Από πού πήραν το όνομά τους 10 περιοχές της Ελλάδας
Τι σημαίνει Λάρισα; Από πού πήρε το όνομά της η Κρήτη; Μυθολογία και ετυμολογία μπλέκονται σε δέκα ωραίες ιστορίες, για άλλα τόσα μέρη της Ελλάδας.
της Ηρώς Κουνάδη
Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί λέμε Κρήτη την Κρήτη; Από πού προήλθε ένα όνομα τόσο παράξενο όσο το Καλαμάτα; Τι σημαίνει Λάρισα; Είναι αλήθεια ότι πολλά από τα ελληνικά τοπωνύμια προήλθαν από ήρωες και ιστορίες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, όπως λέγαμε και σε προηγούμενο αφιέρωμά μας. Η Πελοπόννησος είναι, προφανώς, η νήσος του Πέλοπα και το Πήλιο πήρε το όνομά του από τον βασιλιά Πηλέα. Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις ονομάτων που είναι λιγότερο προφανείς, ή λιγότερο γνωστές, ή και τα δύο. Κι αυτό είναι που τις κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες.
(*) Φρεσκάρετε τις γνώσεις σας σχετικά με τα ονόματα δώδεκα ελληνικών νησιών και την προέλευσή τους, κάνοντας κλικ εδώ.
Μακεδονία: Δύο διαφορετικές θεωρίες είναι οι επικρατέστερες για την προέλευση του ονόματος της Μακεδονίας. Η πρώτη θέλει τον φύλαρχο της φυλής που πρωτοεγκαταστάθηκε στη δυτική, νότια και κεντρική Μακεδονία, να την βαφτίζει με το όνομά του (Μακεδών). Η δεύτερη είναι το επίθετο μακεδνός, που χρησιμοποιεί ο Όμηρος για να περιγράψει ένα είδος λεύκας, και το οποίο σύμφωνα με τον λεξικογράφο Ησύχιο της Αλεξάνδρειας είναι δωρική λέξη (σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Μακεδόνες ήταν δωρική φυλή) που σημαίνει μεγάλος ή ουράνιος.
Λάρισα: Ετυμολογικός γρίφος για τους μελετητές, η λέξη λάρισα χρησιμοποιούταν από τους Πελασγούς για να περιγράψει λίθινη ακρόπολη ή οχυρό –Λάρισα λεγόταν και η Ακρόπολη του Άργους. Το γεγονός ότι δεν έχουν βρεθεί στην πόλη ίχνη που να ταιριάζουν σε αυτήν την περιγραφή, έχει οδηγήσει τους ιστορικούς να θεωρούν ότι η ονομασία προήλθε από αλλού και δόθηκε κατ’ ευφημισμό. Κατά τη μυθολογική εκδοχή, πάντως, η Λάρισα ήταν σύζυγος του Ποσειδώνα και μητέρα του Αχαιού, του Φθία και του Πελασγού.
Ζαγοροχώρια: Απλούστερα τα πράγματα εδώ. Η ετυμολογία της λέξης είναι σλάβικη: Za σημαίνει «πίσω» και Gora είναι το βουνό, οπότε τα χωριά πίσω από το βουνό, ευθεία αναφορά στην θέση των χωριών.
Καλαμάτα: Η μεσαιωνική ονομασία της αρχαίας πόλης Φεραί, που διατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας, προέρχεται από την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Καλομάτας, η οποία φυλασσόταν σε ένα βυζαντινό μοναστήρι της περιοχής –και την οποία ο θρύλος θέλει να έκανε ακόμα και τον οθωμανό αγά, στον στάβλο του οποίου ανακαλύφθηκε, να αλλαξοπιστήσει, χάρη στα θαύματα που είδε να πραγματοποιούνται. Η εικόνα υπάρχει ακόμα, και φυλάσσεται στο εσωτερικό της Εκκλησίας της Υπαπαντής.
