Εκπαιδεύοντας τον Ρούντι

του Γιάννη Αραχωβίτη (*)

Πηγή: Iatronet.gr

Η Θετική Ενίσχυση Συμπεριφοράς είναι η παρουσίαση ενός ευχάριστου παιχνιδιού ή λιχουδιάς ως ανταμοιβή αμέσως μετά από μία συμπεριφορά. Αυτό βοηθάει ώστε η συμπεριφορά να είναι πιθανότερο να επαναληφθεί στο μέλλον κι αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία για τη διαμόρφωση ή την αλλαγή της συμπεριφοράς του τετράποδου φίλου σας.

Η Σωστή Χρονική Στιγμή είναι απαραίτητο στοιχείο όταν χρησιμοποιούμε τη μέθοδο θετικής ενίσχυσης. Η ανταμοιβή πρέπει να γίνεται αμέσως ειδάλλως το ζωάκι σας πιθανόν να μη τη συνδυάσει με την κατάλληλη πράξη. Για παράδειγμα, αν μαθαίνετε στο σκύλο σας το "κάτσε" και τον ανταμείβετε αφού έχει ήδη σηκωθεί, θα νομίζει ότι τον ανταμείβετε επειδή σηκώθηκε.

Η Συνέπεια είναι επίσης σημαντική. Κάθε μέλος της οικογένειας θα πρέπει να χρησιμοποιεί τις ίδιες εντολές. Θα βοηθούσε να τις γράφατε κάπου όπου όλοι μπορούν να τις βλέπουν. Οι πιο συνήθεις διαταγές που χρησιμοποιούμε για τα σκυλιά είναι "κοίτα με", "κάτσε", "μείνε", "κάτω" (δηλ. "ξάπλωσε"), "κάτω" (δηλ. μην ανεβαίνεις επάνω μου ή επάνω στα έπιπλα), "στάσου", "έλα", "προχώρα κοντά μου" (ή "πάμε" ή "μαζί μου"), "άστο", και "ηρέμησε". Συνέπεια σημαίνει να ανταμείβουμε πάντοτε την επιθυμητή συμπεριφορά και ποτέ να μην ανταμείβουμε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά.

Για το ζωάκι σας, η θετική ενίσχυση μπορεί να περιλαμβάνει λιχουδιές φαγητού, έπαινο, χάδια ή ένα αγαπημένο παιχνίδι ή το να παίζετε με το ζωάκι σας. Οι λιχουδιές συνήθως έχουν μεγάλη επιτυχία στην εκπαίδευση του σκύλου σας.

Μια λιχουδιά θα πρέπει να είναι δελεαστική κι ακαταμάχητη για το ζωάκι σας. Θα πρέπει να είναι ένα πολύ μικρό, μαλακό κομμάτι φαγητού, ώστε το ζωάκι σας να το καταπιεί μεμιάς και να κοιτάξει εσάς ζητώντας κι άλλο. Αν του δώσετε κάτι το οποίο θα πρέπει να μασήσει ή το οποίο γίνεται κομματάκια κι αυτά πέφτουν στο πάτωμα, το ζωάκι σας θα κοιτάζει το πάτωμα κι όχι εσάς. Μικρά κομμάτια από μαλακές λιχουδιές για ζώα που πωλούνται στο εμπόριο, από χοτ ντογκ, από τυρί, μαγειρεμένο κοτόπουλο ή μοσχάρι, ή μικροσκοπικά ζαχαρωτά για ζώα αποτελούν επιτυχημένες λιχουδιές. Πειραματιστείτε λίγο για να βρείτε ποια λιχουδιά προτιμάει το ζωάκι σας. Μπορείτε να έχετε τις λιχουδιές στην τσέπη σας ή σε ένα μικρό τσαντάκι περασμένο στη ζώνη σας. Υπάρχουν επίσης, ειδικά τσαντάκια για λιχουδιές τα οποία μπορείτε να βρείτε στα pet shops. Κάθε φορά που χρησιμοποιείτε φαγητό ως ανταμοιβή, θα πρέπει να το συνδυάζετε με μια προφορική ανταμοιβή, έναν έπαινο. Μπορείτε να πείτε π.χ. "Μπράβο αγόρι μου" με θετικό και χαρούμενο τόνο.

