Rethink Athens: Τα αποτελέσματα του διαγωνισμού

Σήμερα 27 Φεβρουαρίου 2013, το Ίδρυμα Ωνάση ανακοίνωσε τον νικητή του Ευρωπαϊκού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας Rethink Athens / Ξανα-Σκέψου την Αθήνα στην κατάμεστη αίθουσα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, παρουσία εκπροσώπων της πολιτικής ηγεσίας.

Η κριτική επιτροπή του Rethink Athens αποτελούμενη (αλφαβητικά) από τους: Σπύρο Αμούργη (Πρόεδρο Σχολής Καλών Τεχνών), Joan Busquets (Καθηγητή Urban Planning and Design, Harvard University), Andrej Hrausky (Διευθυντή του Dessa Architecture Gallery της Λιουμπλιάνα), Γιώργο Καμίνη (Δήμαρχο Αθηναίων), Γιώργο Πανέτσο (Καθηγητή Αρχιτεκτονικής και Αστικού σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Πατρών), Αντώνη Παπαδημητρίου (Πρόεδρο Ιδρύματος Ωνάση), Peter Cachola Schmal, Πρόεδρο της Κριτικής Επιτροπής (Διευθυντή του Γερμανικού Μουσείου Αρχιτεκτονικής), Mirko Zardini (Διευθυντή του Αρχιτεκτονικού Κέντρου του Καναδά), Yvette Masson Zanussi (Διευθύντρια του European Forum for Architectural Policies), μετά από πολυήμερη συνεδρίαση για την εξέταση όλων των προτάσεων που πέρασαν στο τελικό στάδιο, αποφάσισε ομόφωνα να απονείμει το πρώτο βραβείο στην πρόταση των:

• Okra Landschapsarchitecten Bv (Knuijt Martin)
• Mixst Urbanisme (Thoral Ingeborg)
• Wageningen University, Department Of Environmental Sciences, Landscape Architecture Group (Klemm Wiebke, Steenbruggen Arian, Heusinkveld Bert)
• Studio 75 (Πάντος-Κίκκος Στέφανος)
• WSGReenTechnologies GmbH (Peretti Guilia, Bruse Michael, Winterstetter Thomas)

Το Ολλανδικό γραφείο OKRA είναι από τα σημαντικότερα διεθνώς γραφεία που ειδικεύονται στο σχεδιασμό του δημόσιου αστικού χώρου. Το OKRA έχει έδρα την Ουτρέχτη, ιδρύθηκε το 1994 και διευθύνεται από τους Martin Knuijt (Μάρτιν Κνάϊτ), Wim Voogt (Βιμ Φόουγκτ) και Boudewijn Almekinders (Μπάουντεβέν Άλμεκιντερς). Τα πιο πρόσφατα σχέδιά τους περιλαμβάνουν το κέντρο της Βασιλείας στην Ελβετία, το λεγόμενο ‘τρίτο κέντρο’ του Λονδίνου στο Croydon, το μητροπολιτικό κέντρο της Κοπεγχάγης, το προγραμματικό σχέδιο για το μελλοντικό κέντρο του Ρόττερνταμ, τους Cutty Sark Gardens στο Λονδίνο, και τον χώρο της Φλαμανδικής έκθεσης στη Γάνδη. Με στόχο τον ενδιάμεσο χώρο της αρχιτεκτονικής, της πολεοδομίας και του αστικού τοπίου, τα σχέδιά τους συνδυάζουν την οραματική με τη στρατηγική προσέγγιση για να δημιουργήσουν περιβάλλοντα με χαρακτήρα, κλίμακα, ατμόσφαιρα και λειτουργία που μπορούν να δώσουν ταυτότητα στο χώρο της κοινωνικές συνύπαρξης.

Η κριτική επιτροπή θεώρησε την πρόταση που βραβεύθηκε εξαιρετικά επιτυχημένη στην απόπειρά της να συμπεριλάβει όλες τις διαφορετικές απαιτήσεις του έργου και να ανταποκριθεί στα κριτήρια αξιολόγησης του διαγωνισμού, όπως αυτά περιγράφονται στην προκήρυξη του διαγωνισμού. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στα πρακτικά των συνεδριών της κριτικής επιτροπής, η βραβευμένη πρόταση "επιτυγχάνει να εντάξει ένα σαφές σχέδιο για τη λεωφόρο και τις πλατείες μέσα στο ευρύτερο σύστημα των αστικών χώρων και τοπίων που συναπαρτίζουν το κέντρο της Αθήνας. Αναπτύσσοντας μια ευρύτερη σύλληψη, μπορεί μάλιστα να επεκταθεί σε γειτονικούς χώρους στο εγγύς μέλλον. Καταδεικνύει έτσι τις δυνατότητες για την ανάπλαση του συνόλου του κέντρου της πόλης."

