9 πράγματα που δεν ξέρατε για το όνομα «Ελένη»
Πόσες «Ελένες» υπάρχουν στην Ελλάδα; Τι σημαίνει ετυμολογικά; Τι σχέση έχει το όνομα… με τις γλάστρες μας; Όσα δεν ξέρατε για το όνομα Ελένη.
Γνωρίζετε τι σημαίνει το όνομα Ελένη; Ξέρετε σε ποια θέση βρίσκεται στην κατάταξη των συνηθέστερων ονομάτων; Ποια είναι η πραγματική ιστορία της Αγίας Ελένης και τι δουλειά έχει… στα αστέρια; Ευχόμαστε «χρόνια πολλά» στην Ελένη και τον Κωνσταντίνο, και συγκεντρώνουμε εννιά ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το όνομα «Ελένη» παρακάτω (και για το όνομα «Κωνσταντίνος» εδώ).
*Πόσες… Ελένες υπάρχουν στην Ελλάδα;
Πρόκειται για το δεύτερο πιο συνηθισμένο γυναικείο όνομα στην Ελλάδα, αφού σύμφωνα με αυτή εδώ την στατιστική μελέτη έρχεται σε συχνότητα πίσω από το όνομα Μαρία. Υπολογίζεται πως στα 10 εκατομμύρια Ελλήνων, στο όνομα Ελένη ακούνε περίπου 295.000 γυναίκες.
*Τι σημαίνει το όνομα;
Παρ’ ότι η ακριβής ετυμολογία του παραμένει άλυτο μυστήριο, το όνομα Ελένη κατά την αρχαιότητα σήμαινε λαμπερή, απαστράπτουσα. Η ομηρική Ωραία Ελένη της Σπάρτης αποδεικνύει του λόγου το αληθές, χάρη στην παροιμιώδη ομορφιά της, που πυροδότησε τον Τρωικό πόλεμο. Ωστόσο, υπάρχουν και κάποιες «εναλλακτικές» ετυμολογικές προσεγγίσεις: Υποστηρίζεται πως πρόκειται για σύνθετο όνομα, από τον αόριστο β’ του ρήματος «αιρώ» (καταστρέφω) και νης (πλοίο), και πρόκειται επομένως για εκείνη που εξαιτίας της καταστράφηκαν τα πλοία του Τρωικού Πολέμου. Υπάρχει όμως και η πιθανολογούμενη συγγένεια με την «σελήνη»: Το «Ελένη» στην κλασική του ορθογραφία διέθετε δασεία πριν το αρχικό γράμμα, η οποία αντικατέστησε το γράμμα «σ». Η θεωρία αυτή λέει πως το «Ελένη» προήλθε από το «σέλας» (φως, λάμψη), εκ του οποίου πιθανότατα προήλθαν και οι λέξεις Σελήνη, Έλλη και Ελλάς.
*Τι συνέβη τελικά με την Ωραία Ελένη;
Όπως με το όνομα, έτσι και με την ιστορία της Ωραίας Ελένης, υπάρχουν δύο διαφορετικές εκδοχές. Αυτή που γνωρίζουμε από τον Όμηρο κάνει λόγο για την κόρη του Δία και σύζυγο του Μενέλαου, Ελένη, η οποία χάρη στο «χεράκι» της θεάς Αφροδίτης ερωτεύτηκε τον Πάρη, τον ακολούθησε στην Τροία και προκάλεσε τον πόλεμο. Μετά τον θάνατο του Πάρη, παντρεύτηκε τον αδερφό του, αλλά τελικά την έκλεψε ο Μενέλαος και επέστρεψε μαζί της στο παλάτι τους, όπου έζησαν ήσυχα στο εξής. Η άλλη, όμως, εκδοχή, αυτή που μας μετέφερε και ο Ευριπίδης μέσα από την τραγωδία του «Ελένη» (και αργότερα ασπάστηκε ο Σεφέρης στον στίχο «για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη», θέλει την Ωραία Ελένη να βρίσκεται στην πραγματικότητα κρυμμένη κάπου στις ακτές της Αφρικής κατά την διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, και στο πλευρό του Πάρη να μην βρίσκεται παρά ένα «απείκασμα». Στον ίδιο μύθο της Ελένης-ψεύτικου οράματος αναφέρεται και ο ποιητής Στησίχορος στην περίφημη παλινωδία του.
