Πύργος Θήρας: Η ιστορία μένει στην Πλατεία Αμερικής

Η ανοικοδόμηση του ’50 φρόντισε ώστε τα κτιριακά τοπόσημα της Αθήνας να χάνονται ανάμεσα σε άπειρες πληκτικές πολυκατοικίες που η μόνη ταυτότητα που μπορούν να έχουν είναι μαζική. Έτσι, οικίες- αρχιτεκτονικά διαμάντια, μικρότερα κτίρια μάρτυρες αρχιτεκτονικών ρυθμών περασμένων και ιστορικών, μένουν στη σκιά των οικιστικών πρωτοβουλιών του καραμανλισμού και όχι μόνο.

Σε λίγα μέρη του κέντρου της Αθήνας είναι αυτή η τάση τόσο προφανής όσο στην περιοχή της άλλοτε κοσμικής Πλατείας Αμερικής στην οδό Πατησίων. Τα «σύγχρονα διαμερίσματα» που το ’50 και το ’60 σήμαναν την κοινωνική αναβάθμιση του αγοραστή τους δημιούργησαν αυτό το δάσος όμοιων μεταξύ τους τσιμεντένιων κατασκευών, αφήνοντας στην άκρη την αισθητική και παραμερίζοντας την έως τότε κτιριακή ιστορία της περιοχής.

Στις αρχές του ’90, την εποχή που οι νέου τύπου πολυκατοικίες, με πιλοτές, τζάκια και λοιπά έκαναν την εμφάνισή τους σε άλλες περιοχές, η πλατεία Αμερικής ήταν ήδη αρκετά υποβαθμισμένη για να προσελκύσει τα φρέσκα οικοδομικά κεφάλαια που εμπορικό στόχο είχαν μία μεσαία τάξη Ελλήνων, η οποία είχε ήδη ανακαλύψει τα «προάστια» και ήθελε να φύγει μακριά από τους μετανάστες.

Οι παλιές πολυκατοικίες γέρασαν και άλλο και αποτέλεσαν το ταιριαστό περιβάλλον του σύγχρονου αθηναϊκού γκέτο. Δίπλα σε αυτή την «από σπόντα» αρχιτεκτονική ταυτότητα της περιοχής, τα ιστορικά κτίριά της συνέχισαν διακριτικά να υψώνουν λάβαρα αρχοντιάς και να εξασφαλίζουν για λογαριασμό των εναπομεινάντων κατοίκων λίγη ακριβή αισθητική.

Περίπου στη μέση της Οδού Θήρας που τέμνει την Πατησίων στο ύψος της Πλατείας Αμερικής, βρίσκεται εδώ και έναν αιώνα ο «Πύργος της Θήρας», ένα από τα ελάχιστα γοτθικά κτίρια των Αθηνών που στέκει εκεί από τότε που γύρω υπήρχαν μόνο χωράφια και ο κόσμος πήγαινε «εκδρομή» στα Πατήσια.

Χτισμένο από την οικογένεια Τυπάλδου το 1914, το σπίτι με τον αριθμό 54 στέγασε μέλη της οικογένειας από τότε, την χρυσή περίοδο της αστικής τάξης, έως και τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 που η ιδιοκτήτρια μεγάλωσε και δεν έβρισκε λειτουργικό το σπίτι με τις πολλές σκάλες, τα ψηλοτάβανα δωμάτια και τις πολεμίστρες.

Σε τι συνίσταται η πολιτιστική αξία του συγκεκριμένου Πύργου; ρωτήσαμε την Ειρήνη Γρατσία συντονίστρια της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Monumenta που έχει αποστολή της την καταγραφή και διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. «Πέρα από τη μοναδικότητα του κτιρίου αυτού η οποία σχετίζεται με την αρχιτεκτονική αξία, με την πολεοδομική, αλλά και με την ιστορία της ίδιας της πόλης, το κτίριο αυτό είναι ιδιαίτερο και κουβαλά έναν συναισθηματισμό», απαντά η κ. Γρατσία.

Ο Πύργος της οδού Θήρας που χαρακτηρίστηκε διατηρητέο το 2008, είναι αναμφισβήτητα ένα από τα σημαντικά κτίρια της Αθήνας και κόσμημα για την περιοχή. Ακόμη και στην ημιερειπιώδη κατάσταση που είναι σήμερα. Η σημερινή ιδιοκτήτρια και κληρονόμος του κτιρίου έχει μεγαλύτερα σχέδια από το να διασώσει απλώς τον Πύργο: «Θέλω ο Πύργος της Θήρας να γίνει πολιτιστικό κέντρο. Θέλω να φιλοξενεί δράσεις πολιτισμού που θα απευθύνονται όχι στους «κοσμικούς κύκλους» αλλά στον κάτοικο της γειτονιάς. Θέλουμε ο Πύργος να γίνει πηγή Καθημερινού πολιτισμού», λέει η Σήλια Καλλιμάνη, γέννημα θρέμμα και η ίδια της περιοχής, όπου εξακολουθεί να μένει η μητέρα της.

«Η χρήση είναι που διασώζει τα κτίρια», επισημαίνει από την πλευρά της η κ. Γρατσία που συμφωνεί ότι μια ήπια πολιτιστική χρήση θα ήταν ενδεδειγμένη για την περίπτωση του Πύργου της Θήρας.

Ωστόσο, το σχέδιο δεν είναι εύκολα υλοποιήσιμο, αφού το σπίτι είναι σε κακή κατάσταση και τα έξοδα αποκατάστασης θα φτάσουν τις αρκετές χιλιάδες ευρώ. Πρακτικά χωρίς χρηματοδότηση δεν θα είναι δυνατόν να γίνει κάτι. Για να διερευνήσει πόσο θα ενδιέφερε την πολιτεία να μετέχει σε ένα τέτοιο project, η κ. Καλλιμάνη έχει ήδη ξεκινήσει σειρά συναντήσεων με στελέχη του υπουργείου Πολιτισμού και της Δημοτικής Αρχής.

Τη ρωτάω ξεκάθαρα: Έχετε κάποιο μέσον για να διεκδικήσετε χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ ή από όπου αλλού; «Όχι, δεν έχω», μου απαντά με χαμόγελο. «Αλλά λέω ότι η περιοχή έχει ανάγκη την αναβάθμιση και οι κάτοικοί της έχουν ανάγκη να ζήσουν καλύτερα βάζοντας την τέχνη στην καθημερινότητά τους. Και ελπίζω ότι δεν χρειάζομαι μέσον για να πείσω για αυτό».

Δημήτρης Γλύστρας