Τα πιο συνηθισμένα λάθη στην ελληνική γλώσσα
Που και που, στα πλαίσια της καθημερινότητας, όλοι ξέρουμε ό,τι κάνουμε λάθη. Στην προηγούμενη πρόταση, ας πούμε, υπάρχουν τρεισήμισι.
της Ηρώς Κουνάδη
Είναι πολύ μεγάλη κουβέντα τα γλωσσικά λάθη. Υπάρχουν γλωσσολόγοι που θα υποστήριζαν ένθερμα ότι η γλώσσα δεν είναι ένα μάτσο κανόνες χαραγμένοι σε μια πέτρα, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται και προσαρμόζεται σε εποχές, καταστάσεις, ανθρώπους και τρόπους ζωής, και ότι τα λάθη του χτες είναι οι κανόνες του σήμερα. Και δεν θα διαφωνήσουμε. Για να παραβείς τους κανόνες, όμως, πρέπει πρώτα να τους μάθεις, όπως είπε κάποτε και ένας σοφός. Κι αυτές είναι οι πιο συνηθισμένες παραβάσεις των κανόνων της ελληνικής γλώσσας.
«Στα πλαίσια του…». Το πλαίσιο είναι πάντα ένα. Κάθε φορά που πάτε να το ξεστομίσετε, σκεφτείτε αντί για πλαίσιο, κορνίζα –ο πληθυντικός της «στις κορνίζες» δε θα έβγαζε κανένα απολύτως νόημα, έτσι δεν είναι;
Που και πώς, με τόνο και χωρίς. Ας το ξεκαθαρίσουμε, μια για πάντα, και όσο απλούστερα γίνεται: Αν το «πως» μπορεί να αντικατασταθεί με το «ότι» (μου είπε πως θα έρθει, έμαθα πως παίζεις τρομπέτα) δεν παίρνει τόνο. Αν δεν μπορεί να αντικατασταθεί με το «ότι», επειδή δηλώνει τρόπο (μου είπε πώς θα έρθει –αν θα έρθει με τα πόδια, π.χ. ή με αυτοκίνητο–, έμαθα πώς παίζεις τρομπέτα –τώρα ξέρω κι εγώ πώς γίνεται) παίρνει τόνο.
Το που είναι ακόμα πιο εύκολο: Τόνο μόνο όταν ρωτάει ή μιλάει για μέρος: πού ήσουν, πού να ξέρω από πού ανοίγει αυτό το μαραφέτι. Όχι τόνο όταν μπορεί να αντικατασταθεί με «ο οποίος»/ «του οποίου» κλπ: ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο, τι έγινε κείνο το τραίνο που έβλεπε τα άλλα τραίνα να περνούν.
«Στις μία». Μία, ενικός. Στις, πληθυντικός. Δεν έχει νόημα, έχει;
Ότι και ό,τι. «Ότι» όταν μπορεί να αντικατασταθεί με «πως» (μου είπε ότι θα ‘ρθει, διάβασα ότι βγήκαμε από τα μνημόνια). «Ό,τι» όταν μπορεί να αντικατασταθεί με «οτιδήποτε» ή «όλα όσα» (μου είπε ό,τι ήξερε, ό,τι αγαπώ είναι δικό σου).
Παρόν και παρών. Σύσσωμη η πολιτική ηγεσία έδωσε το παρών στη διάσκεψη κορυφής. Το παρόν είναι το αποτέλεσμα του παρελθόντος, και η βάση για το μέλλον.
Οι ενεργητικές μετοχές σε ρόλο ουσιαστικού. Αυτό είναι λίγο πιο περίπλοκο –και πολύ πιο πρόσφατο. Είναι η κληρονομιά των πολλών κακών μεταφράσεων από τα αγγλικά, που μαστίζουν πιθανότατα όχι μόνο την ελληνική, αλλά και πολλές ακόμα γλώσσες του πλανήτη. Ας πούμε: “Feeling good is the best trick for a higher self-esteem”. Η σωστή μετάφραση: «Το να νιώθεις καλά είναι το καλύτερο κόλπο για μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση». Η κακή μετάφραση: «Νιώθοντας καλά είναι το καλύτερο κόλπο για μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση».
Τριάμισι ή τρεισήμισι; Τριάμισι λεπτά (τρία λεπτά και μισό) τρεισήμισι ώρες (τρεις ώρες και μισή).
Η ψήφος, η μέθοδος, η παράμετρος. Σωστά; Σωστά. Άρα, οι καταμετρηθείσες ψήφοι (και όχι οι καταμετρηθέντες ψήφοι), οι γνωστές μέθοδοι (και όχι οι γνωστοί μέθοδοι), οι παράμετροι αυτές (και όχι οι παράμετροι αυτοί).
«Του επικεφαλή» δεν υπάρχει. Ο επικεφαλής, του επικεφαλής, τον επικεφαλής.
Παράγγειλε και παρήγγειλε. Το πρώτο είναι προστακτική (παράγγειλέ μου ένα ποτό κι έρχομαι), το δεύτερο είναι γ’ πρόσωπο ενικού, στον αόριστο (χτες στο μπαρ ένας τύπος παρήγγειλε screw driver, λες και είμαστε στα 80s).
