Βελονισμός: Η εναλλακτική μέθοδος διακοπής

του Μιλτιάδη Καράβη (*)

Πηγή: Iatronet.gr

Το κάπνισμα είναι μία πανάρχαια συνήθεια• μια τελετουργική διαδικασία. Περιγραφές εισπνοών καπνού συναντούμε στην κινέζικη παράδοση αλλά και σε αναφορές κλασσικών αρχαίων Ελληνικών κειμένων (Ηρόδοτος, Πλούταρχος). Οι ινδιάνοι του Μεξικού και του Περού γνώριζαν τον καπνό και χρησιμοποιούσαν τα προϊόντα του.

Στην Ευρώπη εισήχθη από την Αμερική, αρχικά από τον Χριστόφορο Κολόμβο και αργότερα από τον σερ Ουίλιαμ Ράλει και Ντρέικ, οι οποίοι έφεραν μαζί τους αποξηραμένα καπνά όταν επέστρεψαν στο Πλίμουθ μετά από παραμονή 7 ετών στην νεοϊδρυθείσα αποικία Βιρτζίνια της Βόρειας Αμερικής. Ο καπνός περνάει στα βασιλικά σαλόνια, μέσω των πολεμικών επιχειρήσεων του 17ου αιώνα διαδίδεται με απίστευτη ταχύτητα σε όλη την Ευρώπη ενώ οι ναυτικοί τον μεταφέρουν και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Ανατολής.

Όσον αφορά τη συνήθεια του καπνίσματος παρατηρείται μια εναλλαγή στις διαθέσεις κρατών, ιδεολόγων, ιερέων και επιστημόνων. Η ευφορία της αλόγιστης χρήσης εναλλάσσεται με υπερβολικούς αφορισμούς και απαγορεύσεις. Κατά περιόδους το κάπνισμα περνά εκτός νόμου. Στη βικτωριανή εποχή υπήρχαν περιπτώσεις που καπνιστές οδηγήθηκαν στην αγχόνη (Ρωσία και Τουρκία) ή υποχρεώθηκαν σε χρηματικό πρόστιμο (Γαλλία) επειδή κάπνισαν σε δημόσιο χώρο.

Η τελευταία περίοδος ακμής άρχισε το 1901 όταν ο βασιλιάς Εδουάρδος με τη φράση ”λοιπόν κύριοι, μπορείτε να καπνίσετε” βάζει τέλος στην αντικαπνιστική τάση της βικτοριανής εποχής. Οι βασιλείς και οι πέριξ αυτών ευγενείς και αυλικοί εξελίχθηκαν σε μανιώδεις καπνιστές (ο καπνός και τα αξεσουάρ του καπνού ήταν ευπρόσδεκτα δώρα) ενώ η εξουσία απεκόμιζε τεράστια έσοδα από δασμούς και φόρους κατανάλωσης.

Το κάπνισμα παρέμεινε για 80 χρόνια μια κοινωνικά αποδεκτή συνήθεια. Πωλείται σε περίπτερα και ειδικά καταστήματα ενώ υπάρχει ελεύθερη διαφήμιση και χρήση σε δημόσιες υπηρεσίες, νοσοκομεία, σχολεία, εφορίες, μουσεία.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια όμως φαίνεται ότι εξαντλήθηκε η ανέχεια των δυτικών κοινωνιών απέναντι στον καπνό και τα προϊόντα του. Σταδιακά άρχισαν οι περιορισμοί, η έρευνα, η απαγόρευση της διαφήμισης.

Ο σχεδιασμός στρατηγικών για αντικαπνιστικές εκστρατείες ρίχνει το βάρος στην ενημέρωση του πληθυσμού για τις συνέπειες του καπνίσματος και ιδιαίτερα των εφήβων με στόχο την αποτροπή έναρξης του καπνίσματος, χωρίς να παραβλέπει τη στήριξη των καπνιστών που θέλουν να κόψουν το κάπνισμα.

Σύμφωνα με πρόσφατα στατιστικά στοιχεία που προέρχονται πάλι από τις Ηνωμένες Πολιτείες, 38 εκατομμύρια αμερικανοί έχουν διακόψει το κάπνισμα τα τελευταία 15 χρόνια ενώ 50 εκατομμύρια άτομα (περίπου το 25,7% του ενήλικου πληθυσμού) συνεχίζουν να καπνίζουν.

Κάθε χρόνο, 1,3 εκατομμύρια Αμερικανοί σταματούν το κάπνισμα. Οι υπόλοιποι δεν προσπαθούν σοβαρά φοβούμενοι τις παρενέργειες από την έλλειψη νικοτίνης και τις αλλαγές που η έλλειψη τσιγάρου θα φέρει στη ζωή τους. Στοιχεία για την Ελλάδα δεν υπάρχουν, εκτιμάται όμως ότι τα 2/3 (70%) των καπνιστών θέλουν να διακόψουν το κάπνισμα.