Αγρίνιο: Αρχαίο τοπωνύμιο που προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους της περιοχής, τους Αγραίους, οι οποίοι ήταν ένα αρχαίο αιτωλικό φύλο. Το όνομά τους πιθανότατα προήλθε είτε από την λέξη άγρα, που σημαίνει κυνήγια και υποδηλώνει ότι ήταν κυνηγοί, είτε από τον αγρό, που θα υποδήλωνε ότι ήταν αγρότες. Η πόλη, μετά την καταστροφή της το 314 π.Χ., επανεμφανίζεται τον 13ο αιώνα ως οικισμός με το όνομα Βραχώρι (που πιθανόν προήλθε από το Βλαχώρι, κι αυτό με την σειρά του από το Βλοχοχώρι, χωριό που οι κάτοικοί του κατάγονταν από τον Βλοχό της Θεσσαλίας). Το 1835, αφού ιδρύθηκε το Νέο Ελληνικό Κράτος, το Βραχώρι ξαναπήρε την αρχαία ονομασία Αγρίνιο.
Κρήτη: Οι μυθικοί Κουρήτες ήταν, σύμφωνα με την μυθολογία, οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης: Πέντε αδέλφια, ο Ηρακλής (απλή συνωνυμία με τον ημίθεο των δώδεκα άθλων), ο Παιωναίος, ο Επιμίδης, ο Ιάσιος και ο Ίδας, που δεν γεννήθηκαν, αλλά φύτρωσαν από τη γη όταν την έβρεξαν τα πρώτα δάκρυα του νεογέννητου Δία. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, οι Κουρήτες βοήθησαν τη Ρέα να γεννήσει τον Δία μέσα σε μια σπηλιά της Κρήτης, και ανέλαβαν να… κάνουν θόρυβο χτυπώντας τύμπανα και μεταλλικές ασπίδες κάθε φορά που το μωρό έκλαιγε, ώστε να μην φτάσει ο θόρυβος στα αυτιά του Κρόνου.
Κεφαλονιά: Το όνομα του νησιού προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους του, Κεφαλλήνες, οι οποίοι με την σειρά τους «βαφτίζονται» έτσι από την ορεινή καταγωγή τους. Στην αρχαία ελληνική γλώσσα οι κορυφές των ορέων ονομάζονταν κεφαλαί. Άρα, ετυμολογικά η λέξη Κεφαλλήνες (έτσι ονομάζει τους υπηκόους του Oδυσσέα ο Όμηρος) προέρχεται από τη λέξη κεφαλή με την προσθήκη του επιθήματος –ήνες. Η γραφή με δυο -λ- της λέξης Κεφαλλήνες, που εμφανίζεται στον Όμηρο, οφείλεται σε μετρική αναγκαιότητα, στην προσπάθειά του δηλαδή ο ποιητής να συνθέσει σε δακτυλικό εξάμετρο, το κατεξοχήν μέτρο του έπους, διπλασίασε το σύμφωνο -λ- (αυτή την τακτική τη συναντάμε όχι μόνο στον Όμηρο αλλά και σε άλλους ποιητές), με αποτέλεσμα να καθιερωθεί το διπλό -λ-, το οποίο είναι λάθος στα νέα ελληνικά, όπως σημειώνει ο Σύνδεσμος Φιλολόγων.
Καβάλα: Τρεις διαφορετικές εκδοχές υπάρχουν για την ονομασία της πόλης που μέχρι το 1948 γραφόταν με δύο λάμδα. Μία εκδοχή θέλει τους πρώτους κατοίκους της πόλης να ήρθαν από την αρχαία πόλη Σκαβάλα, η οποία αναφέρεται από το 470 π.Χ. ως σύμμαχος των Αθηναίων. Μία δεύτερη εκδοχή θέλει το όνομα να προέρχεται από το ιταλικό Cavallo, που σημαίνει άλογο, γιατί το σχήμα της θύμισε το συμπαθές τετράποδο στους Γενουάτες, όταν την πρωτοαντίκρισαν από την θάλασσα. Και η πιο ενδιαφέρουσα –αλλά λιγότερο πιθανή– εκδοχή είναι εκείνη της λαϊκής παράδοσης, σύμφωνα με την οποία όταν ο Μέγας Αλέξανδρος δάμασε για πρώτη φορά τον Βουκεφάλα, το άλογο τον μετέφερε προς την ανατολή για να μην βλέπει την σκιά του και τρομάζει. Άλογο και αναβάτης έφτασαν μέχρι την πόλη που τότε ονομαζόταν Νεάπολη, στην οποία ο μέγας στρατηλάτης ακούστηκε κατεβαίνοντας από το άλογο να αναφωνεί «ω, τι ωραία καβάλα!», όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Σταύρου Ρωμανιά «Καβάλα – Άλλοτε και Τώρα».
