Σ’ τα είπαν λάθος: 9 ιστορικές ανακρίβειες
Εννιά περιπτώσεις που η ιστορία έπαιξε μαζί μας σπασμένο τηλέφωνο. Λοιπόν όχι, ο Ναπολέων δεν ήταν νάνος.
του Θοδωρή Διάκου
Ήταν όντως 300 Σπαρτιάτες που πολέμησαν μόνοι τους Πέρσες; Ήταν η Μαρία Αντουανέτα μία αφελής βασιλοπούλα που πρότεινε να φάνε οι πεινασμένοι χωρικοί παντεσπάνι; Πάμε να δούμε δέκα πληροφορίες που θεωρούμε δεδομένες και τις αναπαράγουμε χωρίς να έχουν καμία απολύτως ιστορική ακρίβεια.
Τι να φάνε οι χωρικοί;
Η θρυλική πλέον φράση, «Ας φάνε παντεσπάνι» είναι ο ορισμός της άγνοιας των αριστοκρατών για τις τύχες των υπηκόων τους. Κι όμως, η Μαρία Αντουανέτα δεν την ξεστόμισε ποτέ. Ο αφορισμός ανήκει στην αυτοβιογραφία του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, η οποία γράφτηκε όταν η νεαρή πριγκίπισσα ήταν μόλις δέκα χρονών. Περισσότερες πηγές δείχνουν πως ο Ρουσσώ χρησιμοποιούσε την φράση για να περιγράψει τον ανόητο χαρακτήρα της Μαρίας Θηρεσίας, συζύγου του Λουδοβίκου ΙΔ’, ακόμα και πριν η Μαρία Αντουανέτα γεννηθεί. Στην πραγματικότητα, η Μαρία Αντουανέτα ήταν γνωστή για την ευσπλαχνία που έδειχνε (για τα δεδομένα των ευγενών της εποχής) στους φτωχούς, έχοντας πει πως είναι ευθύνη της άρχουσας τάξης να δουλεύει σκληρά για να κρατάει τον λαό ευτυχισμένο.
Επίσης, το περίφημο «παντεσπάνι» ήταν το μπριός – άγνωστο στην Ελλάδα όταν η φράση έφτασε στα αυτιά μας για πρώτη φορά.
Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ έκοψε το αυτί του
Ο θρύλος λέει πως σε μία κρίση παράνοιας, ο ζωγράφος έκοψε το αυτί του και το πρόσφερε σαν δώρο λατρείας σε μία πόρνη με την οποία ήταν παράφορα ερωτευμένος. Όχι και τόσο. Στην πραγματικότητα, το κομμένο αυτί ήταν δουλειά του… άσπονδου φίλου του, Πωλ Γκωγκέν, με τον οποίο ο Βαν Γκογκ ήταν ερωτευμένος, και συνέβη κατά την διάρκεια μιας ξιφομαχίας, πάνω σ’ έναν έντονο καυγά. Οι δύο ζωγράφοι πήραν όρκο σιωπής για το ζήτημα, ο Γκωγκέν για να μην καταδικαστεί, και ο Βαν Γκογκ για να κρατήσει κοντά του τον φίλο του. Περισσότερη αναζήτηση στις επιστολές του Βαν Γκογκ προς τον αδερφό του δείχνουν να στηρίζουν αυτή την εκδοχή. Η ιστορία με το μακάβριο δώρο ήταν απλά ένας μύθος που ο Γκωγκέν σκαρφίστηκε για να κάνει τον Βαν Γκογκ να φανεί ακόμα πιο διαταραγμένος.
Ο Ναπολέων ήταν νάνος
Θα λέγαμε πως πρόκειται για το ακριβώς αντίθετο μιας παρεξήγησης τεραστίων διαστάσεων. Το ύψος του Ναπολέοντα χάθηκε κάπου στην μετάφραση. Τα βιβλία ιστορίας τον αναφέρουν πως στεκόταν περήφανα στα πέντε πόδια και κάτι, που μεταφράζεται σε 1,60 μέτρα. Εκεί, όμως, βρίσκεται το λάθος. Τα γαλλικά «πόδια», που χρησιμοποιούνταν σαν μονάδα μέτρησης της εποχής, διαφέρουν από τα βρετανικά, και με τις σωστές μετρήσεις, ο Ναπολέων ήταν γύρω στο 1,70, που τον καθιστά ψηλότερο από τον μέσο όρο Γάλλου της εποχής του. Και πέντε εκατοστά ψηλότερο από τον πρώην Πρόεδρο της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί.
