Δέκα συχνά γλωσσικά λάθη και πώς θα τα αποφύγετε
Τα λάθη στην γλώσσα είναι ανθρώπινα, όμως γιατί να μπαίνουμε στην άβολη θέση να μας τα διορθώνουν; Δείτε δέκα από τα πιο συχνά και τα… σωστά τους.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Οι τόνοι στο «που» και το «πως», η χρήση του «ότι» και του «ό,τι», το… μπλέξιμο του «χάρη σε» και του «εξαιτίας» και το μπέρδεμα των τόνων ή των σημείων στίξης είναι μερικά μόνο από τα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνουμε στον προφορικό ή τον γραπτό λόγο.
«Τα λάθη ανθρώπινα» θα πει κάποιος, όμως καλό θα είναι να γνωρίζουμε ποια είναι τα σωστά τους για να μην ερχόμαστε στην άβολη θέση να δικαιολογούμαστε στον κάθε grammar nazi που μας διορθώνει.
«Πολλά από τα λάθη που κάνουμε γίνονται από άγνοια των κανόνων του συντακτικού. Το συντακτικό εκτός του ότι δομεί τον προφορικό και τον γραπτό λόγο ταυτόχρονα επιβάλλει τους γραμματικούς τύπους», αναφέρει η κ. Μιμίκα Κεφαλά, διορθώτρια και προσθέτει: «Ίσως πρώτα πρέπει να ξέρουμε σύνταξη και μετά γραμματική. Επίσης λάθη γίνονται από εφαρμογή κανόνων των ξένων γλωσσών στην ελληνική. Κάθε γλώσσα έχει δική της λογική και φιλοσοφία. Επομένως δικούς της μηχανισμούς. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να εφαρμόζουμε ό,τι μαθαίνουμε στα αγγλικά στα ελληνικά».
Παρακάτω ακολουθούν μερικά από τα συχνότερα… παραπτώματα στα οποία υποπίπτουν οι ομιλητές (και οι γραφιάδες) της ελληνικής γλώσσας.
*Η χρήση του ρήματος «θέλω» με αιτιατική. Θέλω εσένα να μου περιγράψεις… Το σωστό είναι θέλω εσύ να μου περιγράψεις. Στην ελληνική το υποκείμενο είναι πάντα στην ονομαστική. Αυτή η σύνταξη με το εσένα είναι αρχαιοελληνική. Να σημειωθεί πως το ρήμα θέλω χρησιμοποιείται αδιακρίτως αντί άλλων ρημάτων ή εκφράσεων: Οι πληροφορίες θέλουν τον δράστη να συλλαμβάνεται αντί με βάση πληροφορίες, ο δράστης συνελήφθη που είναι το σωστό. Η δασκάλα θέλει τον μαθητή να μην ξέρει μάθημα, αντί η δασκάλα θεωρεί πως ο μαθητής δεν ξέρει μάθημα.
* Είναι - αποτελεί: Το ρήμα "αποτελεί" μπορεί να έχει και τη σημασία του «είναι», όμως η αρχική σημασία του είναι «συνιστώ σύνολο» και καλό θα ήταν να μη χρησιμοποιείται στη θέση του. «Αυτό αποτελεί τμήμα του έργου» (σωστό). «Το έργο αποτελεί σταθμό της ζωής του» (λάθος) αντί είναι σταθμός στη ζωή του.
* Χάρη σε – εξαιτίας: Το πρώτο έχει θετική σημασία, το δεύτερο αρνητική: «Χάρη σε σένα έχω δουλειά», αλλά «εξαιτίας του ότι χαρτόπαιζε χώρισαν».
* Με ό,τι αυτό συνεπάγεται: Το ρήμα συνεπάγομαι συντάσσεται με αιτιατική. Δε χρειάζεται εμπρόθετο. Άρα λέμε «ό,τι αυτό συνεπάγεται». Αυτό το λάθος συχνά επεκτείνεται και σε άλλα ρήματα. Έτσι βλέπουμε το πολύ πιο… τραγικό «με ό,τι αυτό σημαίνει»!
