Είδαμε τον «Ταρτούφο» του Μολιέρου σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη στο θέατρο Σταθμός

Ο Μολιέρος (Ζαν-Μπατιστ Ποκλέν) γεννήθηκε το 1622 στο Παρίσι και πέθανε το 1673. Είναι ίσως ο σημαντικότερος Ευρωπαίος κωμωδιογράφος μετά τον Αριστοφάνη. Οι κωμωδίες ηθών και χαρακτήρων που έγραψε ενέπνευσαν πολλούς μεταγενέστερους θεατρικούς συγγραφείς. Τα έργα του έχουν μείνει αθάνατα εδώ και 4 αιώνες και παίζονται ακόμα κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού. ΜΙα πολύ σημαντική κωμωδία ωστόσο που τον ταλαιπώρησε πιο πολύ ήταν ο Ταρτούφος.

Ο Ταρτούφος όπως ο Μισάνθρωπος και ο Δον Ζουάν θα λέγαμε λογίζονται στις «σκοτεινές» λεγόμενες κωμωδίες του Μολιέρου, γιατί πέρα από το κωμικό στοιχείο , υπάρχει και μια άλλη δυσοίωνη ανάγνωση για μια διαχρονική κοινωνία σε σήψη, όπου η υποκρισία και η απατεωνιά θριαμβεύουν.

400 χρόνια μετά την γέννηση του Μολιέρου οι κωμωδίες  αυτές εξακολουθούν να διασκεδάζουν το κοινό και να κινούν διαφορετικά σκηνοθετικά διαβάσματα και ερμηνείες. Το καλοκαίρι 2022 στο Φεστιβάλ Αθηνών παρακολουθήσαμε την πολύ ενδιαφέρουσα τρίπραχτη εκδοχή του Βέλγου σκηνοθέτη  Ίβο Βαν Χόβεν ο οποίος μας έδωσε ένα Ταρτούφο σε μια νεωτεριστική εντελώς σύγχρονη παράσταση.

Ο Γιάννης Νταλιάνης,  μετά την εξαιρετική παράστασή του   με τη «Κληρονομιά» του Μαριβώ  και έχοντας ασχοληθεί ξανά με τον Μολιέρο επιχείρησε μια νέα σκηνοθετική  προσέγγιση του Ταρτούφου σε μετάφραση του Ανδρέα Στάικου. Το παραστασιακό κείμενο είναι βέβαια εμπλουτισμένο από τον σκηνοθέτη με αναφορές  στην επικαιρότητα, γεγονός, που οδηγεί σε ένα γνήσιο γέλιο ή ένα πικρό μειδίαμα.  Η παράσταση ξεκινά με έναν  ξέφρενο χορό των ηθοποιών  με το Dance With The Devil  των D-Devils, γεγονός που δίνει πάτημα στην κυρία Περνέλ (Χριστίνα Θεοδωροπούλου) να φανερώσει τον άκρατο συντηρητισμό της και να εξοβελίσει  τους χαρακτηρισμούς στα εγγόνια της και στη γυναίκα του γιου της  και βέβαια στο πνεύμα αντιλογίας  του σπιτιού την υπέροχη Ντορίν (Αγγελική Μαρίνου). Ευτυχώς  φαρμακωμένη από την συμπεριφορά των εγγονιών της και από το δικό της δηλητήριο φεύγει για να γλιτώσει καθώς λέει, αφού πρώτα τους δηλώσει ότι το σπίτι τους βυθίζεται  σε τέλμα.  Κόντρα ρόλος για την πανέμορφη Χριστίνα Θεωδοροπούλου να ερμηνεύει μια γυναίκα που έχει έναν κακό λόγο για όλους. Με την μανία της επιχειρεί να χτυπήσει με την μαγκούρα της τη Ντορίν, όταν της  επισημαίνει ότι βλέπει τέλειο μόνο τον Ταρτούφο της. Αν συνεχίσει,  όπως συμπεριφέρεται ο Ταρτούφος, θα φάει κλωτσιά, αυτός ο πρώην  ζητιάνος που το παίζει αφεντικό, αυτός  μαζί με τη συνοδεία  ενός μοναχού, του Ακάκιου( Θωμάς Σιέκας), που εκτελεί χρέη  κατασκόπου του. Τους φλόμωσε στις “κατηγόριες η κυρία Κεραυνέως, η άμετρη Μενδώνη που κατακρίνει ό,τι  γίνεται εδώ”.  Η Ντορίν την ξεσκεπάζει αυτή τη θεούσα, που γλέντησε τα νιάτα της και τώρα  στα γεράματα φορά το πέπλο της σεμνοτυφίας. Κωμική η σκηνή που της δείχνουν τον δρόμο για να φύγει μια ώρα αρχύτερα, πριν τους απειλήσει ότι δεν θα ξαναπατήσει  στο σπίτι τους.