*Τα έργα και ημέρες μιας Αγίας
Η Αγία Ελένη στην οποία οφείλεται η ορθόδοξη γιορτή της 21ης Μαΐου ήταν μία γυναίκα που γεννήθηκε τον 3ο μ.Χ. αιώνα στη Βιθυνία και εργαζόταν σε πανδοχείο. Σε μικρή ηλικία ξεκίνησε τη μελέτη των χριστιανικών διδαχών, παρ’ ότι την θρησκεία την ασπάστηκε πολύ αργότερα, σε ηλικία 60 ετών. Όταν ο σύζυγός της και αξιωματικός της Αυτοκρατορίας, Κωνστάντιος, σκοτώθηκε, ο γιος τους Κωνσταντίνος κλήθηκε να χριστεί Καίσαρας. Η Ελένη έζησε από κοντά όλη την πορεία του από Καίσαρας, Αύγουστος και στην συνέχεια Αυτοκράτορας, ενώ η αδυναμία του γιου της προς το πρόσωπό της είναι φανερή και από τα νομίσματα που κόβονταν στο εξής, με το πρόσωπο της Ελένης πάνω τους. Σε ηλικία 78 ετών, η Ελένη ξεκίνησε ένα ταξίδι προς τα Ιεροσόλυμα, όπου φρόντισε να ιδρυθούν εκκλησίες, να γίνουν ανασκαφές και να χτισθούν ο Ναός της Γέννησης και της Ανάστασης στον Γολγοθά. Ο συγγραφέας Ρουφίνος είναι αυτός που αναφέρει πως μεταξύ άλλων, η Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό όπου μαρτύρησε ο Ιησούς.
Σημειώστε πάντως πως τα έργα και οι ημέρες της συνοδεύονται και από δεκάδες προφορικούς θρύλους που δημιουργήθηκαν στο πέρασμά της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Κύπρος, όπου λέγεται πως η Ελένη κατέφτασε προς βοήθεια των ντόπιων, οι οποίοι υπέφεραν από ξηρασία. Όταν εκείνη προσευχήθηκε, άνοιξαν οι ουρανοί και άρχισε να βρέχει καταρρακτωδώς, ενώ στη συνέχεια εμφανίστηκε μετά από πολλά χρόνια ουράνιο τόξο στον ουρανό, γι’ αυτό και οι ντόπιοι το αποκαλούν και «ζωνάρι της Αγίας Ελένης».
*Η Ελένη… αριθμολογικά
Ο λεξάριθμος της Ελένης είναι το 8, κάτι που της δίνει την «σφραγίδα» μιας έντονης, δυναμικής προσωπικότητας, με υψηλούς στόχους και επιμονή. Εργάζεται με μόχθο για να ζει καλά, αλλά είναι γενναιόδωρη και φιλεύσπλαχνη. Το… αδύνατο σημείο της είναι το πείσμα, που μπορεί να πληγώσει τους γύρω της.
*Η Ελένη… στην γλάστρα μας
Ο γνωστός σε όλους μας μυρωδάτος βασιλικός οφείλει την ονομασία του στην Αγία Ελένη. Καθώς σχεδίαζε τις εργασίες για την εύρεση του Τίμιου Σταυρού, λέγεται πως μύρισε ένα υπέροχο άρωμα και εντόπισε πράσινους θάμνους με το μυρωδικό, το οποίο και θεώρησε σημάδι ότι πρέπει να ψάξει εκεί. Κάτω από τη ρίζα του φυτού, λοιπόν, θέλει η παράδοση να βρέθηκε ο Σταυρός, και έκτοτε το φυτό ονομάστηκε βασιλικός, αφενός επειδή φύτρωσε εκεί που σταυρώθηκε ο «Βασιλιάς του κόσμου» και αφετέρου επειδή βοήθησε την «Βασίλισσα» να τον εντοπίσει.