Αναφορικά με τα ποσοστά επιτυχίας, μόνο το 2,5 % των καπνιστών καταφέρνουν από μόνοι τους να κόψουν το κάπνισμα. Αντίθετα, οι διάφορες μέθοδοι διακοπής του καπνίσματος φαίνεται να είναι αποτελεσματικές στο 20 - 40% των καπνιστών.

Παρόμοιο ποσοστό επιτυχίας ανακοινώνεται και με τον βελονισμό (από 40-75%). Ο Βελονισμός είναι μία φυσική μέθοδος απεξάρτησης από τη νικοτίνη, ανώδυνη, ακίνδυνη και προσιτή. Με μία έως πέντε επισκέψεις, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία, την ψυχική και σωματική κατάσταση του ατόμου, το περιβάλλον στο οποίο ζει και εργάζεται, την χρήση ή όχι ψυχοφαρμάκων κλπ, υπάρχουν πολλές δυνατότητες να απαλλαγεί ο καπνιστής από την εξάρτησή του.

Δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία τα χρόνια και ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζει. Σημασία έχει να προσπαθήσει όταν αισθανθεί έτοιμος.

Πως όμως δρα ο βελονισμός;

Πώς είναι δυνατόν μερικές μεταλλικές βελόνες στο δέρμα ή στους μυς να μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων έλλειψης νικοτίνης (στέρηση), να βοηθούν τον αυτοέλεγχο, να δημιουργούν απέχθεια στον καπνό; Πώς δρα ο βελονισμός σαν μέσο απεξάρτησης από το κάπνισμα;

Μετά από χρόνια ερευνών, η απάντηση στα ερωτήματα αυτά έχει δοθεί (αν και όχι πλήρως). Το σώμα μας διαθέτει ένα σημαντικό οπλοστάσιο το οποίο δεν μπορεί πάντοτε να ενεργοποιηθεί από μόνο του. Με τις ειδικές τεχνικές του βελονισμού, μεγάλος αριθμός ενδογενών ουσιών (ουσίες που παράγονται από κύτταρα ή ιστούς του σώματος) μεταφέρονται με την κυκλοφορία του αίματος, με το εγκεφαλονωτιαίο υγρό και με τις νευρικές ίνες σε ειδικά κύτταρα - στόχους στον εγκέφαλο (ενδορφινεργικούς, σεροτονινεργικούς και ντοπαμινεργικούς νευρώνες του εγκεφάλου).

Εκεί, οι ουσίες αυτές μιμούνται τη δράση της νικοτίνης ”συμπληρώνοντας” με ενδογενείς ουσίες το κενό που δημιουργείται από την έλλειψη της. Πιο συγκεκριμένα, οι μικρές (αλλά συχνές) δόσεις νικοτίνης λειτουργούν διεγερτικά στον οργανισμό (κυρίως στο αυτόνομο νευρικό σύστημα).

Το κάπνισμα ωθεί το νευρικό σύστημα σε ταχείς ρυθμούς λειτουργίας. Κατά τη διάρκεια του καπνίσματος αυξάνει η αρτηριακή πίεση (5-10 mmHg), αυξάνουν οι καρδιακοί παλμοί, επιταχύνεται ο ρυθμός της αναπνοής, αυξάνει η επιθετικότητα και η ετοιμότητα, πολλαπλασιάζονται οι περισταλτικές κινήσεις του στομάχου και του εντέρου ενώ παρατηρείται χαλάρωση των σκελετικών και των αναπνευστικών μυών.

Η νικοτίνη δρα διεγερτικά και στις ορμόνες. Αυξάνει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα και την παραγωγή ινσουλίνης ενώ επιταχύνει τη συμπύκνωση των αιμοπεταλίων παράγοντας θρόμβους. Η χρόνια λήψη αυτού του ψυχοδραστικού φαρμάκου που ονομάζεται νικοτίνη και μάλιστα από την αναπνευστική οδό (οι εισπνεόμενες ουσίες δρουν αμεσότερα) προκαλεί, όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, εθισμό.

Το νευρικό σύστημα μαθαίνει να ζει, να εργάζεται, να διασκεδάζει, να χαίρεται, να λυπάται, να χαλαρώνει ή να γλεντάει στο ρυθμό που του επιβάλλει η νικοτίνη. Μοιραία λοιπόν, η προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος επηρεάζει άμεσα το νευρικό σύστημα το οποίο με τη δική του γλώσσα δηλώνει την ανισορροπία που εμφανίζεται.