Ο Αϊνστάιν ήταν κακός στα μαθηματικά;
Ένας από τους πιο παράλογους μύθους, που χρησιμοποιείται για να τονώνει το ηθικό κάθε παιδιού που παίρνει κακό βαθμό στα μαθηματικά, είναι ότι ο Αϊνστάιν δεν κατάφερε να περάσει στο πολυτεχνείο της Ζυρίχης επειδή κόπηκε στα μαθηματικά. Ενώ είναι επιβεβαιωμένο ότι ο Αϊνστάιν είχε αντιμετωπίσει διάφορες δυσκολίες, η είσοδός του στο πανεπιστήμιο εμποδίστηκε επειδή κόπηκε στα μαθήματα της γλωσσολογίας και της βοτανικής. Ο ίδιος ο Αϊνστάιν απάντησε στις δηλώσεις όσο ήταν ακόμα ζωντανός, λέγοντας πως πριν καν κλείσει τα 15 ήταν εξπέρ στα προχωρημένα μαθηματικά.
Οι Σουφραζέτες άλλαξαν την ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Το κίνημα των Suffragette, γυναικών που απαιτούσαν ίσα δικαιώματα με τους άντρες, και ειδικά το δικαίωμα στην ψήφο, θεωρείται σήμερα από τους ακρογωνιαίους λίθους στην ιστορία του φεμινισμού, των δικαιωμάτων των γυναικών – και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γενικότερα. Δυστυχώς, στην εποχή τους, οι Σουφραζέτες δεν είχαν και την καλύτερη αντιμετώπιση. Πολύ μεγάλος αριθμός γυναικών αρνήθηκε να συσπειρωθεί με το κίνημα, καθώς θεωρούσαν δεδομένο και λογικό τον διαχωρισμό της κοινωνικής ζωής των δύο φύλων, και θεωρούσαν άσκοπο οι γυναίκες να έχουν λόγο στα οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά ζητήματα.
Ο Νέρωνας έβλεπε την Ρώμη να καίγεται και γελούσε
Αντικειμενικά μιλώντας, ο βασιλεία του Νέρωνα δεν ήταν κι από τις καλύτερες εποχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η ιστορία, όμως, που τον θέλει να βάζει φωτιά στην Ρώμη, να αποσύρεται στο εξοχικό του και να βλέπει τις φλόγες από μακριά γελώντας σατανικά, είναι πέρα για πέρα αναληθής. Συγκεκριμένα, η μεγάλη φωτιά της Ρώμης ξεκίνησε από τους πολιτικούς του αντιπάλους, οι οποίοι – δικαίως – πίστευαν ότι ο αντιπαθής αυτοκράτορας θα κατηγορούνταν γι’ αυτό. Ο ίδιος ο Νέρωνας έκανε ό,τι μπορούσε για να βοηθήσει, προσφέροντας φαγητό και στέγη σε όσους έχασαν το σπίτι τους, και επιβλέποντας την ανοικοδόμηση της νέας πόλης.
Στον Μεσαίωνα, οι σύζυγοι φορούσαν ζώνες αγνότητας
Κατηγορηματικό όχι. Οι μεταλλικές ζώνες αγνότητας ήταν εφεύρεση του 18ου αιώνα, και ο σκοπός τους δεν ήταν ούτε ο έλεγχος της εγκυμοσύνης, ούτε η προφύλαξη των γυναικών που οι άντρες τους έλειπαν σε εκστρατείες. Ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος που μπορούσαν να σκεφτούν για να αναγκάσουν τους εφήβους να σταματήσουν να αυνανίζονται, μια πράξη η οποία πιστευόταν ότι οδηγούσε στην παραφροσύνη.
