Η Βιβλιοθήκη των Ιησουιτών κρύβει θησαυρούς στο κέντρο της Αθήνας

Στο 27 της οδού Σμύρνης, πολύ κοντά στην πλατεία Βικτωρίας, σε περιμένει μία έκπληξη: Η Βιβλιοθήκη και Αρχείο Πατέρων Ιησουιτών του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών κρύβει στα ράφια της βιβλία από τον 15ο αιώνα μέχρι σήμερα. Και το καλύτερο; Είναι ανοιχτή σε όλους, ερευνητές, φοιτητές, αλλά και οποιονδήποτε θέλει να περάσει μερικές ώρες διαβάζοντας στο φιλόξενο, φωτεινό της αναγνωστήριο.

Η Βιβλιοθήκη ιδρύθηκε και οργανώθηκε από τον πατέρα Σεβαστιανό Φρέρη, το 1970. Είναι αποτέλεσμα της συγχώνευσης των βιβλιοθηκών που υπήρχαν στις τρεις μονές του τάγματος στην Ελλάδα, στη Σύρο, την Τήνο και την Αθήνα, εμπλουτίζεται όμως διαρκώς από δωρεές και αγορές βιβλίων. Σήμερα, η βιβλιοθήκη έχει φτάσει να αριθμεί περίπου 60.000 τόμους βιβλίων, με κυριότερα θέματα την καθολική εκκλησία, τη μεσαιωνική ιστορία, τη λατινική γλώσσα, τις ανθρωπιστικές επιστήμες και την φιλοσοφία. Θα βρεις όμως και άλλα πολλά και ενδιαφέροντα, από περιοδικά και πολιτικές επιστήμες, μέχρι γλωσσολογία, βιολογία και αρχαιολογία.

Το δε αρχείο περιλαμβάνει χειρόγραφα πατέρων που ζούσαν στη Σύρο, στην Τήνο και τη Νάξο ήδη από τον 16ο αιώνα. «Πρόκειται για εκκλησιαστικά κείμενα, επιστολές, ημερολόγια συμβάντων που έχουν πολύ ενδιαφέρον, ειδικά για να δει κανείς τη σχέση των καθολικών και των ορθόδοξων την εποχή εκείνη μέχρι το 1821» μας λέει η υπεύθυνη της βιβλιοθήκης, Ελένη Λούκου. «Γενικά είναι ένα διαμάντι το αρχείο μας, και ανεξερεύνητο διαμάντι, και θέλουμε πολύ να το αξιοποιήσουμε και να το επικοινωνήσουμε, αλλά κυρίως να το στηρίξουμε».

Στα ράφια της βιβλιοθήκης, θα βρεις μεταξύ άλλων περισσότερα από 2.000 παλαιά βιβλία, κάποια από τα οποία είναι μοναδικά αντίτυπα στον ελλαδικό χώρο. Τα λένε αρχέτυπα και παλαίτυπα, και αν δεν ξέρεις τι είναι αυτά μη ντρέπεσαι, κι εμείς εκεί το μάθαμε: Αρχέτυπα λέγονται τα βιβλία που ανάγονται στον 15ο αιώνα, στις αρχές της τυπογραφίας. Παλαίτυπα είναι αυτά που τυπώθηκαν πριν από τον 19ο αιώνα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η συλλογή με τα Φραγκοχιώτικα, βιβλία από τα τέλη του 18ου αιώνα και τις αρχές του 19ου, γραμμένα στην ελληνική γλώσσα με λατινικούς χαρακτήρες –τα greeklish της εποχής, σαν να λέμε. Είναι βέβαια πολύ διαφορετικά από τα greeklish όπως θα τα γράφαμε σήμερα: Με μια πρώτη ματιά, οι Τριτοδεσμίτες ανάμεσά μας θα νομίζουν ότι διαβάζουν λατινικά, βλέποντας ας πούμε λέξεις σαν το acataliptus ή το tutu. «Οι ιεραπόστολοι τότε σπούδασαν στην Ιταλία, εξ ου και είναι εμφανής η επιρροή της ιταλικής γλώσσας στην ορθογραφία» μας εξηγεί η κ. Λούκου.

