Μπονσάι: Αγάπη μου, συρρίκνωσα τα φυτά

Η αγάπη των Ιαπώνων για τα φυτά και τις περίεργες τέχνες έχει κληροδοτήσει στον δυτικό κόσμο ουκ ολίγα χόμπι από αυτά που προσφέρουν ατελείωτες ώρες δημιουργίας, με ελάχιστο κόστος. Τα μπονσάι, τα χαριτωμένα δεντράκια-μινιατούρες των ενήλικων (στην πιο επιτυχημένη τους μορφή, και αιωνόβιων) δέντρων που συναντάμε στα δάση είναι ένα από αυτά.

Ποια φυτά γίνονται μπονσάι;
Σχεδόν όλα τα δέντρα και οι θάμνοι, που δεν έχουν πολύ μεγάλα φύλλα, τα οποία θα κατέστρεφαν την εικόνα του μπονσάι. Μερικά συνηθισμένα παραδείγματα είναι η ελιά, το πεύκο, το έλατο, η ροδιά και το μπέντζαμιν. Για να ξεκινήσετε να καλλιεργείτε το δεντράκι σας, δεν χρειάζεστε ειδικούς σπόρους: μπορείτε να φυτέψετε μόσχευμα ή καταβολάδα από ένα οποιοδήποτε δέντρο σε μικρή, ρηχή γλάστρα και να δείτε το δεντράκι σας να μεγαλώνει. Αναλυτικές οδηγίες θα βρείτε εδώ.

Ξεκινώντας…
- Ο νούμερο ένα κανόνας για την καλλιέργεια των μπονσάι είναι η μικρή γλάστρα: αν το δεντράκι σας μπορέσει να αναπτύξει βαθιές ρίζες θα μεγαλώσει, κι αν μεγαλώσει δεν θα είναι μπονσάι.

- Το χώμα είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό για να αναπτυχθεί σωστά το μπονσάι σας. Ειδικό χώμα για μπονσάι μπορείτε νε βρείτε σε εξειδικευμένα ανθοπωλεία και φυτώρια –μερικές καλές ποικιλίες είναι οι ηφαιστειογενείς akadama, kiryu, kanuma. Η υψηλή τους περιεκτικότητα σε μεταλλικά στοιχεία διασφαλίζει την σωστή ανάπτυξη του δέντρου, ενώ οι μικροί κόκκοι από τους οποίους αποτελούνται επιτρέπουν στο νερό να κυκλοφορεί σωστά χωρίς να βαλτώνει –πράγμα που θα έκανε τις ρίζες να σαπίσουν και θα «σκότωνε» το δέντρο σας.

- Όπως σε όλα τα δέντρα, έτσι και στα μπονσάι το νερό είναι το άλφα και το ωμέγα για την ανάπτυξή τους. Κάθε μπονσάι έχει τις δικές του απαιτήσεις και ιδιαιτερότητες σχετικά με τη συχνότητα του ποτίσματος, αλλά ένας γενικός κανόνας είναι ότι όταν το χώμα είναι ξερό μέχρι και μερικά εκατοστά κάτω από την επιφάνεια, είναι καιρός να ποτίσετε. Επειδή, όμως, η σωστή συχνότητα ποτίσματος εξαρτάται από μια πληθώρα παραγόντων, όπως είναι η εποχή του χρόνου, το μέγεθος της γλάστρας και, βέβαια, το είδος του δέντρου σας, καλό είναι να ζητήσετε συγκεκριμένες συμβουλές και οδηγίες από το ανθοπωλείο/ φυτώριο που θα σας το προμηθεύσει.

Μπονσάι στο σαλόνι vs. Μπονσάι στο μπαλκόνι
- Οι θερμοκρασίες και η ατμοσφαιρική υγρασία που χρειάζεται κάθε μπονσάι είναι αντίστοιχες με εκείνες που θα χρειαζόταν ως «κανονικό» δέντρο. Για παράδειγμα, ένα έλατο μπονσάι δεν αναπτύσσεται σωστά σε εσωτερικούς χώρους, γιατί χρειάζεται από την φύση του τις χαμηλές θερμοκρασίες και τις ατμοσφαιρικές συνθήκες του χειμώνα, ενώ μία ελιά μπονσάι θα καταστραφεί αν εκτεθεί σε συνθήκες παγετού.

- Προσοχή, όμως: ο παραπάνω κανόνας δεν σημαίνει πως τα μπονσάι έχουν τις ίδιες αντοχές και την ίδια συμπεριφορά με τα αντίστοιχα δέντρα που βρίσκονται στη φύση. Για παράδειγμα, οι ρίζες ενός έλατου που βρίσκεται στο βουνό δεν κινδυνεύουν να παγώσουν τον χειμώνα διότι είναι κρυμμένες βαθιά μέσα στο χώμα: αυτό δεν ισχύει για ένα έλατο μπονσάι, του οποίου οι ρίζες εκτείνονται μόνο μερικά εκατοστά μέσα στο χώμα της γλάστρας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τα μπονσάι που μεγαλώνουν σε εξωτερικούς χώρους –όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους 0 βαθμούς Κελσίου, το μικρό σας έλατο θα είναι καλύτερα μέσα, τοποθετημένο δίπλα στο παράθυρο.

Τα επόμενα βήματα
- Ανάλογα με το είδος του μπονσάι σας, θα χρησιμοποιείτε περιστασιακά και το κατάλληλο λίπασμα, το οποίο είναι απαραίτητο για την σωστή ανάπτυξη του δέντρου σας, που δεν μπορεί να βρει τα θρεπτικά συστατικά τα οποία χρειάζεται από το έδαφος, όπως θα συνέβαινε αν βρισκόταν στη φύση. Για τον ίδιο λόγο είναι σημαντική η χρήση καλής ποιότητας χώματος, και η προσθήκη καινούριου κάθε λίγα χρόνια.

- Το σημαντικότερο ίσως πράγμα –εντάξει, το τρίτο σημαντικότερο, μετά το χώμα και το νερό– για την ανάπτυξη του μπονσάι σας είναι το σωστό κλάδεμά του. Ουσιαστικά, όλη η «τέχνη» του μπονσάι είναι η φόρμα του και οι αναλογίες του, οι οποίες δεν θα διατηρηθούν αν δεν κόψετε έγκαιρα τα κλαδιά που ξεφεύγουν από την φόρμα που θέλετε να δώσετε στο δεντράκι σας. Δείτε εδώ μερικά παραδείγματα και φωτογραφίες για τις χαρακτηριστικότερες φόρμες των μπονσάι και εμπνευστείτε για να δημιουργήσετε τη δική σας.

- Πέρα από το κλάδεμα, σημαντικότατο ρόλο για τη διατήρηση της φόρμας του μπονσάι σας παίζει το κορφολόγημα, το κόψιμο δηλαδή του ανώτερου μέρους των βλαστών, αλλά και το κόψιμο των νέων βλαστών που εμφανίζονται. Πέρα από τη διατήρηση της φόρμας του δέντρου, οι διαδικασίες αυτές βοηθούν στο να αναπτυχθούν ταχύτερα τα χαμηλότερα κλαδιά και να μοιραστεί ο ρυθμός ανάπτυξης σε όλα τα σημεία του φυτού. Η κατάλληλη εποχή αλλά και η συχνότητα του κοψίματος των νέων βλαστών εξαρτάται, και πάλι, από το είδος του δέντρου. Δείτε εδώ αναλυτικές οδηγίες για να το κάνετε σωστά.

Ηρώ Κουνάδη