Αμοργός: Δύο είναι οι κύριες απόψεις για την ετυμολογική ερμηνεία της Αμοργού. Η πρώτη θέλει το όνομα να προέρχεται από ρήμα αμέργω, που σημαίνει δρέπω, κόβω, αναδύομαι. Σύμφωνα με αυτήν, που θεωρείται και η επικρατέστερη ερμηνεία, Αμοργός σημαίνει η αναδυθείσα. Υπάρχει και μια δεύτερη άποψη, που θέλει την λέξη να προέρχεται από το ρήμα αμέλγω, που σημαίνει αρμέγω, συνθλίβω, απομυζώ. Με βάση αυτήν, το όνομα υποδηλώνει την αποστραγγίστρια, αυτή που συνθλίβει.
Παξοί: Πολλές και διάφορες οι εκδοχές για την ετυμολογία του ονόματος και εδώ. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, η φοινικική λέξη πακς, που σημαίνει τραπέζιο, βάφτισε τα νησιά για το τραπεζοειδές τους σχήμα, όπως φαίνεται από την θάλασσα. Μία διαφορετική εκδοχή θέλει κατοίκους της Σικελικής Παξούντος, να εγκαταστάθηκαν στα μικρά νησάκια και να τους έδωσαν το σημερινό τους όνομα. Τέλος, ο ιστορικός και αρχαιολόγος Ανδρέας Μουστοξύδης υποστήριζε ότι το όνομα των νησιών προέρχεται από το επίθετο πακτός (δωρικός τύπος του πηκτός).
Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί λέμε Κρήτη την Κρήτη; Από πού προήλθε ένα όνομα τόσο παράξενο όσο το Καλαμάτα; Τι σημαίνει Λάρισα; Είναι αλήθεια ότι πολλά από τα ελληνικά τοπωνύμια προήλθαν από ήρωες και ιστορίες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, όπως λέγαμε και σε προηγούμενο αφιέρωμά μας. Η Πελοπόννησος είναι, προφανώς, η νήσος του Πέλοπα και το Πήλιο πήρε το όνομά του από τον βασιλιά Πηλέα. Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις ονομάτων που είναι λιγότερο προφανείς, ή λιγότερο γνωστές, ή και τα δύο. Κι αυτό είναι που τις κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες.
(*) Φρεσκάρετε τις γνώσεις σας σχετικά με τα ονόματα δώδεκα ελληνικών νησιών και την προέλευσή τους, κάνοντας κλικ εδώ.
Μακεδονία: Δύο διαφορετικές θεωρίες είναι οι επικρατέστερες για την προέλευση του ονόματος της Μακεδονίας. Η πρώτη θέλει τον φύλαρχο της φυλής που πρωτοεγκαταστάθηκε στη δυτική, νότια και κεντρική Μακεδονία, να την βαφτίζει με το όνομά του (Μακεδών). Η δεύτερη είναι το επίθετο μακεδνός, που χρησιμοποιεί ο Όμηρος για να περιγράψει ένα είδος λεύκας, και το οποίο σύμφωνα με τον λεξικογράφο Ησύχιο της Αλεξάνδρειας είναι δωρική λέξη (σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Μακεδόνες ήταν δωρική φυλή) που σημαίνει μεγάλος ή ουράνιος.
