Γιατί γίνονται φασαρίες στην Τουρκία
Η ισλαμοποίηση, ο λαϊκισμός του Ερντογάν και το μέλλον(;) του «διχασμού». Μια σύντομη ανάλυση των βαθύτερων αιτιών για τις συγκρούσεις στην Τουρκία.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Μια μικρή ομάδα διαδηλωτών, η οποία διαμαρτύρεται για το κόψιμο μερικών δέντρων και την ανέγερση ενός εμπορικού, μεταμορφώνεται εν μια νυκτί σε ένα ολόκληρο κίνημα χιλιάδων ανθρώπων οι οποίοι πλέον διαδηλώνουν ενάντια στον «αυταρχικό» και «τύραννο» Ερντογάν. Ποια είναι τα πραγματικά αίτια όμως αυτών των συγκρούσεων, οι οποίες έχουν ήδη κρατήσει πέντε ημέρες;
Ο κ. Σωτήρης Ρούσος, επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών, εξηγεί: «Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια τάση για εξισλαμοποίηση της Τουρκίας τόσο από πλευράς της κυβέρνησης του Ερντογάν, όσο και από διάφορες οργανώσεις όπως είναι το Κίνημα του Φετουλάχ Γκιουλέν. Δηλαδή και από τα κάτω προς τα πάνω και από τα πάνω προς τα κάτω με μια σειρά ρυθμίσεων που έχουν να κάνουν με την αμφίεση, τη θρησκευτική ευλάβεια και γενικότερα με τον καθημερινό τρόπο ζωής.
»Όλο αυτό βρίσκει αντίθετους όσους ανήκουν στα μεσαία στρώματα της κοινωνίας και ιδιαίτερα αυτούς που βρίσκονται στα δυτικά αστικά κέντρα όπως η Σμύρνη, η Κωνσταντινούπολη και η Άγκυρα. Θεωρούν ότι αυτή η ισλαμοποίηση είναι αφόρητη και ότι ο Ερντογάν μετά από τις τρεις συνεχόμενες εκλογικές του νίκες συμπεριφέρεται με έναν αυταρχικό λαϊκισμό, δηλαδή κάνει ό,τι θέλει στην Κυβέρνηση και δεν συμβουλεύεται ούτε τους κοινωνικούς φορείς ούτε τις κοινωνικές οργανώσεις».
Γιατί όμως ο κόσμος επιλέγει να βγει στους δρόμους; «Οι δυνάμεις αυτές οι οποίες δεν δέχονται την ισλαμοποίηση δεν έχουν ένα πειστικό πολιτικό φορέα μη Κεμαλικό για να τους εκπροσωπήσει», σχολιάζει ο κ. Ρούσος. Έτσι, οι ίδιοι θεωρούν ότι δεν υπάρχει πολιτική λύση μέσα από τις εκλογές για την ανάδειξη ενός κόμματος το οποίο θα ισορροπήσει τον Ερντογάν και δεν έχουν άλλη επιλογή από το να προκαλέσουν κοινωνική έκρηξη.
«Δεν είναι περίεργο ότι οι συγκρούσεις ξεκίνησαν από την πλατεία Ταξίμ, η οποία αποτελεί συμβολικό χώρο ελεύθερης έκφρασης και διαμαρτυρίας στην Τουρκία», επισημαίνει ο ίδιος. «Ένα άλλο στοιχείο που θα πρέπει να συγκρατήσουμε είναι ότι ο Ερντογάν δεν θα χάσει το παιχνίδι άμεσα. Μην περιμένουμε δηλαδή να κατακρημνιστεί. Έχει ένα πολιτικό σώμα που τον στηρίζει και αυτό του το ακροατήριο θα συνεχίσει να το κάνει, δεν θα καμφθεί. Άλλωστε αυτό το ακροατήριο είναι θετικό προς την γενική ισλαμοποίηση της κοινωνίας. Εκτιμώ όμως, ότι αυτό που μπορεί να κάνει ο ίδιος είναι παρά την σκληρή του ρητορική να αναδιπλωθεί σε κάποια ζητήματα ισλαμοποίησης. Καθαρά για θέμα τακτικής», προσθέτει.
Για το μέλλον των συγκρούσεων, ο κ. Ρούσος εμφανίζεται επιφυλακτικός. «Δεν γνωρίζω πως θα εκτονωθεί όλο αυτό. Οι διαδηλώσεις μάλλον θα συνεχιστούν για κάποιες ημέρες και σιγά σιγά θα σταματήσουν είτε με την αναδίπλωση του Ερντογάν είτε με την ανάπτυξη των αντίρροπων δυνάμεών που έχει ο ίδιος στην κοινωνία», αναφέρει.
Στην δεύτερη περίπτωση πάντως, πιθανώς η Τουρκία να βρεθεί αντιμέτωπη με μία εσωτερική διαμάχη μεταξύ «Ερντογανικών» και «αντι- Ερντογανικών», ο οποίος θα πλήξει ακόμα περισσότερο την διεθνή της εικόνα σε μια περίοδο κατά την οποία η χώρα θέλει να προάγει τον εαυτό της ως βάση σταθερότητας για την Μέση Ανατολή.