*Η Ελένη στο εξωτερικό
Παρ’ ότι αρχαιοελληνικό, το όνομα Ελένη ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο και θεωρείται πολύ δημοφιλές σε αρκετές χώρες. Μάλιστα, σε αυτό οφείλονται εκατοντάδες παράγωγα. Δείτε μερικά ενδεικτικά (αφού πάρετε βαθιά ανάσα): Ellen, Helena, Hellen, Ella, Ellie, Elly, Lena, Nell, Nellie, Nelly, Elle, Nelle (αγγλικά), Shelena (αφροαμερικανικό όνομα), Elena (βουλγαρικά), Helena, Jelena, Elena, Jela, Jelica, Jelka (κροατικά), Helena, Alena, Lenka (τσέχικα), Elin, Helena, Helene, Eli, Ella, Lena, Lene (δανέζικα), Heleen, Helena, Heleentje (ολλανδικά), Helena, Leena (εσθονικά), Eliina, Elina, Helena, Ella, Heleena, Heli, Leena (φινλανδικά), Hélène (γαλλικά), Elene (γεωργιανά), Alena, Lena, Lene, Leni (γερμανικά), Heléna (ουγγρικά), Léan (ιρλανδέζικα), Elena (ιταλικά), Helēna, Jeļena (λετονικλα), Elena, Ileana, Lenuța (ρουμανικά), Yelena, Alyona, Lena (ρωσικά), Jelena, Jela, Jelica, Jelka (σερβικά), Alena, Lenka (σλοβακικά), Ileana, Iliana (ισπανικά), Elin, Elina, Helena, Helene, Ella, Lena (σουηδικά), Olena, Lesya (ουκρανικά).
*Μια Ελένη ανάμεσα στα αστέρια
Ο Τζέιμς Κρεγκ Γουάτσον ανακάλυψε το 1868 έναν μεγάλο αστεροειδή στην Κύρια Ζώνη Αστεροειδών, και εντυπωσιάστηκε τόσο ώστε του έδωσε το όνομα της Ωραίας Ελένης. Έτσι, κάπου στον ουρανό υπάρχει ο αστεροειδής 101 Ελένη, η διάμετρος του οποίου υπολογίζεται στα 66 χιλιόμετρα.
*Η Ελένη έχει και αρσενικό
Το όνομα Ελένη έχει και αρσενικό τύπο, το όνομα «Έλενος», που σημαίνει, κατ’ αντιστοιχία με το θηλυκό, «φωτεινός», «λαμπρός». Ωστόσο, ο Έλενος (και ο Λένος, όπως είναι ελαφρώς πιο συνηθισμένο) γιορτάζει τον Νοέμβριο.
*Πόσες… Ελένες υπάρχουν στην Ελλάδα;
Πρόκειται για το δεύτερο πιο συνηθισμένο γυναικείο όνομα στην Ελλάδα, αφού σύμφωνα με αυτή εδώ την στατιστική μελέτη έρχεται σε συχνότητα πίσω από το όνομα Μαρία. Υπολογίζεται πως στα 10 εκατομμύρια Ελλήνων, στο όνομα Ελένη ακούνε περίπου 295.000 γυναίκες.
*Τι σημαίνει το όνομα;
Παρ’ ότι η ακριβής ετυμολογία του παραμένει άλυτο μυστήριο, το όνομα Ελένη κατά την αρχαιότητα σήμαινε λαμπερή, απαστράπτουσα. Η ομηρική Ωραία Ελένη της Σπάρτης αποδεικνύει του λόγου το αληθές, χάρη στην παροιμιώδη ομορφιά της, που πυροδότησε τον Τρωικό πόλεμο. Ωστόσο, υπάρχουν και κάποιες «εναλλακτικές» ετυμολογικές προσεγγίσεις: Υποστηρίζεται πως πρόκειται για σύνθετο όνομα, από τον αόριστο β’ του ρήματος «αιρώ» (καταστρέφω) και νης (πλοίο), και πρόκειται επομένως για εκείνη που εξαιτίας της καταστράφηκαν τα πλοία του Τρωικού Πολέμου. Υπάρχει όμως και η πιθανολογούμενη συγγένεια με την «σελήνη»: Το «Ελένη» στην κλασική του ορθογραφία διέθετε δασεία πριν το αρχικό γράμμα, η οποία αντικατέστησε το γράμμα «σ». Η θεωρία αυτή λέει πως το «Ελένη» προήλθε από το «σέλας» (φως, λάμψη), εκ του οποίου πιθανότατα προήλθαν και οι λέξεις Σελήνη, Έλλη και Ελλάς.