Η συγκεκριμένη μελέτη με πληρότητα, λειτουργικότητα, οραματικό αλλά και ρεαλιστικό τρόπο αντιμετωπίζει με ευρηματικότητα τα προβλήματα του δημόσιου χώρου στο κέντρο της πόλης. Κυρίως όμως επικεντρώνεται στη δημιουργία των συνθηκών που θα επιτρέψουν στον πολίτη της Αθήνας να αναπτύξει φιλική σχέση με την πόλη του, κάνοντας τον άξονα Αμαλίας - Πανεπιστημίου – Ομόνοιας και Πατησίων όχι σημείο διέλευσης, αλλά τόπο προορισμού.

Στόχος της βραβευμένης μελέτης στον διαγωνισμό Rethink Athens είναι η δημιουργία μιας παλλόμενης, πράσινης και προσιτής καρδιάς της πόλης. Η μελέτη δεν εφαρμόζει απλά σύγχρονες ιδέες για τον έλεγχο των περιβαλλοντικών συνθηκών, τη μείωση της κυκλοφορίας των οχημάτων και τον προγραμματισμό του δημόσιου χώρου. Φιλοδοξεί να προχωρήσει "ένα βήμα παραπέρα" ώστε να φτάσει σε μια ολοκληρωμένη πρόταση για μια ευέλικτη, προσπελάσιμη πόλη που θα σφύζει από ζωντάνια, θα συνδέει τις γειτονικές περιοχές του κέντρου, και θα αποτελέσει έναν καταλύτη για την αναβάθμιση ολόκληρης της Αθήνας.

Ταυτόχρονα συνηγορεί στην αποκατάσταση του κοινωνικού ιστού, φέρνοντας "κοντά" τα Πατήσια και το Αρχαιολογικό Μουσείο με την Τριλογία και με το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, χάρη στον ουσιαστικό ρόλο των μέσων μαζικής μεταφοράς και της συνολικότερης νέας χρήσης του αστικού χώρου. Όλα αυτά, μέσα από τον συνεχή διάλογο και την αποκατάσταση της σχέσης του κέντρου με τους πράσινους λόφους που την περιβάλλουν, τις γειτονιές της, την μοναδική ιστορία της.

Επιπλέον, το Ίδρυμα Ωνάση, όπως προβλέπεται, θα αναλάβει τη χρηματοδότηση για την εκπόνηση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων που θα αφορά όχι μόνο στην πρωτεύουσα περιοχή παρέμβασης του έργου, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή του, ώστε να μελετηθούν όλες οι επιπτώσεις και να υποβληθεί μια συνολική πρόταση για την αντιμετώπιση των θεμάτων που θα προκύψουν από την υλοποίηση.

Παράλληλα, το Ίδρυμα Ωνάση επιθυμεί να συνδράμει τις προσπάθειες που καταβάλουν οι συμβαλλόμενοι δημόσιοι φορείς, σε κρίσιμους επιμέρους τομείς, καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη του στόχου της ανασυγκρότησης του κέντρου της πόλης και την μεγιστοποίηση της ωφελιμότητας του έργου. Για το λόγο αυτό, και σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία, πρόκειται να χρηματοδοτήσει την εκπόνηση οικονομικο-πολεοδομικής έρευνας, η οποία θα καταλήξει, σε συνεργασία με όλους τους φορείς, στην επεξεργασία και πρόταση στρατηγικών θεσμικών ρυθμίσεων και μέτρων για την αστική και εμπορική αναζωογόνηση του κέντρου της Αθήνας.

Στόχος είναι η προώθηση της συνεργασίας του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα, η οποία θα συντελέσει στη δημιουργία αναπτυξιακών μέτρων και στοχευμένων δράσεων, ικανών να προκαλέσουν προοδευτικά ορατά και θετικά αποτελέσματα για την εκπλήρωση του ως άνω στόχου, δίνοντας έμφαση στην προσέλκυση νέων και ανταγωνιστικών χρήσεων και λειτουργιών, στην κοινωνική συνοχή και στη στήριξη της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας στο κέντρο της πόλης.

Το Ίδρυμα Ωνάση συνεργάζεται στενά για την εκπόνηση των μελετών και την υλοποίηση του έργου με τον Δήμο Αθηναίων και την Περιφέρεια Αττικής, καθώς και με το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Κλιματικής Αλλαγής, το Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων και την Αττικό Μετρό Α.Ε..

Το σύνολο των 71 προτάσεων που υποβλήθηκαν στον διαγωνισμό Rethink Athens θα εκτεθούν στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών από την Πέμπτη 28 Φεβρουαρίου ως την Τετάρτη 6 Μαρτίου, σε επιμέλεια του αρχιτέκτονα Πάνου Δραγώνα.