Αμέσως γίνεται αναφορά στον τέλειο, ακλόνητο από την αμαρτία Ταρτούφο, που όμως φάνηκε  ότι τον κλόνισε η ομορφιά της Ελμίρας, της συζύγου του Οργκόν (Ελίζα Σκολίδη). Ο υποκριτής Ταρτούφος, μάγεψε και την κυρία Περνέλ αυτή και τον γιο της, Οργκόν (Θανάσης Βλαβιανός) που ταΐζει τον Ταρτούφο στο στόμα, που ρωτά μόνο για την υγεία του ενώ η σύζυγός του ήταν άρρωστη.  Δικαίως τα παιδιά του γαυγίζουν τον αντιπαθητικό  καλόγερο συνοδό του.

Ο Οργκόν μιλά με μια πραότητα και  θεωρεί ότι ο θεός τον φώτισε και πήρε τον Ταρτούφο στο σπίτι του. Ο Οργκόν είναι το alter ego  του Ταρτούφου. Έχει εναποθέσει πάνω στον Ταρτούφο τη σωτηρία της ψυχής του και εκείνος ήσυχος ζει μέσα στην ομίχλη της σκέψης του, όσο ο άλλος επωφελείται από την αγαθοσύνη του . Ο Κλεάνθης  (Γιώργος Κορομπίλης) είναι  η φωνή της λογικής. Προσπαθεί να του δείξει ότι έχει ταρτουφοθεί και δεν έχει πια σωστή κρίση, ενώ ο Οργκόν τον απειλεί ότι έτσι που μιλά θα βρει κακό από το θεό. Το μήνυμα του έργου το δίνει ο Κλεάνθης σε μια καταπληκτική σκηνή , όπου μοιάζει να σταματά ο χρόνος και φωτίζεται ειδικά η σκηνή. Σημαντικοί οι φωτισμοί του Γιώργου Αγιαννίτη.

Λέει ότι ξέρει να ξεχωρίζει τα ψεύδη από την αλήθεια και ότι οι αγοραίοι θρήσκοι εκμεταλλεύονται  των ανθρώπων τους φόβους και την αφέλεια.

O Ταρτούφος είναι ένας υποκριτής που με το πρόσχημα της πίστης εκμεταλλεύεται τον θρησκόληπτο Οργκόν, πλούσιο αστό, και εγκαθίσταται σπίτι του προσπαθώντας να κερδίσει χρήματα και να παντρευτεί την κόρη του. Ο Οργκόν πεπεισμένος για τον ενάρετο χαρακτήρα του Ταρτούφου και υποβοηθούμενος από την ιδιαίτερα αυστηρή και παρεμβατική μητέρα του τον  υποδέχεται  στο σπίτι του, σχεδιάζει να τον παντρέψει με την κόρη του και να του παραχωρήσει όλη του την περιουσία.

 Ο Οργκόν θέλει να χαλάσει τον γάμο της κόρης του με τον Βαλέριο γιατί το όνειρό του είναι να κάνει τον Ταρτούφο γαμπρό του. Η Μαριάννα (Μέγκι Σούλι) με το που το ακούει ξεσπά σε υστερικά τσιρίγματα. Η Ντορίν  της δίνει συμβουλές για να αντιδράσει και βέβαια ο δυνάστης Οργκόν της αφαιρεί τον λόγο, αλλά το ελευθεριάζον πνεύμα της Ντορίν (Αγγελική Μαρίνου) δεν μπαίνει σε δεσμά, δεν τιθασεύεται. Θα σκέφτεται με τα χείλη κλειστά. Δροσερή, δραστήρια, με την αγνή ψυχή του απλού λαού, που έχει πραγματικές αξίες και αγαπά πραγματικά. Ο λόγος του Μολιέρου όπως ακούγεται από το καθαρό πρόσωπο της εκπληκτικής Ντορίν (Αγγελική Μαρίνου).

Εξαιρετική η κίνηση (Ιωάννα Αποστόλου), ωραίες κωμικές σκηνές εξαιρετικά κοστούμια και σκηνικά της Άρτεμις Φλέσσα. Αυτό το μακρύ λειτουργικό τραπέζι εξυπηρέτησε πλήρως τις ανάγκες του έργου, ενώ τα κοστούμια κι οι χρωματισμοί ήταν ένα χάρμα οφθαλμών.

