Κατοικίδια ερπετά: Ενάντια στους κανόνες της φύσης

Μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, αλλά στα αμερικανικά νοικοκυριά ζουν σήμερα περίπου 11 εκατομμύρια ερπετά, κυρίως χελώνες, σαύρες και φίδια, σύμφωνα με έρευνα του Αμερικανικού Συνδέσμου Βιομηχάνων Κατοικίδιων Ζώων. Αυτό σημαίνει ότι ένα στα 25 σπίτια φιλοξενεί τουλάχιστον ένα ερπετό. Αριθμός που μπορεί να μην ανταποκρίνεται και στα ελληνικά δεδομένα, απεικονίζει, ωστόσο, μία γενικότερη τάση συγκατοίκησης με μικροσκοπικά, πρασινωπά «τερατάκια» που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια.

Πόσο σίγουροι, όμως, μπορεί να είμαστε ότι μία τέτοια συγκατοίκηση θα μας βγει σε καλό; Το παγκόσμιο εμπόριο ερπετών για κατοικίδια επιβαρύνει τους έτσι κι αλλιώς μειωμένους πληθυσμούς της άγριας πανίδας, απομακρύνει αυτά τα ζώα από το φυσικό τους περιβάλλον και τα κακομεταχειρίζεται. Από την άλλη, η δική μας επαφή με τα ερπετά μπορεί να επιφέρει κινδύνους στην υγεία μας, μικρούς και μεγάλους τραυματισμούς ή ακόμα και μολύνσεις. Μήπως θα έπρεπε να αναθεωρήσουμε;

Από τη ζούγκλα στον… καναπέ

Αν και κάποια από αυτά τα ερπετά έχουν ανατραφεί σε κατάσταση αιχμαλωσίας, τα περισσότερα έχουν κυριολεκτικά αρπαχτεί από τη ζούγκλα ή από τους αιχμάλωτους γονείς τους, ενώ πολλά άλλα πεθαίνουν πριν καν φτάσουν στα καταστήματα και διατεθούν προς πώληση. Στη διαδικασία της μεταφοράς τους από τα δάση στα καταστήματα, οι έμποροι στοιβάζουν τις χελώνες τη μία πάνω από την άλλη, σε τσάντες και καροτσάκια, ενώ για τα άτυχα ιγκουάνα προτιμώνται σφιχτοδεμένες σακούλες, μέσα στις οποίες ασφυκτιούν για πολλές ώρες πτήσης.

Οι μέθοδοι αιχμαλώτισης των ερπετών διαφέρουν ανάλογα με το είδος. Μία συνήθης μέθοδος, ωστόσο, είναι η χρήση βενζίνης που τα τυφλώνει, συχνά θανάσιμα, κάνοντάς τα να παγιδεύονται σε ειδικά διαμορφωμένα δίχτυα. Μία διαδικασία που για τους εμπόρους τέτοιων ζώων είναι απλά… business.

Όσα από αυτά τα ζώα καταφέρουν να επιβιώσουν κατά τη μεταφορά πωλούνται από τους καταστηματάρχες ακόμα και αν βρίσκονται σε ημιθανή ή τραυματισμένη κατάσταση. Το 90% από αυτά, όμως, πεθαίνουν σε διάστημα ενός χρόνου, είτε γιατί το τραύμα τους ήταν ιδιαίτερα σοβαρό ή γιατί οι ιδιοκτήτες τους δεν κατάφεραν να τα φροντίσουν με τον κατάλληλο τρόπο. Τα ιγκουάνα, για παράδειγμα, υποφέρουν συχνά από υποσιτισμό ή από μυοσκελετικές ασθένειες, επειδή δεν τρέφονται σωστά ή δεν δέχονται την απαραίτητη υπεριώδη ακτινοβολία.

Ιδιαίτερα ανησυχητικό, μάλιστα, είναι το γεγονός ότι ο αριθμός των ερπετών που συλλέγεται από τη φύση ξεπερνά τις αναπαραγωγικές δυνατότητες του είδους, με αποτέλεσμα κάποια είδη π.χ. χελώνας, να διατρέχουν κίνδυνο εξαφάνισης εξαιτίας του υπερβολικού εμπορίου.

Η σημασία της προσεκτικής συντήρησης

Παρόλο που τα ερπετά διαφημίζονται ως κατοικίδια ελάχιστης συντήρησης, πολλές οικογένειες υπερβάλλουν στον τρόπο και την ποσότητα φροντίδας που τους παρέχουν. Οι ειδικοί σε θέματα προστασίας άγριων ζώων τονίζουν πως τα κατοικίδια ερπετά χρειάζονται συγκεκριμένη διατροφή και κατοικία, κάτι που ο μέσος άνθρωπος δεν είναι σε θέση να τους παρέχει.