Μια μικρή ομάδα διαδηλωτών, η οποία διαμαρτύρεται για το κόψιμο μερικών δέντρων και την ανέγερση ενός εμπορικού, μεταμορφώνεται εν μια νυκτί σε ένα ολόκληρο κίνημα χιλιάδων ανθρώπων οι οποίοι πλέον διαδηλώνουν ενάντια στον «αυταρχικό» και «τύραννο» Ερντογάν. Ποια είναι τα πραγματικά αίτια όμως αυτών των συγκρούσεων, οι οποίες έχουν ήδη κρατήσει πέντε ημέρες;
Ο κ. Σωτήρης Ρούσος, επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών, εξηγεί: «Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια τάση για εξισλαμοποίηση της Τουρκίας τόσο από πλευράς της κυβέρνησης του Ερντογάν, όσο και από διάφορες οργανώσεις όπως είναι το Κίνημα του Φετουλάχ Γκιουλέν. Δηλαδή και από τα κάτω προς τα πάνω και από τα πάνω προς τα κάτω με μια σειρά ρυθμίσεων που έχουν να κάνουν με την αμφίεση, τη θρησκευτική ευλάβεια και γενικότερα με τον καθημερινό τρόπο ζωής.
»Όλο αυτό βρίσκει αντίθετους όσους ανήκουν στα μεσαία στρώματα της κοινωνίας και ιδιαίτερα αυτούς που βρίσκονται στα δυτικά αστικά κέντρα όπως η Σμύρνη, η Κωνσταντινούπολη και η Άγκυρα. Θεωρούν ότι αυτή η ισλαμοποίηση είναι αφόρητη και ότι ο Ερντογάν μετά από τις τρεις συνεχόμενες εκλογικές του νίκες συμπεριφέρεται με έναν αυταρχικό λαϊκισμό, δηλαδή κάνει ό,τι θέλει στην Κυβέρνηση και δεν συμβουλεύεται ούτε τους κοινωνικούς φορείς ούτε τις κοινωνικές οργανώσεις».
Γιατί όμως ο κόσμος επιλέγει να βγει στους δρόμους; «Οι δυνάμεις αυτές οι οποίες δεν δέχονται την ισλαμοποίηση δεν έχουν ένα πειστικό πολιτικό φορέα μη Κεμαλικό για να τους εκπροσωπήσει», σχολιάζει ο κ. Ρούσος. Έτσι, οι ίδιοι θεωρούν ότι δεν υπάρχει πολιτική λύση μέσα από τις εκλογές για την ανάδειξη ενός κόμματος το οποίο θα ισορροπήσει τον Ερντογάν και δεν έχουν άλλη επιλογή από το να προκαλέσουν κοινωνική έκρηξη.
«Δεν είναι περίεργο ότι οι συγκρούσεις ξεκίνησαν από την πλατεία Ταξίμ, η οποία αποτελεί συμβολικό χώρο ελεύθερης έκφρασης και διαμαρτυρίας στην Τουρκία», επισημαίνει ο ίδιος. «Ένα άλλο στοιχείο που θα πρέπει να συγκρατήσουμε είναι ότι ο Ερντογάν δεν θα χάσει το παιχνίδι άμεσα. Μην περιμένουμε δηλαδή να κατακρημνιστεί. Έχει ένα πολιτικό σώμα που τον στηρίζει και αυτό του το ακροατήριο θα συνεχίσει να το κάνει, δεν θα καμφθεί. Άλλωστε αυτό το ακροατήριο είναι θετικό προς την γενική ισλαμοποίηση της κοινωνίας. Εκτιμώ όμως, ότι αυτό που μπορεί να κάνει ο ίδιος είναι παρά την σκληρή του ρητορική να αναδιπλωθεί σε κάποια ζητήματα ισλαμοποίησης. Καθαρά για θέμα τακτικής», προσθέτει.
Για το μέλλον των συγκρούσεων, ο κ. Ρούσος εμφανίζεται επιφυλακτικός. «Δεν γνωρίζω πως θα εκτονωθεί όλο αυτό. Οι διαδηλώσεις μάλλον θα συνεχιστούν για κάποιες ημέρες και σιγά σιγά θα σταματήσουν είτε με την αναδίπλωση του Ερντογάν είτε με την ανάπτυξη των αντίρροπων δυνάμεών που έχει ο ίδιος στην κοινωνία», αναφέρει.
Στην δεύτερη περίπτωση πάντως, πιθανώς η Τουρκία να βρεθεί αντιμέτωπη με μία εσωτερική διαμάχη μεταξύ «Ερντογανικών» και «αντι- Ερντογανικών», ο οποίος θα πλήξει ακόμα περισσότερο την διεθνή της εικόνα σε μια περίοδο κατά την οποία η χώρα θέλει να προάγει τον εαυτό της ως βάση σταθερότητας για την Μέση Ανατολή.
