Θα είναι χειρότερη η εποχική γρίπη φέτος;
Οι ειδικοί αναμένουν έξαρση της εποχικής γρίπης τον φετινό χειμώνα. Γιατί θα συμβεί αυτό, και τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευτούμε;
Καθότι περάσαμε –συλλογικά, ως ανθρωπότητα− σχεδόν όλο τον περσινό χειμώνα κλειδαμπαρωμένοι στα σπίτια μας, η έκθεσή μας σε ιούς και μικρόβια μειώθηκε, κι αυτό κάνει φέτος τον οργανισμό μας πιο ευάλωτο. Αυτή είναι η σύντομη απάντηση στην ερώτηση του τίτλου: Ναι, σε γενικές γραμμές οι ειδικοί συμφωνούν ότι τα πράγματα θα είναι χειρότερα φέτος, τόσο με την εποχική γρίπη όσο και με τα κοινά κρυολογήματα. Δεν χρειάζεται, όμως, πανικός.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τα περιστατικά της γρίπης που καταγράφηκαν από τον Σεπτέμβριο του 2020 έως τον Ιανουάριο του 2021 δεν ξεπερνούσαν σε ποσοστό το 0,2% των συνολικών τεστ ανά τον πλανήτη. Για να καταλάβεις, ο αντίστοιχος μέσος όρος την ίδια περίοδο από το 2017 έως το 2020 ήταν στο 17%. Αυτό που λένε οι λάτρεις των θεωριών συνωμοσίας «ναι ναι, ο κορωνοϊός εξαφάνισε τη γρίπη» είναι κατά μία έννοια αλήθεια.
Μην βιαστείς, όμως, να χαρείς, καθότι η απουσία μιας σαιζόν πιθανότατα σημαίνει ότι η εποχική γρίπη φέτος θα επανέλθει δριμύτερη: Τον φετινό χειμώνα, που κυκλοφορούμε και πάλι, είναι πολύ πιθανό η επιδημία της γρίπης να ξεσπάσει νωρίτερα, να διαρκέσει περισσότερο και να προσβάλλει περισσότερους ανθρώπους απ’ ό,τι συνήθως.
Η ετήσια εποχική γρίπη προκαλείται από μια ομάδα ιών που κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο σε πτηνά, ανθρώπους και άλλα θηλαστικά. Στο βόρειο ημισφαίριο η εποχή αρχίζει συνήθως γύρω στον Οκτώβριο και κορυφώνεται Ιανουάριο ή Φεβρουάριο. Υπάρχουν δύο τύποι ιών που την προκαλούν: Οι ιοί της γρίπης Α προέρχονται από πτηνά και χοίρους και οι υποτύποι τους H1N1 και H3N2 (που παίρνουν τα ονόματά τους από τις δομές δύο πρωτεϊνών στην επιφάνειά τους, της αιμοσυγκολλητίνης και της νευραμινιδάσης) μπορούν να μολύνουν τον άνθρωπο. Η γρίπη Β είναι ανθρώπινος ιός.
Καθώς μεταλλάσσονται, αυτοί οι ιοί επιδίδονται στην αναδιαμόρφωση των πρωτεϊνών που βρίσκονται στις επιφάνειές τους, πράγμα που τους καθιστά πιο ικανούς να ξεφύγουν από την ανοσολογική άμυνα ενός οργανισμού, ακόμα κι αν έχει περάσει γρίπη στο παρελθόν –και άρα το ανοσοποιητικό του έχει αναπτύξει τα «όπλα» για να αντιμετωπίσει τον εχθρό αν τον ξανασυναντήσει στην ίδια μορφή. Αυτό σημαίνει ότι τα εμβόλια κατά της γρίπης πρέπει να τροποποιούνται και να επαναχορηγούνται κάθε χρόνο.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες χρειάζονται τουλάχιστον έξι μήνες για να αναπτύξουν, να δοκιμάσουν και να βγάλουν στην αγορά μεγάλες ποσότητες εμβολίων κατά της γρίπης. Πρέπει, λοιπόν, να αποφασίσουν πολύ πριν από την εποχή της γρίπης ποιες παραλλαγές των ιών θα συμπεριληφθούν στα εμβόλια για τον επερχόμενο χειμώνα. Αυτό το κάνουν χρησιμοποιώντας δεδομένα από το Global Influenza Surveillance and Response System, ένα δίκτυο εργαστηρίων και ιδρυμάτων δημόσιας υγείας σε 123 χώρες που συλλέγει αναπνευστικά δείγματα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.
Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους ο χειμώνας που έρχεται μπορεί να είναι χειρότερος απ’ ό,τι συνήθως: Πρώτον, επειδή έχουν συλλεχθεί τόσο λίγα δείγματα του ιού της γρίπης τον περασμένο χρόνο, είναι πιθανό ορισμένες απειλητικές παραλλαγές να μην έχουν εντοπιστεί. Σύμφωνα με την Ακαδημία Ιατρικών Επιστημών της Βρετανίας, όταν συμβεί αυτό «η αποτελεσματικότητα [του εμβολίου] τόσο έναντι της μόλυνσης όσο και της σοβαρής ασθένειας μπορεί να μειωθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα πιο σοβαρές επιδημίες». Δεύτερον, επειδή πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν εκτεθεί στους ιούς της γρίπης που κυκλοφορούσαν το περασμένο έτος, τα επίπεδα φυσικής ανοσίας στους πληθυσμούς θα είναι σχετικά χαμηλά.
Πώς θα μπορέσουμε να αποφύγουμε μια… διπλή πανδημία, με ταυτόχρονη αύξηση των κρουσμάτων τόσο του κορωνοϊού όσο και της γρίπης; Προφανώς, μια πρώτη ασπίδα προστασίας είναι τα εμβόλια, και για τις δύο ασθένειες. Δεδομένου ότι η φυσική ανοσία στη γρίπη σε όλο τον κόσμο είναι στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων ετών, χρειαζόμαστε την ανοσία των εμβολίων για να καλύψουμε αυτό το έλλειμμα. Η ανοσοποίηση των βρεφών και των μαθητών ενάντια στη γρίπη είναι επίσης σημαντική, δεδομένου του ρόλου που παίζουν αυτές οι ομάδες στη διασπορά του ιού στους ηλικιωμένους.
Εξίσου σημαντικές είναι οι διαγνωστικές εξετάσεις: Ο εντοπισμός της αιτίας μιας λοίμωξης είναι εξαιρετικά σημαντικός, καθότι η έγκαιρη χρήση αντιικών φαρμάκων μπορεί να μειώσει τον αριθμό των ημερών που ένα άτομο νοσεί, αλλά και να κρατήσει τους ασθενείς εκτός νοσοκομείων.
Και τέλος, υπάρξουν-δεν υπάρξουν περιοριστικά μέτρα φέτος τον χειμώνα, είναι σημαντικό να πάρουμε όλοι προφυλάξεις ενάντια στις λοιμώξεις του αναπνευστικού: Μάσκα σε κλειστούς χώρους, τακτική απολύμανση των χεριών, τηλεργασία και αποφυγή χώρων με συνωστισμό.
Με πληροφορίες από Economist, Forbes, European Centre for Disease Prevention and Control
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τα περιστατικά της γρίπης που καταγράφηκαν από τον Σεπτέμβριο του 2020 έως τον Ιανουάριο του 2021 δεν ξεπερνούσαν σε ποσοστό το 0,2% των συνολικών τεστ ανά τον πλανήτη. Για να καταλάβεις, ο αντίστοιχος μέσος όρος την ίδια περίοδο από το 2017 έως το 2020 ήταν στο 17%. Αυτό που λένε οι λάτρεις των θεωριών συνωμοσίας «ναι ναι, ο κορωνοϊός εξαφάνισε τη γρίπη» είναι κατά μία έννοια αλήθεια.
Μην βιαστείς, όμως, να χαρείς, καθότι η απουσία μιας σαιζόν πιθανότατα σημαίνει ότι η εποχική γρίπη φέτος θα επανέλθει δριμύτερη: Τον φετινό χειμώνα, που κυκλοφορούμε και πάλι, είναι πολύ πιθανό η επιδημία της γρίπης να ξεσπάσει νωρίτερα, να διαρκέσει περισσότερο και να προσβάλλει περισσότερους ανθρώπους απ’ ό,τι συνήθως.
Η ετήσια εποχική γρίπη προκαλείται από μια ομάδα ιών που κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο σε πτηνά, ανθρώπους και άλλα θηλαστικά. Στο βόρειο ημισφαίριο η εποχή αρχίζει συνήθως γύρω στον Οκτώβριο και κορυφώνεται Ιανουάριο ή Φεβρουάριο. Υπάρχουν δύο τύποι ιών που την προκαλούν: Οι ιοί της γρίπης Α προέρχονται από πτηνά και χοίρους και οι υποτύποι τους H1N1 και H3N2 (που παίρνουν τα ονόματά τους από τις δομές δύο πρωτεϊνών στην επιφάνειά τους, της αιμοσυγκολλητίνης και της νευραμινιδάσης) μπορούν να μολύνουν τον άνθρωπο. Η γρίπη Β είναι ανθρώπινος ιός.