* Λάθος χρήση στη μετοχή ενεστώτα: Συνήθως η μετοχή είναι τροπική. Στις περιπτώσεις όπου δηλώνει σκοπό ή χρόνο καλύτερα να αναλύεται στην αντίστοιχη πρόταση για μεγαλύτερη ακρίβεια: «Πήγε στον διευθυντή ζητώντας αύξηση» (για να ζητήσει αύξηση). Επίσης, το υποκείμενό της πρέπει να είναι ίδιο με αυτό του ρήματος αλλιώς προκαλούνται παρανοήσεις. Από το συγκεκριμένο σφάλμα διαβάσαμε το ευτράπελο: Ο Νίκος Μαστοράκης καλωσόρισε την Τατιάνα Στεφανίδου φορώντας κόκκινο φόρεμα!
* Οι σύνθετοι χρόνοι: "Έχω δει και ακούσει". Το σωστό είναι « Έχω δει και έχω ακούσει». Ο παρακείμενος, ο υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας είναι σύνθετοι χρόνοι και ο σύνδεσμος "και" συνδέει ίδιους όρους. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις μπορούμε να ανεχτούμε τον μισό τύπο όταν έχουμε πολλά ρήματα στη σειρά.
* Απουσία άρθρων: Στην ελληνική γλώσσα έχουμε άρθρα παντού και πάντα. Δε λέμε «Μέρκελ και Σαρκοζί συναντήθηκαν» αλλά «η Μέρκελ και ο Σαρκοζί συναντήθηκαν». Επίσης, για λόγους γρηγοράδας διαβάζουμε «Οι Άννα, Γιώργος, παιδιά πήγαν εκδρομή» αντί «Η Άννα, ο Γιώργος, τα παιδιά πήγαν εκδρομή». Το -οι- αφορά πληθυντικό αριθμό, δεν προσδιορίζει πολλά μεμονωμένα υποκείμενα.
* Που, πως: Παίρνουν τόνο όταν δηλώνουν ερώτηση. Για παράδειγμα: «Πού πας;» «Εξήγησα πως θα φύγω» (ότι θα φύγω, ειδικός σύνδεσμός). «Εξήγησα πώς θα φύγω» (με ποιον τρόπο θα το κάνω). «Είπα πού θα πάω» (σε ποιο μέρος). Στις δύο τελευταίες προτάσεις οι ερωτήσεις είναι πλάγιες.
* Ότι, ό,τι: Το πρώτο είναι ειδικός σύνδεσμός, το δεύτερο ουδέτερο αναφορικής αντωνυμίας. «Είπα ό,τι ήθελα» (αυτά που ήθελα). «Είπα ότι ήθελα να ψωνίσω».
* Τόνοι - σημεία στίξης: Από την πρώτη Δημοτικού μαθαίναμε ότι η συλλαβούλα που… φωνάζει τονίζεται. Αυτό ισχύει και για τα αρχιγράμματα. Όμως, σε πολλές εφημερίδες για λόγους αισθητικής ή… μόδας έπαψαν να τονίζονται τα πεζοκεφαλαία: Έκανα, Άγγελος κ.λπ. Επίσης, συχνά, ξεχνάμε τον τόνο της λήγουσας που προέρχεται από τη λέξη-αντωνυμία που ακολουθεί: πράγματά μου, οικογένειά μας κ.λπ.
«Πάντως γενικά για τους τόνους και τα σημεία στίξης παρατηρείται μια απαξίωση και παντελής έλλειψη στοιχειώδους γνώσης των κανόνων. Δε συζητάμε για το πώς χρησιμοποιούνται το κόμμα, οι τρεις τελείες κ.ά . Ένα από τα πλέον ταλαιπωρημένα σημεία στίξης είναι τα εισαγωγικά. Εκτός του ότι βαραίνουν άσκοπα το κείμενο, χρησιμοποιούνται κι εκεί όπου ο λόγος είναι απλώς μεταφορικός: Η εταιρεία «μετακόμισε» την έδρα της αντί μετέφερε χωρίς εισαγωγικά», αναφέρει η κ. Κεφαλά.