«Υπάρχουν τουλάχιστον 6.000 είδη ερπετών παγκοσμίως. Από αυτά πωλούνται κάθε χρόνο τουλάχιστον 600 είδη. Και για τα περισσότερα από αυτά, είναι ελάχιστες οι γνώσεις που έχουμε σχετικά με τις συνθήκες και τον τρόπο ζωής τους. Κάποια περνούν όλη τους τη ζωή υπογείως, ενώ άλλα δεν αποχωρίζονται ποτέ την προστατευτική στέγη του δάσους τους», λένε οι ειδικοί. Πώς είναι λοιπόν δυνατό να επιβιώσουν αυτά τα ζώα μέσα σε μερικά τετραγωνικά ενός διαμερίσματος;

Τα ερπετά είναι άλλωστε ιδιαίτερα επιρρεπή σε μολύνσεις και ασθένειες. Στη φύση, τα ερπετά σπάνια έρχονται σε επαφή με τις ακαθαρσίες ή τα αποφάγια τους –κάτι που συμβαίνει συχνά όταν τα κρατάμε φυλακισμένα. Επιπροσθέτως, είναι πολύ δύσκολο για κάποιον, εκτός αν είναι εξειδικευμένος επιστήμονας, να καταλάβει πότε αρρωσταίνουν. Ακόμα κι αν υποψιαστούμε πως κάτι δεν πάει καλά, η κτηνιατρική φροντίδα που θα τους παραχθεί μπορεί να είναι ανεπαρκής.

Αν από την άλλη είναι τυχερά και δεχθούν την κατάλληλη φροντίδα, τα ερπετά μπορούν να ζήσουν για πολλά χρόνια, ξεπερνώντας πολλές φορές τις προσδοκίες του ιδιοκτήτη τους. Μπορούν μάλιστα να μεγαλώσουν αναπάντεχα και να γίνουν επικίνδυνα για τους ενοίκους του σπιτιού, ειδικά αν ανάμεσά τους υπάρχουν και παιδιά. Ένα ιγκουάνα, για παράδειγμα, που μπορεί όταν το αγοράσουμε να έχει μήκος 15,5 εκατοστά και να ζυγίζει μερικά γραμμάρια, μπορεί να φτάσει και το 1,5 μέτρο μέσα σε 5 χρόνια. Τα φίδια, όπως οι πύθωνες και οι βόες, μπορούν να μεγαλώσουν τόσο που να γίνουν τελικά επικίνδυνα για τη σωματική ακεραιότητα του ανθρώπου.

Και όταν τα ερπετά μεγαλώσουν τόσο ώστε να μην μπορούν οι ιδιοκτήτες τους πλέον να τα μεταχειριστούν, τότε αυτά εγκαταλείπονται, επιστρέφονται στα καταστήματα ή απλά αφήνονται αδέσποτα. Στην καλύτερη περίπτωση, κάποιοι τα μεταφέρουν σε οργανισμούς προστασίας άγριων ζώων. Ούτε εκεί, όμως, η μοίρα τους είναι καλύτερη, αφού πολλά από αυτά τα καταφύγια είναι ανεπαρκώς εξοπλισμένα για τη φιλοξενία τους και έτσι τα περισσότερα ερπετά πεθαίνουν από πείνα ή αμέλεια. Αν τελικά ζήσουν αδέσποτα, τότε μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο για τον άνθρωπο, τη φυσική πανίδα της περιοχής και του οικοσυστήματος γενικότερα.

Ο κίνδυνος της Σαλμονέλας

Σε συνδυασμό με τον κίνδυνο τραυματισμού, τα ερπετά μπορούν επίσης να μεταφέρουν μία επικίνδυνη ασθένεια, τη Σαλμονέλα. Πρόκειται για βακτήρια που μπορεί να μην επηρεάσουν την υγεία του ίδιου του ζώου, αλλά είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για την υγεία του ανθρώπου. Τα αμερικανικά κέντρα ελέγχου και αποφυγής ασθενειών αποδίδουν το 6% των περιπτώσεων Σαλμονέλας στον άνθρωπο στην κατοχή ερπετών και αμφιβίων.

Για αυτούς τους κινδύνους στην υγεία, η εισαγωγή και πώληση μικρών χελωνών ως κατοικίδια έχει απαγορευτεί με νόμο στην Αμερική από το 1975, ενώ κάποιες πολιτείες έχουν επεκτείνει την απαγόρευση θέτοντας παράνομη την κατοχή ερπετών γενικότερα. Παρ’ όλα αυτά, το παράνομο εμπόριο μικρών χελωνών συνεχίζεται, ακόμα και όταν το 2004 οι ερευνητές διαπίστωσαν Σαλμονέλα σε κάποιες που πωλούνταν ως σουβενίρ σε κατάστημα του Wisconsin. Έχοντας άγνοια των συνεπειών, δεν είναι λίγες οι οικογένειες που συνεχίζουν να αγοράζουν μικρές χελώνες για τα παιδιά τους.

Αν λοιπόν σκοπεύετε να αγοράσετε κάποιο ερπετό για τα παιδάκια σας, καλύτερα να το ξανασκεφτείτε. Εξηγήστε τους ότι τέτοια ζώα δεν πρέπει να απομακρύνονται από το φυσικό τους περιβάλλον γιατί τότε μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη δική τους αλλά και τη δική μας υγεία. Καλύτερα, λοιπόν, να τα αφήσουμε στην ησυχία τους.