*Τι συνέβη τελικά με την Ωραία Ελένη;
Όπως με το όνομα, έτσι και με την ιστορία της Ωραίας Ελένης, υπάρχουν δύο διαφορετικές εκδοχές. Αυτή που γνωρίζουμε από τον Όμηρο κάνει λόγο για την κόρη του Δία και σύζυγο του Μενέλαου, Ελένη, η οποία χάρη στο «χεράκι» της θεάς Αφροδίτης ερωτεύτηκε τον Πάρη, τον ακολούθησε στην Τροία και προκάλεσε τον πόλεμο. Μετά τον θάνατο του Πάρη, παντρεύτηκε τον αδερφό του, αλλά τελικά την έκλεψε ο Μενέλαος και επέστρεψε μαζί της στο παλάτι τους, όπου έζησαν ήσυχα στο εξής. Η άλλη, όμως, εκδοχή, αυτή που μας μετέφερε και ο Ευριπίδης μέσα από την τραγωδία του «Ελένη» (και αργότερα ασπάστηκε ο Σεφέρης στον στίχο «για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη», θέλει την Ωραία Ελένη να βρίσκεται στην πραγματικότητα κρυμμένη κάπου στις ακτές της Αφρικής κατά την διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, και στο πλευρό του Πάρη να μην βρίσκεται παρά ένα «απείκασμα». Στον ίδιο μύθο της Ελένης-ψεύτικου οράματος αναφέρεται και ο ποιητής Στησίχορος στην περίφημη παλινωδία του.
*Τα έργα και ημέρες μιας Αγίας
Η Αγία Ελένη στην οποία οφείλεται η ορθόδοξη γιορτή της 21ης Μαΐου ήταν μία γυναίκα που γεννήθηκε τον 3ο μ.Χ. αιώνα στη Βιθυνία και εργαζόταν σε πανδοχείο. Σε μικρή ηλικία ξεκίνησε τη μελέτη των χριστιανικών διδαχών, παρ’ ότι την θρησκεία την ασπάστηκε πολύ αργότερα, σε ηλικία 60 ετών. Όταν ο σύζυγός της και αξιωματικός της Αυτοκρατορίας, Κωνστάντιος, σκοτώθηκε, ο γιος τους Κωνσταντίνος κλήθηκε να χριστεί Καίσαρας. Η Ελένη έζησε από κοντά όλη την πορεία του από Καίσαρας, Αύγουστος και στην συνέχεια Αυτοκράτορας, ενώ η αδυναμία του γιου της προς το πρόσωπό της είναι φανερή και από τα νομίσματα που κόβονταν στο εξής, με το πρόσωπο της Ελένης πάνω τους. Σε ηλικία 78 ετών, η Ελένη ξεκίνησε ένα ταξίδι προς τα Ιεροσόλυμα, όπου φρόντισε να ιδρυθούν εκκλησίες, να γίνουν ανασκαφές και να χτισθούν ο Ναός της Γέννησης και της Ανάστασης στον Γολγοθά. Ο συγγραφέας Ρουφίνος είναι αυτός που αναφέρει πως μεταξύ άλλων, η Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό όπου μαρτύρησε ο Ιησούς.
Σημειώστε πάντως πως τα έργα και οι ημέρες της συνοδεύονται και από δεκάδες προφορικούς θρύλους που δημιουργήθηκαν στο πέρασμά της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Κύπρος, όπου λέγεται πως η Ελένη κατέφτασε προς βοήθεια των ντόπιων, οι οποίοι υπέφεραν από ξηρασία. Όταν εκείνη προσευχήθηκε, άνοιξαν οι ουρανοί και άρχισε να βρέχει καταρρακτωδώς, ενώ στη συνέχεια εμφανίστηκε μετά από πολλά χρόνια ουράνιο τόξο στον ουρανό, γι’ αυτό και οι ντόπιοι το αποκαλούν και «ζωνάρι της Αγίας Ελένης».