Το Ίδρυμα Ωνάση παραδίδει αυτό το σημαντικό έργο σε μία στιγμή κρίσιμη για την Αθήνα και την Ελλάδα γενικότερα, χρηματοδοτώντας τον διαγωνισμό και το σύνολο των μελετών που απαιτούνται για να γίνει η δημοπράτησή του. Είναι τώρα η ώρα της Πολιτείας να τηρήσει τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει, είναι η ώρα όλων των πολιτών να ασκήσουμε πιέσεις και κυρίως να προστατέψουμε τη νέα Αθήνα. Το Ίδρυμα Ωνάση θα συνεχίσει πάντα να ανταποκρίνεται στις μεγάλες ανάγκες της χώρας, όπως έχει κάνει στο χώρο της υγείας (Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο), της εκπαίδευσης (πρόγραμμα υποτροφιών για Έλληνες και αλλοδαπούς - υποστήριξη Εδρών Ελληνικών Σπουδών ανά τον κόσμο - εκδόσεις - οικονομική ενίσχυση σχολείων), του Πολιτισμού (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών - χορηγός πολιτιστικών οργανισμών), συνεχίζοντας το έργο που ξεκίνησε το 1975.
 
Με τον διαγωνισμό Rethink Athens, το Ίδρυμα Ωνάση, ανταποκρινόμενο στον κοινωφελή του χαρακτήρα, επιθυμεί να συνδράμει στη βελτίωση της καθημερινότητας κάθε πολίτη, στη βελτίωση της εικόνας της χώρας, και κυρίως να συμπράξει στη μεγάλη προσπάθεια για οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική γαλήνη. Η πρόκληση αυτή συνιστά εθνικό στόχο που απαιτεί τη σύμπραξη όλων.

Η βραβευμένη πρόταση:
Η βραβευμένη πρόταση αποτελεί τη βάση για την επεξεργασία της μελέτης που τελικά θα εφαρμοστεί, μετά από διάλογο με την πολιτεία και τους φορείς της πόλης. Κύριες αρχές της, σύμφωνα με τον βραβευθέντα, είναι οι εξής:

Μια προσιτή πόλη: Η περιοχή μελέτης περιλαμβάνει τέσσερις χαρακτηριστικούς τόπους. Το Σύνταγμα και η Πλατεία Ομονοίας θα αποτελούν τις δύο πράσινες αστικές πλατείες, με εξέχοντα και άφθονα υδάτινα στοιχεία. Η πλατεία Δικαιοσύνης θα μετατραπεί σε ένα πράσινο αστικό δωμάτιο, το οποίο θα περιλαμβάνει μια πηγή νερού και θα φιλοξενεί δραστηριότητες σε ένα σκιασμένο προαύλιο. Στο μέσο της οδού Πανεπιστημίου, ένα πράσινο σύνολο θα δώσει στην περιοχή τον χαρακτήρα αστικού πάρκου. Το πράσινο θα χρησιμοποιηθεί ως ένα συνεκτικό δίκτυο που θα ενώνει τον δημόσιο χώρο προς κάθε κατεύθυνση και θα συνδέει τις παρακείμενες γειτονιές, με αποκορύφωμα την Πανεπιστημίου. Η νέα γραμμή του τραμ θα σχεδιαστεί με τρόπο τέτοιο ώστε να είναι εμφανής και να αποτελεί βασικό συστατικό της εικόνας του χώρου, συμβάλλοντας στη συνοχή του.

Μια πόλη ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή: Η Πανεπιστημίου θα μεταμορφωθεί σε μια πράσινη ραχοκοκαλιά ενός ευρύτερου πράσινου δικτύου, που θα προσφέρει σκιά και προστασία. Η ευρύτερη στρατηγική περιλαμβάνει: τη μείωση της αστικής θερμοκρασίας, τη βελτίωση των συνθηκών περιβαλλοντικής άνεσης (φυσική ψύξη χάρη στη δημιουργία πράσινου και σκιάς στον δημόσιο χώρο, πράσινων ταρατσών και προσόψεων, ψυχρών δαπέδων), τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας καθώς και τη διαχείριση του νερού (συγκέντρωση νερού από καταιγίδες και άρδευση). Το νέο πράσινο τρίγωνο της πόλης θα συνδεθεί με τους λόφους γύρω από το κέντρο της πόλης, με αποτέλεσμα η μείωση της αστικής θερμοκρασίας να επεκταθεί σε όλο το Μητροπολιτικό Κέντρο. Η στρατηγική του πράσινου στην Αθήνα θα περιλαμβάνει μέριμνα για τη σωστή άρδευση, καθώς η καλή κατάσταση των φυτών είναι αποφασιστικής σημασίας για τη μείωση της θερμοκρασίας. Το βρόχινο νερό θα συλλέγεται σε υπόγειες δεξαμενές, στις ταράτσες ή όπου αλλού κριθεί σκόπιμο και εφικτό. Ακόμη, το νερό θα χρησιμοποιηθεί και με "ποιητικό τρόπο", κάνοντας αναφορά στον υπόγειο ποταμό Ηριδανό.