Είναι πολύ μεγάλη κουβέντα τα γλωσσικά λάθη. Υπάρχουν γλωσσολόγοι που θα υποστήριζαν ένθερμα ότι η γλώσσα δεν είναι ένα μάτσο κανόνες χαραγμένοι σε μια πέτρα, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται και προσαρμόζεται σε εποχές, καταστάσεις, ανθρώπους και τρόπους ζωής, και ότι τα λάθη του χτες είναι οι κανόνες του σήμερα. Και δεν θα διαφωνήσουμε. Για να παραβείς τους κανόνες, όμως, πρέπει πρώτα να τους μάθεις, όπως είπε κάποτε και ένας σοφός. Κι αυτές είναι οι πιο συνηθισμένες παραβάσεις των κανόνων της ελληνικής γλώσσας.
«Στα πλαίσια του…». Το πλαίσιο είναι πάντα ένα. Κάθε φορά που πάτε να το ξεστομίσετε, σκεφτείτε αντί για πλαίσιο, κορνίζα –ο πληθυντικός της «στις κορνίζες» δε θα έβγαζε κανένα απολύτως νόημα, έτσι δεν είναι;
Που και πώς, με τόνο και χωρίς. Ας το ξεκαθαρίσουμε, μια για πάντα, και όσο απλούστερα γίνεται: Αν το «πως» μπορεί να αντικατασταθεί με το «ότι» (μου είπε πως θα έρθει, έμαθα πως παίζεις τρομπέτα) δεν παίρνει τόνο. Αν δεν μπορεί να αντικατασταθεί με το «ότι», επειδή δηλώνει τρόπο (μου είπε πώς θα έρθει –αν θα έρθει με τα πόδια, π.χ. ή με αυτοκίνητο–, έμαθα πώς παίζεις τρομπέτα –τώρα ξέρω κι εγώ πώς γίνεται) παίρνει τόνο.
Το που είναι ακόμα πιο εύκολο: Τόνο μόνο όταν ρωτάει ή μιλάει για μέρος: πού ήσουν, πού να ξέρω από πού ανοίγει αυτό το μαραφέτι. Όχι τόνο όταν μπορεί να αντικατασταθεί με «ο οποίος»/ «του οποίου» κλπ: ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο, τι έγινε κείνο το τραίνο που έβλεπε τα άλλα τραίνα να περνούν.
«Στις μία». Μία, ενικός. Στις, πληθυντικός. Δεν έχει νόημα, έχει;
Ότι και ό,τι. «Ότι» όταν μπορεί να αντικατασταθεί με «πως» (μου είπε ότι θα ‘ρθει, διάβασα ότι βγήκαμε από τα μνημόνια). «Ό,τι» όταν μπορεί να αντικατασταθεί με «οτιδήποτε» ή «όλα όσα» (μου είπε ό,τι ήξερε, ό,τι αγαπώ είναι δικό σου).
Παρόν και παρών. Σύσσωμη η πολιτική ηγεσία έδωσε το παρών στη διάσκεψη κορυφής. Το παρόν είναι το αποτέλεσμα του παρελθόντος, και η βάση για το μέλλον.
Οι ενεργητικές μετοχές σε ρόλο ουσιαστικού. Αυτό είναι λίγο πιο περίπλοκο –και πολύ πιο πρόσφατο. Είναι η κληρονομιά των πολλών κακών μεταφράσεων από τα αγγλικά, που μαστίζουν πιθανότατα όχι μόνο την ελληνική, αλλά και πολλές ακόμα γλώσσες του πλανήτη. Ας πούμε: “Feeling good is the best trick for a higher self-esteem”. Η σωστή μετάφραση: «Το να νιώθεις καλά είναι το καλύτερο κόλπο για μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση». Η κακή μετάφραση: «Νιώθοντας καλά είναι το καλύτερο κόλπο για μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση».
Τριάμισι ή τρεισήμισι; Τριάμισι λεπτά (τρία λεπτά και μισό) τρεισήμισι ώρες (τρεις ώρες και μισή).
Η ψήφος, η μέθοδος, η παράμετρος. Σωστά; Σωστά. Άρα, οι καταμετρηθείσες ψήφοι (και όχι οι καταμετρηθέντες ψήφοι), οι γνωστές μέθοδοι (και όχι οι γνωστοί μέθοδοι), οι παράμετροι αυτές (και όχι οι παράμετροι αυτοί).
«Του επικεφαλή» δεν υπάρχει. Ο επικεφαλής, του επικεφαλής, τον επικεφαλής.
Παράγγειλε και παρήγγειλε. Το πρώτο είναι προστακτική (παράγγειλέ μου ένα ποτό κι έρχομαι), το δεύτερο είναι γ’ πρόσωπο ενικού, στον αόριστο (χτες στο μπαρ ένας τύπος παρήγγειλε screw driver, λες και είμαστε στα 80s).