Λάρισα: Ετυμολογικός γρίφος για τους μελετητές, η λέξη λάρισα χρησιμοποιούταν από τους Πελασγούς για να περιγράψει λίθινη ακρόπολη ή οχυρό –Λάρισα λεγόταν και η Ακρόπολη του Άργους. Το γεγονός ότι δεν έχουν βρεθεί στην πόλη ίχνη που να ταιριάζουν σε αυτήν την περιγραφή, έχει οδηγήσει τους ιστορικούς να θεωρούν ότι η ονομασία προήλθε από αλλού και δόθηκε κατ’ ευφημισμό. Κατά τη μυθολογική εκδοχή, πάντως, η Λάρισα ήταν σύζυγος του Ποσειδώνα και μητέρα του Αχαιού, του Φθία και του Πελασγού.
Ζαγοροχώρια: Απλούστερα τα πράγματα εδώ. Η ετυμολογία της λέξης είναι σλάβικη: Za σημαίνει «πίσω» και Gora είναι το βουνό, οπότε τα χωριά πίσω από το βουνό, ευθεία αναφορά στην θέση των χωριών.
Καλαμάτα: Η μεσαιωνική ονομασία της αρχαίας πόλης Φεραί, που διατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας, προέρχεται από την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Καλομάτας, η οποία φυλασσόταν σε ένα βυζαντινό μοναστήρι της περιοχής –και την οποία ο θρύλος θέλει να έκανε ακόμα και τον οθωμανό αγά, στον στάβλο του οποίου ανακαλύφθηκε, να αλλαξοπιστήσει, χάρη στα θαύματα που είδε να πραγματοποιούνται. Η εικόνα υπάρχει ακόμα, και φυλάσσεται στο εσωτερικό της Εκκλησίας της Υπαπαντής.
Αγρίνιο: Αρχαίο τοπωνύμιο που προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους της περιοχής, τους Αγραίους, οι οποίοι ήταν ένα αρχαίο αιτωλικό φύλο. Το όνομά τους πιθανότατα προήλθε είτε από την λέξη άγρα, που σημαίνει κυνήγια και υποδηλώνει ότι ήταν κυνηγοί, είτε από τον αγρό, που θα υποδήλωνε ότι ήταν αγρότες. Η πόλη, μετά την καταστροφή της το 314 π.Χ., επανεμφανίζεται τον 13ο αιώνα ως οικισμός με το όνομα Βραχώρι (που πιθανόν προήλθε από το Βλαχώρι, κι αυτό με την σειρά του από το Βλοχοχώρι, χωριό που οι κάτοικοί του κατάγονταν από τον Βλοχό της Θεσσαλίας). Το 1835, αφού ιδρύθηκε το Νέο Ελληνικό Κράτος, το Βραχώρι ξαναπήρε την αρχαία ονομασία Αγρίνιο.
Κρήτη: Οι μυθικοί Κουρήτες ήταν, σύμφωνα με την μυθολογία, οι πρώτοι κάτοικοι της Κρήτης: Πέντε αδέλφια, ο Ηρακλής (απλή συνωνυμία με τον ημίθεο των δώδεκα άθλων), ο Παιωναίος, ο Επιμίδης, ο Ιάσιος και ο Ίδας, που δεν γεννήθηκαν, αλλά φύτρωσαν από τη γη όταν την έβρεξαν τα πρώτα δάκρυα του νεογέννητου Δία. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, οι Κουρήτες βοήθησαν τη Ρέα να γεννήσει τον Δία μέσα σε μια σπηλιά της Κρήτης, και ανέλαβαν να… κάνουν θόρυβο χτυπώντας τύμπανα και μεταλλικές ασπίδες κάθε φορά που το μωρό έκλαιγε, ώστε να μην φτάσει ο θόρυβος στα αυτιά του Κρόνου.
