει.

Η Πυθία (Στέλιος Ιακωβίδης) με μια υπέροχη κίνηση μεγάλης ντίβας τον προστάζει να συμμαζέψει το μαντείο γιατί σε λίγο θα αφιχθούν οι προσκυνητές. Εμφανίζεται κάθε τόσο και δίνει άλλη τροπή στο ρου του έργου. Αγαπά το αγόρι και στο τέλος χαίρεται που εκείνο ακολουθεί το δρόμο του. Υπέροχη υποκριτική για μια Πυθία με μπουφόνικα στοιχεία, αλλά και μια κομψή κίνηση μεγάλης Μάντισσας.

Οι Θεραπαινίδες της άνασσας, της Κρέουσας, η Ζωή (Λένα Δροσάκη) και η Ήβη (Eυγενία Δημητροπούλου) έρχονται στο Μαντείο πριν την κυρά τους , με ψηλοτάκουνα, λικνιζόμενες και προκλητικές και ερωτοτροπούν με τον αφελή και ανυποψίαστο νεαρό φροντιστή. Οι νεαρές είναι κάπως επιπόλαιες και ιδιαίτερα χαρούμενες, όπως δεικνύουν και τα ονόματά τους, Ζωή και Ήβη, εφηβεία, δίψα για ζωή, έρωτα και απολαύσεις. Η Ήβη επιμένει να διορθώνει τα λεκτικά λάθη της Ζωής. Η ανυπότακτη Ζωή εξαρχής δείχνει τις προθέσεις της και τον χαρακτήρα της, μόνο και μόνο με την κίνησή της. Λέει δε ότι στο Μαντείο «πρέπει να είναι κάπως πρέπει», αντιστεκόμενη στη σεμνοτυφία ενώ η Ήβη την επαναφέρει στο καθώς πρέπει. Ζητά δε από τον νεαρό «να τις αποθανατίσει» με μια φωτογραφία και ευθύς η Ήβη διορθώνει «απαθανατίσει».

Η συνεχής αντιπαράθεση της Ήβη με τη Ζωή, την οδηγεί στη ζήλεια, ως και να τον φθόνο στο τέλος. Ξεκινώντας από όταν φλερτάρει το αγόρι , καθώς την αποθαρρύνει λέγοντάς της ότι αυτός δεν έχει βγει ακόμα από το αυγό του, ως το σημείο να δημιουργεί σκευωρίες , δηλητηριάζοντας με ψέματα το μυαλό της Κρέουσας, όπως ο Ιάγος το μυαλό του Οθέλου.
Η Κρέουσα (Γωγώ Μπρέμπου ) έρχεται στο μαντείο για να λάβει χρησμό μαζί με τον άνδρα της, τον Ξούθο, (Γεράσιμος Γεννατάς). Η φωνή της μειλίχια, η παρουσία της υπέροχη, γοητευτική, μετρημένη, απολύτως ερωτική και ήρεμη. Αποκαλύπτει δήθεν ένα μυστικό μιας φίλης της που μετά από μια γιορτή κάποιος τη βίασε και την άφησε έγκυο. Γέννησε το παιδί της σε μια σπηλιά και το άφησε στο μαντείο του Απόλλωνα. Δημιουργείται η υποψία ότι αυτό το παιδί θα μπορούσε να είναι ο Ίων. Όταν αυτός της λέει ότι είναι ένα έκθετο παιδί, τότε εκείνη δικαιολογώντας τη μητέρα του λέει ότι μπορεί αλυσίδες να την κρατούσαν και να μην μπορούσε να τον πλησιάσει, ενώ πραγματικά θα ήθελε πολύ.

Σε αντιδιαστολή της Κρέουσας έρχεται ο Ξούθος (Γεράσιμος Γεννατάς), έχοντας κάνει την κοσμική του κίνηση σαν βασιλιάς , τον διακρίνει μια νευρική φιλάρεσκη παρουσία. Ήδη καθώς έρχεται αυτοαναγγέλλεται « Έρχομαι, έρχομαι, έρχομαι, ήρθα ήρθα !» . Καίγεται να πάρει τον χρησμό και όταν η Πυθία του λέει ότι το παιδί του είναι αυτό, που θα συναντήσει αμέσως βγαίνοντας από τον ναό, για κακή τύχη του αγοριού, αυτός είναι ο φροντιστής του μαντείου, το αγόρι. Ενθουσιάζεται και τον ονομάζει Ίων, που σημαίνει αυτός που έρχεται.