*Η Ελένη… αριθμολογικά
Ο λεξάριθμος της Ελένης είναι το 8, κάτι που της δίνει την «σφραγίδα» μιας έντονης, δυναμικής προσωπικότητας, με υψηλούς στόχους και επιμονή. Εργάζεται με μόχθο για να ζει καλά, αλλά είναι γενναιόδωρη και φιλεύσπλαχνη. Το… αδύνατο σημείο της είναι το πείσμα, που μπορεί να πληγώσει τους γύρω της.
*Η Ελένη… στην γλάστρα μας
Ο γνωστός σε όλους μας μυρωδάτος βασιλικός οφείλει την ονομασία του στην Αγία Ελένη. Καθώς σχεδίαζε τις εργασίες για την εύρεση του Τίμιου Σταυρού, λέγεται πως μύρισε ένα υπέροχο άρωμα και εντόπισε πράσινους θάμνους με το μυρωδικό, το οποίο και θεώρησε σημάδι ότι πρέπει να ψάξει εκεί. Κάτω από τη ρίζα του φυτού, λοιπόν, θέλει η παράδοση να βρέθηκε ο Σταυρός, και έκτοτε το φυτό ονομάστηκε βασιλικός, αφενός επειδή φύτρωσε εκεί που σταυρώθηκε ο «Βασιλιάς του κόσμου» και αφετέρου επειδή βοήθησε την «Βασίλισσα» να τον εντοπίσει.
*Η Ελένη στο εξωτερικό
Παρ’ ότι αρχαιοελληνικό, το όνομα Ελένη ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο και θεωρείται πολύ δημοφιλές σε αρκετές χώρες. Μάλιστα, σε αυτό οφείλονται εκατοντάδες παράγωγα. Δείτε μερικά ενδεικτικά (αφού πάρετε βαθιά ανάσα): Ellen, Helena, Hellen, Ella, Ellie, Elly, Lena, Nell, Nellie, Nelly, Elle, Nelle (αγγλικά), Shelena (αφροαμερικανικό όνομα), Elena (βουλγαρικά), Helena, Jelena, Elena, Jela, Jelica, Jelka (κροατικά), Helena, Alena, Lenka (τσέχικα), Elin, Helena, Helene, Eli, Ella, Lena, Lene (δανέζικα), Heleen, Helena, Heleentje (ολλανδικά), Helena, Leena (εσθονικά), Eliina, Elina, Helena, Ella, Heleena, Heli, Leena (φινλανδικά), Hélène (γαλλικά), Elene (γεωργιανά), Alena, Lena, Lene, Leni (γερμανικά), Heléna (ουγγρικά), Léan (ιρλανδέζικα), Elena (ιταλικά), Helēna, Jeļena (λετονικλα), Elena, Ileana, Lenuța (ρουμανικά), Yelena, Alyona, Lena (ρωσικά), Jelena, Jela, Jelica, Jelka (σερβικά), Alena, Lenka (σλοβακικά), Ileana, Iliana (ισπανικά), Elin, Elina, Helena, Helene, Ella, Lena (σουηδικά), Olena, Lesya (ουκρανικά).
*Μια Ελένη ανάμεσα στα αστέρια
Ο Τζέιμς Κρεγκ Γουάτσον ανακάλυψε το 1868 έναν μεγάλο αστεροειδή στην Κύρια Ζώνη Αστεροειδών, και εντυπωσιάστηκε τόσο ώστε του έδωσε το όνομα της Ωραίας Ελένης. Έτσι, κάπου στον ουρανό υπάρχει ο αστεροειδής 101 Ελένη, η διάμετρος του οποίου υπολογίζεται στα 66 χιλιόμετρα.
*Η Ελένη έχει και αρσενικό
Το όνομα Ελένη έχει και αρσενικό τύπο, το όνομα «Έλενος», που σημαίνει, κατ’ αντιστοιχία με το θηλυκό, «φωτεινός», «λαμπρός». Ωστόσο, ο Έλενος (και ο Λένος, όπως είναι ελαφρώς πιο συνηθισμένο) γιορτάζει τον Νοέμβριο.