Οι μονομάχοι πάλευαν μέχρι θανάτου
Αν πιστέψουμε το Χόλιγουντ, οι μονομάχοι ήταν σκληροί και βάρβαροι σκλάβοι που πάλευαν μεταξύ τους μέχρι θανάτου για την τέρψη του αυτοκράτορα και του λαού. Στην πραγματικότητα, κάτι τέτοιο θα ήταν ασύμφορο, καθώς οι μονομάχοι ήταν άριστα εκπαιδευμένοι πολεμιστές, και το θέαμα της μονομαχίας ήταν το επάγγελμά τους. Πολλές φορές, οι μονομάχοι γίνονταν… σταρ της εποχής, και δεν ήταν λίγοι οι σκλάβοι που έπειτα από επιτυχημένες μονομαχίες κατάφεραν να εξαγοράσουν την ελευθερία τους. Προφανώς, σε ένα τόσο επικίνδυνο επάγγελμα, ο θάνατος καραδοκούσε, αλλά τα περισσότερα αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν πως ήταν η εξαίρεση στον κανόνα.
300 Σπαρτιάτες (μόνο)
Η μάχη των Θερμοπυλών ήταν δραματικά άνιση, αλλά όχι τόσο όσο την παρουσιάζουν πολλές – ανακριβείς – πηγές. Συγκεκριμένα, οι 300 Σπαρτιάτες του Λεωνίδα πολεμούσαν μέσα σ’ έναν, όπως υπολογίζεται, στρατό επτά χιλιάδων αντρών. Όταν οι Έλληνες προδόθηκαν από τον Εφιάλτη και κατέληξαν περικυκλωμένοι, ο Λεωνίδας διέταξε το μεγαλύτερο κομμάτι του στρατού να υποχωρήσει, μένοντας πίσω αυτός και οι 300 Σπαρτιάτες, 700 Θεσπιείς και 400 Θηβαίοι, καθυστερώντας τους Πέρσες μέχρι οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις να ανασυνταχθούν. Φυσικά, τα νούμερα λίγη σημασία έχουν στη σημαντικότητα της θυσίας, αλλά αξίζουν λίγη τιμή και οι συμπαραστάτες των ένδοξων "300".
Ήταν όντως 300 Σπαρτιάτες που πολέμησαν μόνοι τους Πέρσες; Ήταν η Μαρία Αντουανέτα μία αφελής βασιλοπούλα που πρότεινε να φάνε οι πεινασμένοι χωρικοί παντεσπάνι; Πάμε να δούμε δέκα πληροφορίες που θεωρούμε δεδομένες και τις αναπαράγουμε χωρίς να έχουν καμία απολύτως ιστορική ακρίβεια.
Τι να φάνε οι χωρικοί;
Η θρυλική πλέον φράση, «Ας φάνε παντεσπάνι» είναι ο ορισμός της άγνοιας των αριστοκρατών για τις τύχες των υπηκόων τους. Κι όμως, η Μαρία Αντουανέτα δεν την ξεστόμισε ποτέ. Ο αφορισμός ανήκει στην αυτοβιογραφία του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, η οποία γράφτηκε όταν η νεαρή πριγκίπισσα ήταν μόλις δέκα χρονών. Περισσότερες πηγές δείχνουν πως ο Ρουσσώ χρησιμοποιούσε την φράση για να περιγράψει τον ανόητο χαρακτήρα της Μαρίας Θηρεσίας, συζύγου του Λουδοβίκου ΙΔ’, ακόμα και πριν η Μαρία Αντουανέτα γεννηθεί. Στην πραγματικότητα, η Μαρία Αντουανέτα ήταν γνωστή για την ευσπλαχνία που έδειχνε (για τα δεδομένα των ευγενών της εποχής) στους φτωχούς, έχοντας πει πως είναι ευθύνη της άρχουσας τάξης να δουλεύει σκληρά για να κρατάει τον λαό ευτυχισμένο.
Επίσης, το περίφημο «παντεσπάνι» ήταν το μπριός – άγνωστο στην Ελλάδα όταν η φράση έφτασε στα αυτιά μας για πρώτη φορά.
Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ έκοψε το αυτί του
Ο θρύλος λέει πως σε μία κρίση παράνοιας, ο ζωγράφος έκοψε το αυτί του και το πρόσφερε σαν δώρο λατρείας σε μία πόρνη με την οποία ήταν παράφορα ερωτευμένος. Όχι και τόσο. Στην πραγματικότητα, το κομμένο αυτί ήταν δουλειά του… άσπονδου φίλου του, Πωλ Γκωγκέν, με τον οποίο ο Βαν Γκογκ ήταν ερωτευμένος, και συνέβη κατά την διάρκεια μιας ξιφομαχίας, πάνω σ’ έναν έντονο καυγά. Οι δύο ζωγράφοι πήραν όρκο σιωπής για το ζήτημα, ο Γκωγκέν για να μην καταδικαστεί, και ο Βαν Γκογκ για να κρατήσει κοντά του τον φίλο του. Περισσότερη αναζήτηση στις επιστολές του Βαν Γκογκ προς τον αδερφό του δείχνουν να στηρίζουν αυτή την εκδοχή. Η ιστορία με το μακάβριο δώρο ήταν απλά ένας μύθος που ο Γκωγκέν σκαρφίστηκε για να κάνει τον Βαν Γκογκ να φανεί ακόμα πιο διαταραγμένος.
Ο Ναπολέων ήταν νάνος
Θα λέγαμε πως πρόκειται για το ακριβώς αντίθετο μιας παρεξήγησης τεραστίων διαστάσεων. Το ύψος του Ναπολέοντα χάθηκε κάπου στην μετάφραση. Τα βιβλία ιστορίας τον αναφέρουν πως στεκόταν περήφανα στα πέντε πόδια και κάτι, που μεταφράζεται σε 1,60 μέτρα. Εκεί, όμως, βρίσκεται το λάθος. Τα γαλλικά «πόδια», που χρησιμοποιούνταν σαν μονάδα μέτρησης της εποχής, διαφέρουν από τα βρετανικά, και με τις σωστές μετρήσεις, ο Ναπολέων ήταν γύρω στο 1,70, που τον καθιστά ψηλότερο από τον μέσο όρο Γάλλου της εποχής του. Και πέντε εκατοστά ψηλότερο από τον πρώην Πρόεδρο της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί.
Ο Αϊνστάιν ήταν κακός στα μαθηματικά;
Ένας από τους πιο παράλογους μύθους, που χρησιμοποιείται για να τονώνει το ηθικό κάθε παιδιού που παίρνει κακό βαθμό στα μαθηματικά, είναι ότι ο Αϊνστάιν δεν κατάφερε να περάσει στο πολυτεχνείο της Ζυρίχης επειδή κόπηκε στα μαθηματικά. Ενώ είναι επιβεβαιωμένο ότι ο Αϊνστάιν είχε αντιμετωπίσει διάφορες δυσκολίες, η είσοδός του στο πανεπιστήμιο εμποδίστηκε επειδή κόπηκε στα μαθήματα της γλωσσολογίας και της βοτανικής. Ο ίδιος ο Αϊνστάιν απάντησε στις δηλώσεις όσο ήταν ακόμα ζωντανός, λέγοντας πως πριν καν κλείσει τα 15 ήταν εξπέρ στα προχωρημένα μαθηματικά.
Οι Σουφραζέτες άλλαξαν την ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Το κίνημα των Suffragette, γυναικών που απαιτούσαν ίσα δικαιώματα με τους άντρες, και ειδικά το δικαίωμα στην ψήφο, θεωρείται σήμερα από τους ακρογωνιαίους λίθους στην ιστορία του φεμινισμού, των δικαιωμάτων των γυναικών – και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γενικότερα. Δυστυχώς, στην εποχή τους, οι Σουφραζέτες δεν είχαν και την καλύτερη αντιμετώπιση. Πολύ μεγάλος αριθμός γυναικών αρνήθηκε να συσπειρωθεί με το κίνημα, καθώς θεωρούσαν δεδομένο και λογικό τον διαχωρισμό της κοινωνικής ζωής των δύο φύλων, και θεωρούσαν άσκοπο οι γυναίκες να έχουν λόγο στα οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά ζητήματα.