Οι τόνοι στο «που» και το «πως», η χρήση του «ότι» και του «ό,τι», το… μπλέξιμο του «χάρη σε» και του «εξαιτίας» και το μπέρδεμα των τόνων ή των σημείων στίξης είναι μερικά μόνο από τα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνουμε στον προφορικό ή τον γραπτό λόγο.
«Τα λάθη ανθρώπινα» θα πει κάποιος, όμως καλό θα είναι να γνωρίζουμε ποια είναι τα σωστά τους για να μην ερχόμαστε στην άβολη θέση να δικαιολογούμαστε στον κάθε grammar nazi που μας διορθώνει.
«Πολλά από τα λάθη που κάνουμε γίνονται από άγνοια των κανόνων του συντακτικού. Το συντακτικό εκτός του ότι δομεί τον προφορικό και τον γραπτό λόγο ταυτόχρονα επιβάλλει τους γραμματικούς τύπους», αναφέρει η κ. Μιμίκα Κεφαλά, διορθώτρια και προσθέτει: «Ίσως πρώτα πρέπει να ξέρουμε σύνταξη και μετά γραμματική. Επίσης λάθη γίνονται από εφαρμογή κανόνων των ξένων γλωσσών στην ελληνική. Κάθε γλώσσα έχει δική της λογική και φιλοσοφία. Επομένως δικούς της μηχανισμούς. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να εφαρμόζουμε ό,τι μαθαίνουμε στα αγγλικά στα ελληνικά».
Παρακάτω ακολουθούν μερικά από τα συχνότερα… παραπτώματα στα οποία υποπίπτουν οι ομιλητές (και οι γραφιάδες) της ελληνικής γλώσσας.
*Η χρήση του ρήματος «θέλω» με αιτιατική. Θέλω εσένα να μου περιγράψεις… Το σωστό είναι θέλω εσύ να μου περιγράψεις. Στην ελληνική το υποκείμενο είναι πάντα στην ονομαστική. Αυτή η σύνταξη με το εσένα είναι αρχαιοελληνική. Να σημειωθεί πως το ρήμα θέλω χρησιμοποιείται αδιακρίτως αντί άλλων ρημάτων ή εκφράσεων: Οι πληροφορίες θέλουν τον δράστη να συλλαμβάνεται αντί με βάση πληροφορίες, ο δράστης συνελήφθη που είναι το σωστό. Η δασκάλα θέλει τον μαθητή να μην ξέρει μάθημα, αντί η δασκάλα θεωρεί πως ο μαθητής δεν ξέρει μάθημα.
* Είναι - αποτελεί: Το ρήμα "αποτελεί" μπορεί να έχει και τη σημασία του «είναι», όμως η αρχική σημασία του είναι «συνιστώ σύνολο» και καλό θα ήταν να μη χρησιμοποιείται στη θέση του. «Αυτό αποτελεί τμήμα του έργου» (σωστό). «Το έργο αποτελεί σταθμό της ζωής του» (λάθος) αντί είναι σταθμός στη ζωή του.
* Χάρη σε – εξαιτίας: Το πρώτο έχει θετική σημασία, το δεύτερο αρνητική: «Χάρη σε σένα έχω δουλειά», αλλά «εξαιτίας του ότι χαρτόπαιζε χώρισαν».
* Με ό,τι αυτό συνεπάγεται: Το ρήμα συνεπάγομαι συντάσσεται με αιτιατική. Δε χρειάζεται εμπρόθετο. Άρα λέμε «ό,τι αυτό συνεπάγεται». Αυτό το λάθος συχνά επεκτείνεται και σε άλλα ρήματα. Έτσι βλέπουμε το πολύ πιο… τραγικό «με ό,τι αυτό σημαίνει»!