Ποιοι είναι, όμως, οι Ιησουίτες;

Πρόκειται για μοναχικό ανδρικό τάγμα καθολικών, που ιδρύθηκε τον 15ο αιώνα στην Ισπανία από τον Ιγνάτιο Λογιόλα. «Το τάγμα έχει ιεραποστολική δομή, παρόλο που είναι μοναχοί δεν είναι απομονωμένοι, έχουν έντονη κοινωνική ζωή, όπως βλέπετε και εδώ, έχουν υπηρεσία για τους πρόσφυγες, σχολείο ενισχυτικής διδασκαλίας, ανοιχτή βιβλιοθήκη. Γενικά προσπαθούν να είναι κομμάτι της κοινωνικής ζωής του κάθε τόπου που εγκαθίστανται» λέει η κ. Λούκου. «Έχουν παράδοση στα σχολεία, στα κολλέγια, στην εκπαίδευση, στο θέατρο. Υπάρχει ιησουίτικο θέατρο, στο αρχείο μάλιστα έχουμε και πρωτότυπα θεατρικά έργα».

Στο κτίριο που στεγάζει την βιβλιοθήκη υπάρχει επίσης αμφιθέατρο, το οποίο χρησιμοποιείται κατά καιρούς για πρόβες από γειτονικές δραματικές σχολές. Εδώ στεγάζεται επίσης το Jesuit Refugee Service Greece, με κοινωνικούς λειτουργούς και εθελοντές που βοηθούν ευάλωτες ομάδες με τις αιτήσεις ασύλου και τα επιδόματα, αλλά και με τα πρακτικά της καθημερινότητας. «Στον χώρο του παλιότερα λειτουργούσε φοιτητική εστία, αργότερα μετατράπηκε σε προσωρινή εστία για οικογένειες προσφύγων, τώρα είναι κέντρο ημέρας. Απευθύνεται κυρίως σε γυναίκες, τις βοηθούν στα διαδικαστικά, να κάνουν ένα μπάνιο, να κοιμίσουν το παιδί… Έχει κούνιες σε κάποια δωμάτια» εξηγεί η κ. Λούκου.

Εδώ βρίσκεται και το Κέντρο Pedro Arrupe, ένα σχολείο ενισχυτικής διδασκαλίας για τα παιδιά της γειτονιάς, σαν φροντιστήριο μετά το σχολείο. «Φέτος είχαμε 180 παιδιά, από χώρες όπως η Ανγκόλα, η Νιγηρία, το Κονγκό, η Σιέρα Λεόνε, το Μαρόκο, το Αφγανιστάν, η Συρία, η Ινδία και η Κίνα» εξηγεί ο πατέρας Πέτρος, δάσκαλος και υπεύθυνος της θεατρικής ομάδας του σχολείου. «Έχουμε όλες τις τάξεις, από το δημοτικό μέχρι το λύκειο. Μία μαθήτριά μας περιμένουμε τώρα να δούμε αν πέρασε στην Αστυνομία». Εκτός από τα μαθήματα του σχολείου, εδώ διοργανώνονται και δραστηριότητες όπως υπολογιστές, κιθάρα, θέατρο, ρομποτική. Όλα τα μαθήματα γίνονται στα ελληνικά, και όπως λέει ο πατέρας Πέτρος «επιμένουμε να μιλάνε και μεταξύ τους όσο γίνεται ελληνικά, γιατί στο σπίτι ο καθένας μιλάει τη γλώσσα του, και στο σχολείο με τους συμμαθητές του από την ίδια χώρα πάλι θα μιλήσει την γλώσσα του. Εδώ είναι ευκαιρία».

Πώς μπορώ να επισκεφτώ την βιβλιοθήκη;

Η βιβλιοθήκη βρίσκεται στον 1ο όροφο του κτιρίου, στη Σμύρνης 27 στη Βικτώρια. Δεν είναι δανειστική, έχει όμως ένα εξαιρετικά φωτεινό, φιλόξενο αναγνωστήριο, διακοσμημένο με πίνακες φιλοτεχνημένους σε ένα Εργαστήριο Ζωγραφικής που διοργανώθηκε εδώ πριν από λίγο καιρό, και έναν πανέμορφο κήπο από αυτούς που σπάνια συναντάς στο κέντρο της Αθήνας, αν θέλεις να κάνεις ένα διάλειμμα από τα διαβάσματά σου. Το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι ένα τηλεφώνημα στο 210 8835911, ή να στείλεις ένα mail στο [email protected] μία μέρα πριν την επίσκεψή σου. Η βιβλιοθήκη λειτουργεί Δευτέρα έως Παρασκευή 10.00-14.00, και είναι φυσικά δωρεάν για το κοινό.