Ο Νέρωνας έβλεπε την Ρώμη να καίγεται και γελούσε
Αντικειμενικά μιλώντας, ο βασιλεία του Νέρωνα δεν ήταν κι από τις καλύτερες εποχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η ιστορία, όμως, που τον θέλει να βάζει φωτιά στην Ρώμη, να αποσύρεται στο εξοχικό του και να βλέπει τις φλόγες από μακριά γελώντας σατανικά, είναι πέρα για πέρα αναληθής. Συγκεκριμένα, η μεγάλη φωτιά της Ρώμης ξεκίνησε από τους πολιτικούς του αντιπάλους, οι οποίοι – δικαίως – πίστευαν ότι ο αντιπαθής αυτοκράτορας θα κατηγορούνταν γι’ αυτό. Ο ίδιος ο Νέρωνας έκανε ό,τι μπορούσε για να βοηθήσει, προσφέροντας φαγητό και στέγη σε όσους έχασαν το σπίτι τους, και επιβλέποντας την ανοικοδόμηση της νέας πόλης.
Στον Μεσαίωνα, οι σύζυγοι φορούσαν ζώνες αγνότητας
Κατηγορηματικό όχι. Οι μεταλλικές ζώνες αγνότητας ήταν εφεύρεση του 18ου αιώνα, και ο σκοπός τους δεν ήταν ούτε ο έλεγχος της εγκυμοσύνης, ούτε η προφύλαξη των γυναικών που οι άντρες τους έλειπαν σε εκστρατείες. Ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος που μπορούσαν να σκεφτούν για να αναγκάσουν τους εφήβους να σταματήσουν να αυνανίζονται, μια πράξη η οποία πιστευόταν ότι οδηγούσε στην παραφροσύνη.
Οι μονομάχοι πάλευαν μέχρι θανάτου
Αν πιστέψουμε το Χόλιγουντ, οι μονομάχοι ήταν σκληροί και βάρβαροι σκλάβοι που πάλευαν μεταξύ τους μέχρι θανάτου για την τέρψη του αυτοκράτορα και του λαού. Στην πραγματικότητα, κάτι τέτοιο θα ήταν ασύμφορο, καθώς οι μονομάχοι ήταν άριστα εκπαιδευμένοι πολεμιστές, και το θέαμα της μονομαχίας ήταν το επάγγελμά τους. Πολλές φορές, οι μονομάχοι γίνονταν… σταρ της εποχής, και δεν ήταν λίγοι οι σκλάβοι που έπειτα από επιτυχημένες μονομαχίες κατάφεραν να εξαγοράσουν την ελευθερία τους. Προφανώς, σε ένα τόσο επικίνδυνο επάγγελμα, ο θάνατος καραδοκούσε, αλλά τα περισσότερα αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν πως ήταν η εξαίρεση στον κανόνα.
300 Σπαρτιάτες (μόνο)
Η μάχη των Θερμοπυλών ήταν δραματικά άνιση, αλλά όχι τόσο όσο την παρουσιάζουν πολλές – ανακριβείς – πηγές. Συγκεκριμένα, οι 300 Σπαρτιάτες του Λεωνίδα πολεμούσαν μέσα σ’ έναν, όπως υπολογίζεται, στρατό επτά χιλιάδων αντρών. Όταν οι Έλληνες προδόθηκαν από τον Εφιάλτη και κατέληξαν περικυκλωμένοι, ο Λεωνίδας διέταξε το μεγαλύτερο κομμάτι του στρατού να υποχωρήσει, μένοντας πίσω αυτός και οι 300 Σπαρτιάτες, 700 Θεσπιείς και 400 Θηβαίοι, καθυστερώντας τους Πέρσες μέχρι οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις να ανασυνταχθούν. Φυσικά, τα νούμερα λίγη σημασία έχουν στη σημαντικότητα της θυσίας, αλλά αξίζουν λίγη τιμή και οι συμπαραστάτες των ένδοξων "300".