* Λάθος χρήση στη μετοχή ενεστώτα: Συνήθως η μετοχή είναι τροπική. Στις περιπτώσεις όπου δηλώνει σκοπό ή χρόνο καλύτερα να αναλύεται στην αντίστοιχη πρόταση για μεγαλύτερη ακρίβεια: «Πήγε στον διευθυντή ζητώντας αύξηση» (για να ζητήσει αύξηση). Επίσης, το υποκείμενό της πρέπει να είναι ίδιο με αυτό του ρήματος αλλιώς προκαλούνται παρανοήσεις. Από το συγκεκριμένο σφάλμα διαβάσαμε το ευτράπελο: Ο Νίκος Μαστοράκης καλωσόρισε την Τατιάνα Στεφανίδου φορώντας κόκκινο φόρεμα!
* Οι σύνθετοι χρόνοι: "Έχω δει και ακούσει". Το σωστό είναι « Έχω δει και έχω ακούσει». Ο παρακείμενος, ο υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας είναι σύνθετοι χρόνοι και ο σύνδεσμος "και" συνδέει ίδιους όρους. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις μπορούμε να ανεχτούμε τον μισό τύπο όταν έχουμε πολλά ρήματα στη σειρά.
* Απουσία άρθρων: Στην ελληνική γλώσσα έχουμε άρθρα παντού και πάντα. Δε λέμε «Μέρκελ και Σαρκοζί συναντήθηκαν» αλλά «η Μέρκελ και ο Σαρκοζί συναντήθηκαν». Επίσης, για λόγους γρηγοράδας διαβάζουμε «Οι Άννα, Γιώργος, παιδιά πήγαν εκδρομή» αντί «Η Άννα, ο Γιώργος, τα παιδιά πήγαν εκδρομή». Το -οι- αφορά πληθυντικό αριθμό, δεν προσδιορίζει πολλά μεμονωμένα υποκείμενα.
* Που, πως: Παίρνουν τόνο όταν δηλώνουν ερώτηση. Για παράδειγμα: «Πού πας;» «Εξήγησα πως θα φύγω» (ότι θα φύγω, ειδικός σύνδεσμός). «Εξήγησα πώς θα φύγω» (με ποιον τρόπο θα το κάνω). «Είπα πού θα πάω» (σε ποιο μέρος). Στις δύο τελευταίες προτάσεις οι ερωτήσεις είναι πλάγιες.
* Ότι, ό,τι: Το πρώτο είναι ειδικός σύνδεσμός, το δεύτερο ουδέτερο αναφορικής αντωνυμίας. «Είπα ό,τι ήθελα» (αυτά που ήθελα). «Είπα ότι ήθελα να ψωνίσω».
* Τόνοι - σημεία στίξης: Από την πρώτη Δημοτικού μαθαίναμε ότι η συλλαβούλα που… φωνάζει τονίζεται. Αυτό ισχύει και για τα αρχιγράμματα. Όμως, σε πολλές εφημερίδες για λόγους αισθητικής ή… μόδας έπαψαν να τονίζονται τα πεζοκεφαλαία: Έκανα, Άγγελος κ.λπ. Επίσης, συχνά, ξεχνάμε τον τόνο της λήγουσας που προέρχεται από τη λέξη-αντωνυμία που ακολουθεί: πράγματά μου, οικογένειά μας κ.λπ.
«Πάντως γενικά για τους τόνους και τα σημεία στίξης παρατηρείται μια απαξίωση και παντελής έλλειψη στοιχειώδους γνώσης των κανόνων. Δε συζητάμε για το πώς χρησιμοποιούνται το κόμμα, οι τρεις τελείες κ.ά . Ένα από τα πλέον ταλαιπωρημένα σημεία στίξης είναι τα εισαγωγικά. Εκτός του ότι βαραίνουν άσκοπα το κείμενο, χρησιμοποιούνται κι εκεί όπου ο λόγος είναι απλώς μεταφορικός: Η εταιρεία «μετακόμισε» την έδρα της αντί μετέφερε χωρίς εισαγωγικά», αναφέρει η κ. Κεφαλά.