Έτσι, λίγες ώρες μετά το τελευταίο τσιγάρο εμφανίζονται τα συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης. Σαν τέτοια περιγράφονται: ευερεθιστότητα, εκνευρισμός, νευρικότητα, αίσθημα ανησυχίας, αμηχανία στα χέρια, τρέμουλο στα χέρια, έλλειψη συγκέντρωσης, αϋπνία ή υπνηλία, ακεφιά, μελαγχολία, κόπωση, τάση για φαγητό, κεφαλαλγίες, έντονη διάθεση και έντονη σκέψη για τσιγάρο και πολλά άλλα.

Μία από τις δράσεις του βελονισμού είναι να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων αυτών, να ανακουφίσει από την ψυχική πίεση, το άγχος, τη κατάθλιψη, την ένταση και το αίσθημα κενού (έλλειψη) που προκαλείται μετά από τη διακοπή της μακρόχρονης χρήσης μιας εξαρτησιογόνου ουσίας. Πολλές μελέτες που σχετίζονται με απεξάρτηση από ουσίες αναφέρουν ότι ο βελονισμός αυξάνει την ανάγκη για θετική δράση, δημιουργεί ζωτικότητα και ευφορία, βοηθά το μυαλό να σκεφθεί καθαρά και να ελέγξει την επιθυμία. Η δουλειά του βελονισμού είναι να μειώσει στο ελάχιστο τη δική σας προσπάθεια.

Σύμφωνα με πρόσφατη κλινική εργασία (A. Apostolopoulos, M. Karavis, ”cessation of Smoking with the Help of Acupuncture”, Cyprus 1997) που έγινε σε 190 καπνιστές και καπνίστριες, το 75% (οι επτά στους δέκα των καπνιστών) αναγνώρισαν τη σημαντική βοηθητική επίδραση του βελονισμού στην προσπάθεια τους να κόψουν το κάπνισμα.

Μεταξύ άλλων ανέφεραν ότι μετά τον βελονισμό είχαν μειωμένη επιθυμία για κάπνισμα, συμπτώματα απέχθειας στον καπνό, ένοιωσαν ναυτία, ζάλη ή εμετό στην προσπάθεια να ξανακαπνίσουν και το σημαντικότερο, δεν παρουσίασαν τα συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης που προαναφέραμε. Από τους 190 καπνιστές, που συμμετείχαν στην εργασία, οι 130 (68.4%) έκοψαν εύκολα το κάπνισμα για 1 έως 3 μήνες ενώ οι 83 (43.7%) παρέμειναν μη καπνιστές για περισσότερο από ένα χρόνο, όσο δηλαδή διήρκεσε η μελέτη.

Απαιτείται εγρήγορση για αρκετά μεγάλο διάστημα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κοινωνική αντικαπνιστική πολιτική. Έτσι, οι δημόσιοι χώροι και οι χώροι εργασίας ωθούν μάλλον τους πολίτες να καπνίσουν παρά τους αποτρέπουν. Είναι γνωστό ότι η υποτροπή εξαρτάται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Αν ζείτε σε ένα περιβάλλον ελεγχόμενο οι πιθανότητες να κρατηθείτε μακριά από το τσιγάρο είναι μεγάλες.

Ο βελονισμός μπορεί να σας στηρίξει και για να αποφύγετε την υποτροπή. Οι περισσότεροι ιατροί που εφαρμόζουν βελονισμό για απεξάρτηση από το κάπνισμα γνωρίζουν τις δυσκολίες και έχουν τη διάθεση και τον τρόπο να συνεργαστούν μαζί σας για τη διατήρηση του αποτελέσματος. Εκείνο που χρειάζεται είναι τηλεφωνική επικοινωνία, παρακολούθηση του αποτελέσματος και επανάληψη της θεραπευτικής αγωγής σε περίπτωση υποτροπής. Για τη διατήρηση ενός καλού αποτελέσματος χρειάζεται σταθερή απόφαση και ένα σταθερό και ισχυρό κίνητρο.

Ο βελονισμός είναι απλός στην εφαρμογή του. Οι βελόνες που χρησιμοποιούνται είναι μιας χρήσεως. Τοποθετούνται σε ειδικά επιλεγμένα σημεία του σώματος, χωρίς πόνο.

Για το κάπνισμα, τοποθετούνται 6-10 βελόνες στον λοβό του αυτιού, στο πρόσωπο και ίσως στα χέρια. Το πρωτόκολλο είναι συγκεκριμένο και αφορά μόνο το κάπνισμα. Δεν έχει καμία παρενέργεια. Οι βελόνες παραμένουν στη θέση τους για διάστημα 15 - 20 λεπτών και στην συνέχεια αφαιρούνται.