Σημείωση: Μερικά ζωάκια πιθανόν να μην ενδιαφέρονται για λιχουδιές φαγητού. Για αυτά τα ζωάκια, η ανταμοιβή θα μπορούσε να έχει στη μορφή ενός παιχνιδιού ή λίγη ώρα παιχνιδιού μαζί τους.

Όταν το ζωάκι σας μαθαίνει μια καινούρια συμπεριφορά, θα πρέπει να επιβραβεύεται κάθε φορά που πράττει αυτή τη συμπεριφορά (συνεχής ενίσχυση). Μπορεί να είναι απαραίτητη η χρήση "διαμόρφωσης" στο ζωάκι σας (ενισχύοντας κάποια συμπεριφορά που πλησιάζει στην επιθυμητή και σταδιακά ζητώντας περισσότερα από τον σκύλο σας προτού να του δώσετε τη λιχουδιά). Για παράδειγμα, αν μαθαίνετε το σκύλο σας το "κόλλα το", μπορείτε αρχικά να τον επιβραβεύσετε επειδή σηκώνει την πατούσα του από το έδαφος, έπειτα επειδή την σηκώνει ψηλότερα, έπειτα γιατί ακουμπάει το χέρι σας, μετά γιατί σας αφήνει να κρατήσετε το χέρι του και τέλος, γιατί πραγματικά "κολλάει το χέρι του".

Η Περιστασιακή Ενίσχυση Συμπεριφοράς μπορεί να χρησιμοποιηθεί αφότου το ζωάκι σας έχει μάθει πλέον την επιθυμητή συμπεριφορά. Στην αρχή, μπορείτε να τον ανταμείβετε με μια λιχουδιά τρεις φορές στις τέσσερις, έπειτα τις μισές φορές, μετά περίπου το ένα τρίτο των φορών, κ.ο.κ., μέχρις ότου τον ανταμείβετε με μια λιχουδιά περιστασιακά. Συνεχίστε να τον επιβραβεύετε κάθε φορά, παρόλο που, αφότου έχει μάθει τη συμπεριφορά, ο έπαινος μπορεί να είναι λιγότερο ενθουσιώδης - ένα ήρεμο, όμως με θετικό τόνο, "Μπράβο αγόρι μου". Χρησιμοποιήστε ένα ποικίλο πρόγραμμα ενίσχυσης συμπεριφοράς, έτσι ώστε το ζωάκι σας να μην θεωρήσει ότι πρέπει να ανταποκρίνεται κάθε δεύτερη φορά. Το ζωάκι σας θα μάθει ότι αν συνεχίσει να ανταποκρίνεται, τελικά θα πάρει αυτό που θέλει. Αν ο σκύλος σας γαβγίζει μέχρις ότου τον ανταμείψετε με το να του δώσετε την προσοχή σας, μπορείτε να καταλάβετε τη δύναμη της περιοδικής ενίσχυσης συμπεριφοράς.

Κατανοώντας την ενίσχυση συμπεριφοράς, βλέπετε ότι δεν χρειάζεται να κουβαλάτε λιχουδιές στην τσέπη σας για πάντα. Το ζωάκι σας σύντομα θα εκτελεί εντολές μόνο και μόνο για τον προφορικό σας έπαινο, επειδή πραγματικά θέλει να σας ευχαριστεί και ξέρει ότι περιστασιακά, θα παίρνει και κάποια λιχουδιά. Υπάρχουν πολλές μικρές ευκαιρίες για ενίσχυση της συμπεριφοράς του. Μπορείτε να τον βάζετε να "κάτσει" προτού να τον αφήσετε να βγει έξω από την πόρτα (βοηθάει στην ανυπομονησία του να βγει έξω), προτού τον χαϊδέψετε στο κεφάλι (βοηθάει στο να μην πηδάει επάνω στους ανθρώπους) ή προτού του δώσετε το φαγητό του. Χαϊδέψτε τον στο κεφάλι ή πείτε του "Μπράβο αγόρι μου" όταν ξαπλώνει ήσυχα δίπλα στα πόδια σας ή βάλτε μια λιχουδιά μέσα στο λαστιχένιο παιχνίδι του όταν το μασάει αντί του παπουτσιού σας.