Καθώς μεταλλάσσονται, αυτοί οι ιοί επιδίδονται στην αναδιαμόρφωση των πρωτεϊνών που βρίσκονται στις επιφάνειές τους, πράγμα που τους καθιστά πιο ικανούς να ξεφύγουν από την ανοσολογική άμυνα ενός οργανισμού, ακόμα κι αν έχει περάσει γρίπη στο παρελθόν –και άρα το ανοσοποιητικό του έχει αναπτύξει τα «όπλα» για να αντιμετωπίσει τον εχθρό αν τον ξανασυναντήσει στην ίδια μορφή. Αυτό σημαίνει ότι τα εμβόλια κατά της γρίπης πρέπει να τροποποιούνται και να επαναχορηγούνται κάθε χρόνο.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες χρειάζονται τουλάχιστον έξι μήνες για να αναπτύξουν, να δοκιμάσουν και να βγάλουν στην αγορά μεγάλες ποσότητες εμβολίων κατά της γρίπης. Πρέπει, λοιπόν, να αποφασίσουν πολύ πριν από την εποχή της γρίπης ποιες παραλλαγές των ιών θα συμπεριληφθούν στα εμβόλια για τον επερχόμενο χειμώνα. Αυτό το κάνουν χρησιμοποιώντας δεδομένα από το Global Influenza Surveillance and Response System, ένα δίκτυο εργαστηρίων και ιδρυμάτων δημόσιας υγείας σε 123 χώρες που συλλέγει αναπνευστικά δείγματα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.
Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους ο χειμώνας που έρχεται μπορεί να είναι χειρότερος απ’ ό,τι συνήθως: Πρώτον, επειδή έχουν συλλεχθεί τόσο λίγα δείγματα του ιού της γρίπης τον περασμένο χρόνο, είναι πιθανό ορισμένες απειλητικές παραλλαγές να μην έχουν εντοπιστεί. Σύμφωνα με την Ακαδημία Ιατρικών Επιστημών της Βρετανίας, όταν συμβεί αυτό «η αποτελεσματικότητα [του εμβολίου] τόσο έναντι της μόλυνσης όσο και της σοβαρής ασθένειας μπορεί να μειωθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα πιο σοβαρές επιδημίες». Δεύτερον, επειδή πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν εκτεθεί στους ιούς της γρίπης που κυκλοφορούσαν το περασμένο έτος, τα επίπεδα φυσικής ανοσίας στους πληθυσμούς θα είναι σχετικά χαμηλά.
Πώς θα μπορέσουμε να αποφύγουμε μια… διπλή πανδημία, με ταυτόχρονη αύξηση των κρουσμάτων τόσο του κορωνοϊού όσο και της γρίπης; Προφανώς, μια πρώτη ασπίδα προστασίας είναι τα εμβόλια, και για τις δύο ασθένειες. Δεδομένου ότι η φυσική ανοσία στη γρίπη σε όλο τον κόσμο είναι στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων ετών, χρειαζόμαστε την ανοσία των εμβολίων για να καλύψουμε αυτό το έλλειμμα. Η ανοσοποίηση των βρεφών και των μαθητών ενάντια στη γρίπη είναι επίσης σημαντική, δεδομένου του ρόλου που παίζουν αυτές οι ομάδες στη διασπορά του ιού στους ηλικιωμένους.
Εξίσου σημαντικές είναι οι διαγνωστικές εξετάσεις: Ο εντοπισμός της αιτίας μιας λοίμωξης είναι εξαιρετικά σημαντικός, καθότι η έγκαιρη χρήση αντιικών φαρμάκων μπορεί να μειώσει τον αριθμό των ημερών που ένα άτομο νοσεί, αλλά και να κρατήσει τους ασθενείς εκτός νοσοκομείων.
Και τέλος, υπάρξουν-δεν υπάρξουν περιοριστικά μέτρα φέτος τον χειμώνα, είναι σημαντικό να πάρουμε όλοι προφυλάξεις ενάντια στις λοιμώξεις του αναπνευστικού: Μάσκα σε κλειστούς χώρους, τακτική απολύμανση των χεριών, τηλεργασία και αποφυγή χώρων με συνωστισμό.
Με πληροφορίες από Economist, Forbes, European Centre for Disease Prevention and Control