Το αποτέλεσμα εμφανίζεται σε 6 - 8 ώρες μετά τη θεραπεία. Την επομένη ημέρα ο καπνιστής θα αισθανθεί μειωμένη επιθυμία για κάπνισμα, δεν θα υπάρχουν τα συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης, η επιθυμία, όταν υπάρχει, θα είναι ήπια, απόλυτα ελεγχόμενη και λιγότερο βασανιστική απ’ ότι συνήθως συμβαίνει, ενώ δεν θα υπάρχουν τα συμπτώματα ενός καπνιστή που κόβει το κάπνισμα.

Παράλληλα θα εμφανιστούν κάποια συμπτώματα απέχθειας στον καπνό, τα οποία όσο περνά ο καιρός θα είναι πιο έντονα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι να μειωθεί η δική σας η συμμετοχή, η δική σας η προσπάθεια. Δεν θα χρειαστεί να πιεστείτε τόσο, όσο θα χρειαζόταν αν παλεύατε μόνος σας. Βέβαια, δεν είναι υποχρεωτικό τα πράγματα να πάνε καλά με την πρώτη φορά. Συχνά απαιτείται επανάληψη της αγωγής με βελονισμό και ίσως η χρήση ενός πολυπλοκότερου πρωτοκόλλου θεραπείας. Αυτό θα το αποφασίσει ο ιατρός που είναι υπεύθυνος για την αγωγή.

Η θεραπεία επαναλαμβάνεται σε δύο περιπτώσεις:

• αν υπάρχουν βασανιστικά συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης και

• αν ο καπνιστής υποκύψει στην επιθυμία του και καπνίσει.

Αρκετοί ρωτούν αν μπορούν να καπνίζουν 3-5 τσιγάρα την ημέρα. Ρωτούν αν μπορούν να εξακολουθούν να καπνίζουν τα τσιγάρα εκείνα που πράγματι τους ευχαριστούν. Η απάντηση είναι όχι. Δυστυχώς, τα στοιχεία δείχνουν ότι δεν υπάρχει ούτε ένας καπνιστής στους εκατό (εκτός από το αρχικό ποσοστό 2% των τυχερών που αναφέραμε) που να κατάφερε να μειώσει τον αριθμό των τσιγάρων στο μισό για περισσότερο από ένα μήνα.

Εξ άλλου, μελέτη της Mayo Clinic αναφέρει ότι τα επίπεδα των τοξινών στο σώμα δεν μειώνονται, όταν ”σκληροί” καπνιστές ελαττώνουν στο μισό την ημερήσια κατανάλωση τσιγάρων.

Θυμηθείτε:

• Ο βελονισμός είναι μια φυσική, μη φαρμακευτική ιατρική πράξη.

• Μπορεί να εφαρμοστεί παράλληλα με οποιαδήποτε άλλη αγωγή.

• Μπορεί να εφαρμοστεί και στους πέντε πρώτους μήνες εγκυμοσύνης.

• Στηρίζει ψυχικά και σωματικά τον καπνιστή που θέλει να κόψει το κάπνισμα.

• Μειώνει τα βασανιστικά συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης.

Συμβουλές για πρόσθετη βοήθεια:

• Γνωστοποιήστε την απόφαση σας να κόψετε το κάπνισμα.

• Αποφύγετε όσο είναι δυνατόν τους παράγοντες που προδιαθέτουν στο κάπνισμα (stress, καθημερινές μικροσυγκρούσεις).

• Για 2-3 ημέρες αλλάξτε τη συνήθεια του πρωινού (αντί για καφέ προτιμήστε τσάι).

• Για 1 εβδομάδα προτιμήστε να καταναλώσετε πολλά φρούτα, ωμές σαλάτες, χόρτα βραστά. Λιγότερο κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, καρυκεύματα, λιγότερο έντονες γεύσεις, μικρά και συχνά γεύματα (η αυξημένη ποσότητα τροφής ή οι δύσπεπτες τροφές αυξάνουν την επιθυμία για κάπνισμα).

• Προτιμήστε τη τσίχλα νικοτίνης ή την απλή τσίχλα από το αληθινό τσιγάρο.

• Βάλτε στο πρόγραμμα σας, κατά προτίμηση μετά τη δουλειά, 20 - 30 λεπτά πεζοπορία την ημέρα, πάντα την ίδια ώρα. Ακόμη καλύτερο είναι το γυμναστήριο ή το jogging.

• Πάρτε βιταμίνη C ή κάποιο σκεύασμα πολυβιταμινών για ένα μήνα.

• Δείτε την περίοδο αυτή σαν μια περίοδο αλλαγών. Επενδύστε στην υγεία σας. Βρείτε δημιουργικές ασχολίες που ξέρετε ότι περιορίζουν τον εκνευρισμό σας.

• Αναφέρετε ότι ρόφημα από δυόσμο ή μέντα μειώνει την επιθυμία για κάπνισμα.

Πηγή: Iatronet.gr

(*) Ο κ. Καράβης είναι Ιατρός Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης.