Ηλέκτρα του Ευριπίδη: Το εκδικητικό μένος

Το Κορινθιακό Θέατρο Βασίλης Ρώτας παρουσίασε σε σκηνοθεσία του ιδρυτή του Παύλου Καράγιωργα την πρώτη θεατρική δημιουργία για φέτος 2023 στο Δημοτικό Θέατρο Κορίνθου “Θωμάς Θωμαϊδης”, την Ηλέκτρα του Ευριπίδη στις 31 Μαρτίου και1,2,3,6,7,8,9 Απριλίου 2023. Το έργο αυτό επαναλήφτηκε το Σάββατο 15 Ιουλίου 2023, μια μέρα πριν την έναρξη του 19ου Φεστιβάλ Θεάτρου 15- 25 Ιουλίου 2023 στο Ανοικτό Δημοτικό Θέατρο « Ειρήνη Παπά».

Είχαμε την τύχη να δούμε την παράσταση και στο κλειστό θέατρο και στο ανοιχτό, όπου βέβαια η τραγωδία ανέπνευσε, το ίδιο και οι ηθοποιοί και όλοι οι θεατές γίναμε μύστες αυτής της τραγωδίας του Ευριπίδη με θέμα γύρω από το αίμα που κοχλάζει για εκδίκηση. Ζήσαμε μέσω της ερμηνείας της ηθοποιού, Ιωάννας Κατσαρού το εκδικητικό μένος της Ηλέκτρας και την ακολουθήσαμε στην καταρράκωσή της μετά την εκτέλεση της αποτρόπαιης πράξης της μαζί με τον αδελφό της Ορέστη (Άγγελος Νέγρης), να σκοτώσουν τη μητέρα τους, αιτία όλων των δεινών του οίκου τους.

Η τραγωδία Ηλέκτρα γράφτηκε και διδάχθηκε από τον Ευριπίδη το 413 π.Χ.

Πρόκειται για την τραγική φιγούρα της ηρωίδας, γόνου του οίκου των Ατρειδών, κόρης του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας. Φαίνεται εξαρχής ότι η Ηλέκτρα έχει καταληφθεί από άγριο, άρρωστο μένος για εκδίκηση για τους φονιάδες του πατέρας της, Αγαμέμνονα και τον άδικο διωγμό από το παλάτι της ίδιας και του αδερφού της, Ορέστη. Ζει μόνο και μόνο για να πάρει εκδίκηση. Βρίσκεται σε απόγνωση και θρηνεί ασταμάτητα. «Με φόνο οι φονιάδες του πατέρα μου θα το πληρώσουν!». Ικετεύει τον Δία να τη βοηθήσει, είναι εξοργισμένη και βαθιά πικραμένη. Η ερμηνεία της Ιωάννας Κατσαρού αποδεικνύει πόσο βαθειά έχει μελετήσει τον ρόλο της και την επιβαρυμένη ψυχοσύνθεση της Ηλέκτρας.
Μετά την δολοφονία του πατέρα της ζει ως έκπτωτη βασιλοπούλα, καθώς ο Αίγισθος, ο φονιάς του πατέρα της, την πάντρεψε με έναν φτωχό γεωργό (Δημήτρης Τσαγρής) σε ένα ξερό και άγονο τόπο, γεγονός που αποπνέει η μικρή καλύβα και τα ξερά φυτά τριγύρω μέρος του επιτυχημένου σκηνικού της Βούλας Παρασκευά.

Ο Γεωργός (Δημήτρης Τσαγρής) ήταν και αυτός από αρχοντική οικογένεια, που όμως έχει τώρα πια εκπέσει. Ο σύζυγος αυτός είναι εντελώς ασύμβατος με την Ηλέκτρα, αλλά πολύ ευγενικός, καταλαβαίνοντας την αρχοντική καταγωγή της, δεν θέλει να την επιβαρύνει με δουλειές του σπιτιού και δεν πλαγιάζει μαζί της στη συζυγική κλίνη, σεβόμενος την τιμή της. Την ίδια στιγμή η Ηλέκτρα νιώθει ευγνώμων που αυτός ο άνθρωπος της συμπαραστέκεται , «Χαρούμενος ο άνθρωπος που βρίσκει γιατρό για τα δεινά του» λέει. Είναι ωστόσο μια δυστυχισμένη βασιλοπούλα που κατανοεί ότι την πάντρεψαν με παρακατιανό για να κάνει παιδιά της σειράς, να μην πάρουν εκδίκηση για τον φόνο του Αγαμέμνονα. Εκτιμά τον σύζυγο της, που αποδέχτηκε αυτόν τον λευκό γάμο και θέλει να τον φροντίζει, αλλά αποζητά τον ξενιτεμένο αδερφό της, Ορέστη, να γυρίσει πίσω για να ολοκληρωθεί ο κύκλος του αίματος, ο οποίος πολύ επιτυχημένα προβάλλεται και στην αφίσα του θιάσου. Τον περιμένει να εκδικηθεί τον θάνατο του πατέρα της, το αίμα του οποίου σαπίζει πάνω στην στέγη παλατιού καθώς λέει , θέλοντας να δείξει την οφειλή που νιώθει για να ξεπλύνει την προσβεβλημένη του, τους τιμή.

Η Τινδαρίδα η μάνα της, η Κλυταιμνήστρα τους πέταξε έξω από το παλάτι και τώρα έχει άλλα παιδιά με τον Αίγισθο.

Στην τραγωδία, ό,τι πιο δύσκολο η διαχείριση του Χορού. Ο Χορός, Δάρα Κυριακή, Κλεπετσάνη- Σούκουλη Γιώτα, Λόντρα Ντίνα, Μαλούση Αγγελική, Παπαϊωάννου Κατερίνα, Παπακωνσταντίνου Αλεξάνδρα, Ρουσέτου Μαρία, Ρουστέμη- Γκουργιώτη Αναστασία, Σιούτη Μαίρη, Τσόγκα Κική με ωραίες φωνές και τραγούδι έχει διδαχθεί κίνηση από την Ελένη Μαυραγάνη και τον Ισίδωρο Σταμούλη, χωρίζονται σε κυκλικά σύνολο ή δομούν ένα αδιάσπαστο σύνολο ανάλογα με την ανάγκη του κειμένου, ενώ η μουσική και η διδασκαλία των τραγουδιών αντίστοιχα έγινε από την Κορνηλία Κουντούρη ακολουθώντας πλήρως την βαρύτητα του κειμένου. Ο Χορός ακολουθεί την ηρωίδα στην εξέλιξή της. Απαιτεί και εκείνος εκδίκηση, πανηγυρίζει με τον ερχομό του Ορέστη και χαίρεται με την απονομή της δικαιοσύνης.

Όταν ο Ορέστης επιστρέφει στις Μυκήνες, μετά το δελφικό χρησμό, συνοδευόμενος από τον Πυλάδη, η Ηλέκτρα δεν τον αναγνωρίζει εξ’ αρχής. Και αυτή και ο Χορός φοβούνται στη θέα των ξένων. Ωστόσο οι δυο αυτοί ξένοι της φέρνουν ένα καλό νέο, ότι ζει ο Ορέστης. Χαρούμενη καλεί τον Παιδαγωγό (Βλάσσης Ζαφείρης ) ο οποίος φέρνει καλούδια για να κεράσουν τους ξένους με τα καλά νέα. Ο Παιδαγωγός, ταπεινός, αλλά γεμάτος αισθήματα για τον Ορέστη και την Ηλέκτρα, την ενημερώνει για τις τιμές που είδε πάνω στο μνήμα του πατέρα της και αυτό κάνει σίγουρη την παρουσία του Ορέστη στην περιοχή. Πήρε μάλιστα τούφα από τα μαλλιά που είχαν κοπεί πάνω στο μνήμα για να τα ταιριάξει μα τα δικά της. Εκείνη δυσκολεύεται να το πιστέψει, η αναμονή την έχει κάνει δύσπιστη και συνεχώς αντικρούει τα επιχειρήματά του λέγοντας ότι τα χρόνια περνούν και το χρώμα των μαλλιών δεν είναι ίδιο και καταλήγει ότι μπορεί κάποιος να ήθελε να τιμήσει τον Αγαμέμνονα.

Βλέποντας τους ξένους ο Παιδαγωγός, ευθύς αναγνωρίζει τον Ορέστη σαν η μάνα το παιδί της. Θυμήθηκε ακόμα και τη σχισμή πάνω στο φρύδι από πέσιμο όταν ήταν μικρός. Δεν μπορεί να κάνει λάθος. Η συγκίνηση είναι μεγάλη. Στην πορεία ο αδερφός της αποκαλύπτεται. Απόλυτα δυνατή η στιγμή που τα δυο αδέλφια αγκαλιάζονται και δεν μπορούν να πιστέψουν ότι επιτέλους είναι ο ένας στην αγκαλιά του άλλου.

Την ίδια στιγμή φανερώνεται κι η ψυχοσύνθεση της Ηλέκτρας με το εκδικητικό μένος να επικρατεί. Ζητάει την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων, του Αίγισθου και της Κλυταιμνήστρας, ξεπληρώνοντας με το ίδιο νόμισμα τον φόνο του πατέρα της. Μόνοι του πρέπει να ανακτήσουν την αξιοπρέπειά τους. Τα λόγια είναι εκπληκτικά « Στην φτώχεια οι φίλοι δεν φτουράνε». Οργανώνουν το έγκλημα.

Ο Ορέστης εκπληρώνει την επιθυμία της αδερφής του σκοτώνοντας τον Αίγισθο εκεί που έκανε θυσίες με τους αυλικούς του και φέρνει το κεφάλι του μπρος στα πόδια της.
Ο Αγγελιαφόρος (Ντίνος Νικολάου), μέλος της συνοδείας του Ορέστη, έρχεται από μέσα από τα δάση και φωνάζει ότι ο Αίγισθος είναι νεκρός. Καθώς φτάνει λαχανιασμένος δεν μπορεί να συγκρατήσει τη χαρά του για το έγκλημα του Ορέστη, που όμως απελευθερώνει, εξαγνίζει αυτά τα παιδιά. Με κάθε λεπτομέρεια περιγράφει τη θυσία του Αιγίσθου και πως ο Ορέστης κατάφερε να τον αποκεφαλίσει. Η ερμηνεία του ηθοποιού γλαφυρή και με μεγάλη δυναμική περιγράφει ένα ειδεχθές έγκλημα με σφάγια, με σπλαγχνοσκοπία από τη μεριά του Αίγισθου, ο οποίος διέγνωσε κακό οιωνό στην εξέταση των σπλάχνων του κριαριού της θυσίας του για να καταλήξει στη δολοφονία του ίδιου Αίγισθου και όλα αυτά μέσα σε μια ατμόσφαιρα πανηγυριού, που συνεπαίρνει και το Χορό.

Το μένος, οι κατηγόριες της Ηλέκτρας γύρω από την κομμένη και τυλιγμένη σε αιματοβαμμένο σακί κεφαλή , η λύσσα της για όσα της έχει στερήσει αυτός που καπηλεύτηκε τον θρόνο του πατέρα της, που την ξευτίλισε και της στέρησε την ελευθερία της. Η Ηλέκτρα ( Ιωάννα Κατσαρού) σε μια ένθεη μανία, προσπαθεί να καθαρίσει από μέσα της όλον τον θυμό που την αρρώσταινε τόσα χρόνια. «Μας ρήμαξες!»

Η Ηλέκτρα έχει στήσει μια καλοστημένη παγίδα στη μητέρα της ανακοινώνοντας ότι γέννησε παιδί. Με τον τρόπο αυτόν την εξαναγκάζει να επισκεφτεί τη λεχώνα κόρη της για να σκοτώσουν και εκείνη. Έρχεται η Κλυταιμνήστρα χωρίς να γνωρίζει τον χαμό του Αίγισθου.
Η Κλυταιμνήστρα ( Ελένη Μαυραγάνη) ντυμένη στο αυτοκρατορικό κόκκινο, με χρυσά κοσμήματα και μεγάλη έπαρση. Μιλά για την θυσία του παιδιού της, για τον ανίερο πόλεμο και την απουσία του συζύγου της. Γελά σαρδόνια στις κατηγόριες της Ηλέκτρας, διατάζει τους αυλικούς της να φύγουν, κινείται αγέρωχα, μέχρι την ώρα που μπαίνει στο καλύβι της Ηλέκτρας και εκεί όταν καταλαβαίνει τις προθέσεις των παιδιών της, εκλιπαρεί για οίκτο θυμίζοντας στον Ορέστη ότι αυτά τα στήθη τον θήλασαν. Τα δυο αδέρφια σκοτώνουν την μητέρα τους με άκρατο μίσος και φόβο από την πλευρά του γιου.

Ο Ορέστης (Άγγελος Νέγρης) πρώτη φορά στη σκηνή έδειξε μεγάλη ευελιξία στο πέρασμα από όλα τα δύσκολα συναισθήματα. Αρχικά η εξιχνίαση του χώρου μέχρι να αποκαλύψει την ταυτότητά του, μετά η αναγνώριση της αδελφής του , η συνειδητοποίηση του άγριου χρέους, ο φόβος, η εκτέλεση του πρώτου και μετά του δεύτερου φόνου, οι τύψεις.
Στις τύψεις τον συνοδεύει και η Ηλέκτρα, που κατεύθυνε τον άβουλο Ορέστη να διαπράξει με αγριότητα τα εγκλήματα. Είναι υπέροχη η σκηνή που βρίσκονται και οι δυο στο έδαφος και αγγίζονται συμπονώντας ο ένας τον άλλον.

Το αναπάντητο ερώτημα τους μετά την άδικη πράξη τους είναι «Τι κάναμε;». Γνωρίζουν όμως ότι αυτό που έκαναν δικαίωσε την ψυχή του πατέρα τους. Οι Ερινύες επισκέπτονται τον Ορέστη και δεν τον αφήνουν να ησυχάσει. Όμως ως από μηχανής θεοί εμφανίζονται οι Διόσκουροι, Πολυδεύκης (Θοδωρής Φούφας) και Κάστορας (Ντίνος Γιοβάς) μιλούν σχεδόν εν χορώ προκειμένου να καταπραΰνουν τον φόβο των δυο τραγικών προσώπων. Με τα λόγια τους ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, δίνουν ως τελική λύση να παντρευτεί η Ηλέκτρα τον Πυλάδη και ο Ορέστης να ταξιδέψει μέχρι την Αθήνα για να δικαστεί από τον Άρειο Πάγο. Αν κριθεί αθώος θα εγκατασταθεί στο Άργος.

Μια παράσταση καλοστημένη πάνω στην μετάφραση του Κώστα Τοπούζη με έναν λόγο που έρεε φυσικά, όπως φυσική και πειθαρχημένη ήταν και η διδασκαλία- σκηνοθεσία της από τον Παύλο Καράγιωργα. Ο άνθρωπος αυτός ξέρει να εμπνέει, να αναγνωρίζει το ταλέντο και με τρόπο να εκμαιεύει την ερμηνεία από τον ηθοποιό, γι’ αυτό και έχει βοηθήσει να γεννηθούν μεγάλοι ηθοποιοί.

Μια παράσταση - διδασκαλία , που θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου να κληθεί από Δήμους και να παρουσιαστεί για να αποδείξει την δυναμική αυτού που ονομάζουμε «ερασιτεχνικό» θέατρο.

Ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση : Κώστας Τοπούζης
Σκηνοθεσία : Παύλος Καράγιωργας
Βοηθοί σκηνοθέτη : Ελένη Μαυραγάνη, Ιωάννα Κατσαρού
Μουσική και Διδασκαλία τραγουδιών : Κορνηλία Κουντούρη
Σκηνικά- Κοστούμια : Βούλα Παρασκευά
Χορογραφία – Κίνηση: Ελένη Μαυραγάνη , Ισίδωρος Σταμούλης
Φωτισμοί : Δημήτρης Χρυσικόπουλος
Μακιγιάζ : Ιωάννα Κατσαρού
Κατασκευή σκηνικών : Στρατής Παρασκευάς & Δημήτρης Τσαγρής
Κομμώσεις : Μαρία Ρουσέτου
Φλογέρα: Κατερίνα Ασημακοπούλου
Το έργο διδάσκουν
Γεωργός : Δημήτρης Τσαγρής
Ηλέκτρα : Ιωάννα Κατσαρού
Ορέστης: Άγγελος Νέγρης
Πυλάδης: Σταύρος Κεμερλής
Παιδαγωγός: Βλάσσης Ζαφείρης
Άγγελος: Ντίνος Νικολάου
Κλυταιμνήστρα : Ελένη Μαυραγάνη
Διόσκουροι :
Πολυδεύκης: Θοδωρής Φούφας
Κάστορας: Ντίνος Γιοβάς
Χορός Γυναικών
Δάρα Κυριακή
Κλεπετσάνη- Σούκουλη Γιώτα
Λόντρα Ντίνα
Μαλούση Αγγελική
Παπαϊωάννου Κατερίνα
Παπακωνσταντίνου Αλεξάνδρα
Ρουσέτου Μαρία
Ρουστέμη- Γκουργιώτη Αναστασία
Σιούτη Μαίρη
Τσόγκα Κική