Κεφαλονιά: Το όνομα του νησιού προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους του, Κεφαλλήνες, οι οποίοι με την σειρά τους «βαφτίζονται» έτσι από την ορεινή καταγωγή τους. Στην αρχαία ελληνική γλώσσα οι κορυφές των ορέων ονομάζονταν κεφαλαί. Άρα, ετυμολογικά η λέξη Κεφαλλήνες (έτσι ονομάζει τους υπηκόους του Oδυσσέα ο Όμηρος) προέρχεται από τη λέξη κεφαλή με την προσθήκη του επιθήματος –ήνες. Η γραφή με δυο -λ- της λέξης Κεφαλλήνες, που εμφανίζεται στον Όμηρο, οφείλεται σε μετρική αναγκαιότητα, στην προσπάθειά του δηλαδή ο ποιητής να συνθέσει σε δακτυλικό εξάμετρο, το κατεξοχήν μέτρο του έπους, διπλασίασε το σύμφωνο -λ- (αυτή την τακτική τη συναντάμε όχι μόνο στον Όμηρο αλλά και σε άλλους ποιητές), με αποτέλεσμα να καθιερωθεί το διπλό -λ-, το οποίο είναι λάθος στα νέα ελληνικά, όπως σημειώνει ο Σύνδεσμος Φιλολόγων.
Καβάλα: Τρεις διαφορετικές εκδοχές υπάρχουν για την ονομασία της πόλης που μέχρι το 1948 γραφόταν με δύο λάμδα. Μία εκδοχή θέλει τους πρώτους κατοίκους της πόλης να ήρθαν από την αρχαία πόλη Σκαβάλα, η οποία αναφέρεται από το 470 π.Χ. ως σύμμαχος των Αθηναίων. Μία δεύτερη εκδοχή θέλει το όνομα να προέρχεται από το ιταλικό Cavallo, που σημαίνει άλογο, γιατί το σχήμα της θύμισε το συμπαθές τετράποδο στους Γενουάτες, όταν την πρωτοαντίκρισαν από την θάλασσα. Και η πιο ενδιαφέρουσα –αλλά λιγότερο πιθανή– εκδοχή είναι εκείνη της λαϊκής παράδοσης, σύμφωνα με την οποία όταν ο Μέγας Αλέξανδρος δάμασε για πρώτη φορά τον Βουκεφάλα, το άλογο τον μετέφερε προς την ανατολή για να μην βλέπει την σκιά του και τρομάζει. Άλογο και αναβάτης έφτασαν μέχρι την πόλη που τότε ονομαζόταν Νεάπολη, στην οποία ο μέγας στρατηλάτης ακούστηκε κατεβαίνοντας από το άλογο να αναφωνεί «ω, τι ωραία καβάλα!», όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Σταύρου Ρωμανιά «Καβάλα – Άλλοτε και Τώρα».
Αμοργός: Δύο είναι οι κύριες απόψεις για την ετυμολογική ερμηνεία της Αμοργού. Η πρώτη θέλει το όνομα να προέρχεται από ρήμα αμέργω, που σημαίνει δρέπω, κόβω, αναδύομαι. Σύμφωνα με αυτήν, που θεωρείται και η επικρατέστερη ερμηνεία, Αμοργός σημαίνει η αναδυθείσα. Υπάρχει και μια δεύτερη άποψη, που θέλει την λέξη να προέρχεται από το ρήμα αμέλγω, που σημαίνει αρμέγω, συνθλίβω, απομυζώ. Με βάση αυτήν, το όνομα υποδηλώνει την αποστραγγίστρια, αυτή που συνθλίβει.
Παξοί: Πολλές και διάφορες οι εκδοχές για την ετυμολογία του ονόματος και εδώ. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, η φοινικική λέξη πακς, που σημαίνει τραπέζιο, βάφτισε τα νησιά για το τραπεζοειδές τους σχήμα, όπως φαίνεται από την θάλασσα. Μία διαφορετική εκδοχή θέλει κατοίκους της Σικελικής Παξούντος, να εγκαταστάθηκαν στα μικρά νησάκια και να τους έδωσαν το σημερινό τους όνομα. Τέλος, ο ιστορικός και αρχαιολόγος Ανδρέας Μουστοξύδης υποστήριζε ότι το όνομα των νησιών προέρχεται από το επίθετο πακτός (δωρικός τύπος του πηκτός).