Ο Ίων αναθεματίζει την τύχη του, που κωλυσιέργησε και δεν πήγε να πλύνει τα ρούχα στο ποτάμι και τώρα να, βρέθηκε να είναι στο ναό ο πρώτος που συνάντησε ο Ξούθος και κατά υπόδειξη της Πυθίας, ο γιος του και διάδοχός του. Ο Ξούθος καυχιέται και του λέει ότι μπορεί το αγόρι να έφτασε στο ναό του Απόλλωνα, όμως αυτός τον έχει «σπείρει». Ο αντρικός εγωισμός του Ξούθου διαλαλεί το προϊόν της κτήσης του και της ζωής του Π.Κ που θα πει Προ Κρέουσας, όταν ήταν ένας ατάσθαλος, έξαλλος νέος, ένας playboy. Καταπληκτικός ο Γεράσιμος Γεννατάς, με μια έντονη κίνηση, τραγούδι ακόμα και χορό.

Ο Ίων αναρωτιέται απογοητευμένος, αν είναι λοιπόν το προϊόν μιας “αρπαχτής”, αλλά ο Ξούθος τον διορθώνει, ότι είναι ενός “coup de foudre”, δηλαδή προϊόν ενός κεραυνοβόλου έρωτα. Το αγόρι ωστόσο απαντά ότι τα παιδιά είναι της μάνας, και ορμώμενος από τον αγνό του χαρακτήρα λέει υποψιασμένος , το επικό « ωραίο το τυράκι, η φάκα που είναι;» γιατί διαγνώνει ότι ο υποψήφιος πατέρας του είναι άνθρωπος της εξουσίας, εξοικειωμένος με τις διαπλοκές και τους χειρισμούς, ενώ τον καθορίζει η λαγνεία της εξουσίας.

Δύο διαφορετικοί τόποι, δύο διαφορετικοί κόσμοι. Από τη μια η εξουσία, τα πλούτη, οι συμμαχίες, οι πόλεμοι, οι χειρισμοί και από την άλλη, η πραγματική ζωή του γιου του Απόλλωνα, ελεύθερη , κοντά στη φύση, απαλλαγμένη από κάθε υποκρισία και συμβιβασμό.

Η ερμηνεία της Eυγενίας Δημητροπούλου (Ήβη) και της Λένας Δροσάκη (Ζωή) είναι αντιθετικές και συμπληρωματικές για να θριαμβεύσει στο τέλος, η αγάπη, η αποδοχή, ο έρωτας, η δίψα για ζωή. Η Ήβη ζηλεύει την τύχη του Ίωνα και της Ζωής. Προσπαθεί να σπείρει κενά δαιμόνια στην καρδιά της Κρέουσας, αν και εκείνη ανταπαντά ότι « υπάρχουν παιδιά της κοιλιάς και παιδιά της καρδιάς». Ωστόσο της λέει ότι ο καινούργιος διάδοχος θα ανατρέψει τα πάντα. Την φοβίζει. Δηλητηριάζει την σκέψη της και το συναίσθημά της, σχεδόν την ωθεί στο έγκλημα. Για την Κρέουσα αν ο Ίων είναι το παιδί του άνδρα της, είναι και για εκείνη το δικό της παιδί, αν και αποδεικνύεται τελικά ότι είναι δικό της φυσικό παιδί. Όμως και τι σημασία έχει; Μόνο για τον ματαιόδοξο Ξούθο είναι σημαντικό.

Η Ζωή δεν ταράζεται καθόλου από όλα όσα συμβαίνουν. Έχει την ορμή της φύσης μέσα της και δεν σταματά. Σκέφτεται στην αρχή ότι πρέπει να «σπάσει το τσόφλι» του αυγού του νεαρού και να τον «διευκολύνει» και στο τέλος τον συντροφεύει στην πορεία του χωρίς κανένα σκώμμα , καμιά προκατάληψη. Η Ζωή και η ζωή δεν υποκύπτουν σε ψυχαναγκασμούς, έχουν τη ζωογόνο δύναμη, την αυτάρκειά τους και ελεύθερα προχωρούν συνοδεύοντας τη νεανική ρώμη.

Ο συμβολισμός του τέλους είναι συγκινητικός. Η «Μυρτιά» του Μίκη Θεοδωράκη ξυπνάει και ανθίζει αισθήματα στη ψυχή, ενώ δάκρυα πλημμυρίζουν τα μάτια. Το εγχείρημα πέτυχε. Ο Ίων ήρθε για να διεκδικήσει το χώρο στη ζωή του και εκείνη, η Ζωή θα τον συνοδέψει, θα του δοθεί. Έτσι θα ζήσει ελεύθερα χωρίς συμβιβασμούς και φόβο, με όνομα ή χωρίς, πάντως θα υπηρετήσει τα δικά του θέλω και τα δικά του όνειρα.

Ό,τι ι και να κάνει κανείς δεν μπορεί να κρατήσει ριζωμένο κάποιον που θέλει να πετάξει. Μπορεί άραγε να γίνει το πουλί δέντρο; Όσο και να θέλει κάποιος πάντα το ανθρώπινο πνεύμα θα αναζητά νέους ορίζοντες, αλλιώς το σώμα του ανθρώπου θα είναι πάνω στη γη «ἄχθος ἀρούρης», βάρος, της γης βδέλυγμα.

Τα σκηνικά και τα κοστούμια του Αλέξανδρου Γαρνάβου και της Τζίνας Ηλιοπούλου. Κοστούμια ευφάνταστα, υπέροχα απόλυτα αντιπροσωπευτικά για τον κάθε ήρωα. Η μουσική και οι μουσικές επιλογές και διασκευές του Γιώργου Χρυσικού, ο οποίος ήταν και ο ίδιος επί σκηνής πολύ πετυχημένες.

Υπέροχη η διδασκαλία της κίνηση της Αγγελικής Τρομπούκη, με εξαιρετική εμφάνιση όλων και με χορογραφία. Εκπληκτικός ο Στέλιος Ιακωβίδης, ο Γεράσιμος Γεννατάς και ο Δημήτρης Φουρλής.

Ο Τάκης Τζαμαργιάς σκηνοθέτησε και παρουσίασε μια πολύχρωμη, ζωντανή γιορτή για τις αξίες της ζωής.

Ταυτότητα της παράστασης
Σκηνοθεσία Τάκης Τζαμαργιάς
Δραματουργία Ειρήνη Μουντράκη
Σκηνικά - Κοστούμια Αλέξανδρος Γαρνάβος, Τζίνα Ηλιοπούλου
Μουσική Γιώργος Χρυσικός
Φωτισμοί Γεωργία Τζο Τσελεπή
Κίνηση Αγγελική Τρομπούκη
Βοηθός σκηνοθέτη Αιμιλία Καραντζούλη
Β΄ βοηθός σκηνοθέτη Νεφέλη Βλαχοπαναγιώτη
Βοηθός Σκηνογράφων Ενδυματολόγων Αλεξάνδρα Αναστασία Φτούλη
Ηχοληψία Δήμος Λιβιτσάνος
Επιμέλεια Κομμώσεων Θωμάς Γαλαζούλας
Τεχνικός συντονιστής παραγωγής Νίκος Χαραλαμπίδης
Κατασκευή Σκηνικού Μάριος Ιωάννου

Παίζουν (αλφαβητικά) Γεράσιμος Γεννατάς (Ξούθος), Eυγενία Δημητροπούλου (Ήβη), Λένα Δροσάκη (Ζωή), Στέλιος Ιακωβίδης (Πυθία), Γωγώ Μπρέμπου (Κρέουσα), Δημήτρης Φουρλής (Ίων)

Moυσικός Επί Σκηνής Γιώργος Χρυσικός