Καταστρώνουν σχέδιο για να ξεσκεπάσουν τον απατεώνα. Η αποπλάνηση της Ελμίρας συνοδεύεται από το τραγούδι του Έλβις Πρίσλεϊ “ It’ s now or never” καντάδα με φορητό πικ απ, που φέρνει ο Ταρτούφος.  Της κάνει ερωτική εξομολόγηση, την αποκαλεί θεά , είναι η ελπίδα του, το σύμπαν του.  Δεν τον απασχολεί τίποτα, ούτε οι νηστείες, ούτε οι προσευχές μόνο η ομορφιά της τον ενδιαφέρει. Τον χειρίζεται πονηρά η Ελμίρα, ενώ όταν ο Δάμης (Κωνσταντίνος Ζωγράφος )τα αποκαλύπτει όλα στον πατέρα του, ο πονηρός  Ταρτούφος κατορθώνει να τα γυρίσει όλα όπως τον συμφέρει. Εξαιρετικός ο Μάνος Καρατζογιάννης έχει αυτό το πρόσωπο του προσποιητού θεοσεβούμενου.  « Με δοκιμάζει ο θεός. Διώξτε με σαν τον σκύλο!» Κάνει θεατρινισμούς, πέφτει κάτω σε στάση χειροτονίας, έτοιμος να σταυρωθεί σαν τον Ιησού, σαν αμαρτωλός. Ο Οργκόν  κατηγορεί τον γιο του, τον αποκληρώνει, τον διώχνει. Έχει εντελώς τυφλωθεί. Ο Ταρτούφος κάνει  ότι λιποθυμά, θέλει δήθεν να ταπεινωθεί μέχρι εσχάτων και κλείνοντας το μάτι στον Ακάκιο εκείνος τρέχει να του δώσει νερό. Όλα μια καλοκουρδισμένη μηχανή.

Η Μαριάννα ικετεύει να μην τη δώσει νύφη σε έναν άνδρα που μισεί. Ο Οργκόν είναι το ίδιο επικίνδυνος με τον Ταρτούφο. Βιαιοπραγεί στον κόρη του, στον γιο του , στην γυναίκα του, στον Κλεάνθη. Η κατάσταση έχει ξεφύγει.

Το σχέδιο της Ελμίρας είναι η αποπλάνηση του  Ταρτούφου με μουσική   «can’t help  falling in love with you»του Έλβις Πρίσλεϊ, έτσι που ο ίδιος ο Οργκόν να αντιληφθεί  την παγίδα στην οποία έχει πέσει.  Εξαιρετική η Ελμίρα (Ελίζα Σκολίδη) με χαριτωμένη κίνηση και χειρισμούς να γοητεύει τον Ταρτούφο.

Όταν μετά από σχέδιο της γυναίκας του Οργκόν και χάρη στο αχαλίνωτο του χαρακτήρα του ο Ταρτούφος αποκαλύπτεται, είναι πλέον αργά γιατί και την περιουσία του, του  έχει μεταβιβάσει και ο Ταρτούφος γνωρίζοντας ένα ένοχο μυστικό του Οργκόν τους διώχνει από το σπίτι, ενώ καταγγέλλει τον Οργκόν στις αρχές.  Η στάση του σώματος του Ταρτούφου είναι αυταρχική, έχει το χέρι στην τσέπη σαν τον Ναπολέοντα και δείχνει να διαφεντεύει. Ωστόσο με την μεσολάβηση του παλατιού ο Ταρτούφος οδηγείται στην φυλακή   είναι σεσημασμένος απατεώνας  υπό το πρόσχημα της θεοσέβειας και η ζωή των ανωτέρω αποκαθίσταται, αυτό βέβαια γίνεται προκειμένου να έχει ο Μολιέρος την εύνοια το παλατιού και να μπορεί να παίξει το έργο του, που αρχικά είχε απαγορευτεί.

Μια παράσταση που ανέδειξε το πνεύμα του Μολιέρου και με φυσικό και αυθόρμητο τρόπο εκμαίευσε το γέλιο του  κοινού.

Με αφορμή τα 10 χρόνια από το θάνατο του, η παράσταση αφιερώνεται από τον Γιάννη Νταλιάνη και την ομάδα του στη μνήμη του Λευτέρη Βογιατζή, ο οποίος εντρύφησε στη δραματουργία του Μολιέρου κι έπαιξε τον ομώνυμο ρόλο.