Η Τιμωρία, είτε προφορική είτε ως προς την στάση του σώματος ή και φυσική, είναι η παρουσίαση κάτι του δυσάρεστου αμέσως μετά από κάποια συμπεριφορά, που κάνει λιγότερο πιθανή την επανάληψη αυτής της συμπεριφοράς. Για να είναι αποτελεσματική, η τιμωρία πρέπει να εφαρμόζεται ενώ το ζωάκι σας πράττει αυτή τη δυσάρεστη συμπεριφορά, με άλλα λόγια, "να το πιάσετε στα πράσα". Αν η τιμωρία εφαρμοστεί πολύ αργότερα, το ζωάκι σας θα νιώσει ότι του "στήσατε παγίδα". Από τη δική του πλευρά, η τιμωρία είναι τελείως απρόβλεπτη και είναι πιθανόν να εκδηλώσει φόβο, δυσπιστία/ καχυποψία και /ή επιθετικότητα. Κάτι τέτοιο θα έχει μοναδικό αποτέλεσμα περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς. Αυτό που οι άνθρωποι μεταφράζουμε ως "ένοχες" εκφράσεις, είναι στην πραγματικότητα στάσεις σώματος που εκφράζουν υποχώρηση. Τα ζώα δεν έχουν το ηθικό συναίσθημα του σωστού και του λάθους, όμως είναι ικανά να συνδυάσουν την παρουσία σας και την ύπαρξη ακαταστασίας ή ζημιάς, με την τιμωρία.

Αν έχετε δοκιμάσει την τιμωρία και δεν είχε αποτέλεσμα, θα πρέπει οριστικά να σταματήσετε να τη χρησιμοποιείτε και θα πρέπει να αρχίσετε να χρησιμοποιείτε τη θετική ενίσχυση συμπεριφοράς αντ' αυτής. Η φυσική τιμωρία συνήθως περιλαμβάνει κάποιο βαθμό δυσαρέσκειας ή και πόνου, το οποίο πιθανόν να προκαλέσει το ζωάκι σας και να δαγκώσει, καθώς αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος που ξέρει για να αυτοπροστατεύεται. Το πιάσιμο από το λαιμό και ο "ρόλος του αρχηγού Α" πιθανόν να έχουν ως αποτέλεσμα δαγκώματα, ειδικά αν το σκυλί δεν σας αντιλαμβάνεται ως ανώτερό του. Επίσης, η τιμωρία μπορεί να συνδυαστεί με άλλα ερεθίσματα, όπως οι άνθρωποι που είναι παρόντες τη στιγμή που τιμωρούνται τα ζωάκια. Για παράδειγμα, ένα ζώο που τιμωρείται γιατί πλησίασε πολύ κοντά σε ένα μικρό παιδί μπορεί να καταλήξει να φοβάται το παιδί ή και να είναι επιθετικό προς το παιδί αυτό.

Για αυτό λοιπόν σας συνιστούμε να μην προσπαθείτε να εκπαιδεύσετε το σκυλί σας με τιμωρία αλλά με την επιβράβευση και τον έπαινο. Ενημερωθείτε για τις σωστές τεχνικές και αρχίστε να αναπτύσσετε την σχέση σας με το σκυλί σας βασιζόμενοι στην επικοινωνία, στην εμπιστοσύνη και στην γνώση του τι είναι το σκυλί και πως μαθαίνει. Σίγουρα αξίζει την προσπάθεια.

Πηγή: Iatronet.gr

(*) Ο κ. Αραχωβίτης είναι επαγγελματίας εκπαιδευτής σκύλων