Μια πόλη που σφύζει από ζωντάνια: Η αναβάθμιση της οδού Πανεπιστήμιου περιλαμβάνει τη δημιουργία φιλόξενων χώρων κατά μήκος του δρόμου. Η μελέτη εισάγει την ιδέα του θεάτρου των 1.000 δωματίων στα κενά κτήρια όπου οργανώνονται πολιτιστικά δρώμενα και δημιουργούνται νέα σημεία ενδιαφέροντος για τη δημιουργία μιας ζωντανής ατμόσφαιρας. Το πρόγραμμα των δραστηριοτήτων αυτών θα έχει σχέση με την ελληνική φιλοσοφία, την επιστήμη, το θέατρο και την τέχνη. Στόχος είναι η δημιουργία ενεργών μετώπων που θα δημιουργήσουν συνδέσεις μεταξύ των κτηρίων και της δημόσιας σφαίρας. Σε μικρότερη κλίματα οι ελαφριές αρχιτεκτονικές εγκαταστάσεις δεν θα εστιάσουν μόνο στην εμπορική δραστηριότητα αλλά θα προσφέρουν και άλλες εξυπηρετήσεις, όπως τα περίπτερα νερού ή μια βιβλιοθήκη παιχνιδιών. Τέλος, το διαδραστικό διακοσμητικό φως θα δώσει στον δημόσιο χώρο την κατάλληλη ατμόσφαιρα κατά τις βραδινές ώρες.

Οι δημιουργοί της βραβευμένης πρότασης υποστηρίζουν ότι η ανασυγκρότηση του ανώνυμου χώρου στην καρδιά της Αθήνας είναι εφικτή και δηλώνουν τη βεβαιότητα τους για τη δυνατότητα συνδυασμού της αστικής ζωντάνιας της περιοχής με τη δημιουργία μιας πράσινης, φιλικής στον πεζό, ραχοκοκαλιάς, η οποία θα συμβάλει στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στην Αθήνα.

Οι υπόλοιποι διακριθέντες του διαγωνισμού Rethink Athens είναι οι εξής:
Δευτερο Βραβειο
Ηλουση Κυριακη, Kerexeta Iturritxa Oihana, Γουρδουκης Δημητριος, Τρυφωνιδου Αικατερινη, Βασιλακης Φωτιος, Χριστοφοριδου Θεοδωρα

Επαινος (Εκ Δυο Ισοτιμων)
Νικηφοριδης Προδρομος, Cuomo Bernard

Επαινος (Εκ Δυο Ισοτιμων)
Αναγνωστακης Γεωργιος, Κουμαντου Χρυσουλα, Socci Gianmaria, Θωμιδου Αλκηστις-Αθανασια

Ευφημος Μνεια
Αντονας Αριστειδης, Κουτσογιαννη Κατερινα, Ησαϊας Πλατων

Πρωτη Επιλαχουσα Προταση
Volkert Silke / Sima Architecture + Urbanism, Weightman Magnus, Garofalo Francesco / Openfabric, Constantino Barbara

Δευτερη Επιλαχουσα Προταση
Χαρρυ Κ.Μπουγαδελλης Και Συνεργατες Αρχιτεκτονες Αε. Αετερ Αρχιτεκτονες, Μπατζιος Γεωργιος, Martha Schwartz Partners Ltd

Τριτη Επιλαχουσα Προταση
Ζωμας Αλεξανδρος, Μωυσιαδης Δημος, Παπαβασιλειου Μαρια

Τεταρτη Επιλαχουσα Προταση
Abm Arquitectos, Alvarez Blanco – Morugan Architectos Slp

Βραβειο Ουτοπικης Προτασης (Πρωτου Σταδιου)
Τσιαμπαος Κωνσταντινος, Κιουρτη Μυρτω

Εξαγορα (Πρωτου Σταδιου Εκ Τριων Ισοτιμων)
Ματρακιδου Αννα, Φουκας Γεωργιος, Φουκα Αγγελικη Ελενη, Βασιλακη Μαριανθη, Σφυρα Μαρια, Αγγελετου Μαργαριτα, Ζιωγου-Θεοδωρακοπουλου Μυρσινη, Μαντουση Σπυριδουλα

Εξαγορα (Πρωτου Σταδιου Εκ Τριων Ισοτιμων)
Agence Ter Architectures, Mxarchitecture, Agenceter.De

Εξαγορα (Πρωτου Σταδιου Εκ Τριων Ισοτιμων)
Suh Yehr, Shin Yeung, Babel Jeremy, Κασαμπαλη Κυριακη