Νεοκλασικά: Διασώσεις με αιτία και μεράκι

του Γιώργου Κόκουβα

Μια παλιά αρχοντική πόρτα μένει κλειστή και μυστηριώδης στην Φωκίδα. Ένα πανέμορφο μπαλκόνι σαπίζει κάπου στο Καρπενήσι. Όμορφα αλλά εγκαταλελειμμένα σπίτια στις γειτονιές της Αθήνας, περιμένουν κάποιον να (ξανα)ανακαλύψει την ξεχασμένη τους αίγκη, πνιγμένη στα φύλλα μιας νεραντζιάς.

Μια τυχαία επίσκεψη σε σελίδα στο Facebook μας επεφύλασσε ευχάριστες εκπλήξεις σε κάθε κλικ. Εκατοντάδες φωτογραφίες της ιδιαίτερης γοητείας των νεοκλασικών κτιρίων ανά την Ελλάδα βρίσκονταν εκεί, αποτυπώνοντας ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

Εκείνης της κληρονομιάς που, δυστυχώς, αργοπεθαίνει. Κάποιους, όμως, δεν σταματά να τους γοητεύει και να τους ωθεί να την καταγράψουν, να την προβάλλουν και να καλέσουν το κοινό να ευαισθητοποιηθεί πριν υποκύψουν όλα στον χρόνο και στο μπετόν.



Κάπως έτσι αισθανθήκαμε κι εμείς όταν «ξεφυλλίζαμε» τα δεκάδες φωτογραφικά albums της σελίδας «Διατήρηση των Νεοκλασικών ως Πολιτιστική Κληρονομιά». Και, περίεργοι να μάθουμε ποια ομάδα κρύβεται πίσω από αυτή την εκτενή δουλειά, επικοινωνήσαμε μέσω του Facebook με τους διαχειριστές της. Μας περίμενε μια έκπληξη: Πίσω από όλη αυτή τη δουλειά, κρύβεται ένα και μόνο πρόσωπο. Πρόκειται για την κ. Ευανθία Καμπά, υπεύθυνη του Μουσείου Πόλης της Λαμίας, που μας μιλά για το έργο ζωής, στο οποίο το διαδίκτυο την βοήθησε να αποκτήσει ως τώρα 4.500 συμπορευτές.

*Στο photogallery του δημοσιεύματος μπορείτε να δείτε μερικά δείγματα από το πλούσιο φωτογραφικό υλικό της σελίδας. Μπορείτε να το δείτε ολόκληρο, στην ίδια την σελίδα, εδώ. 

*Τι σας ώθησε να ξεκινήσετε αυτή την προσπάθεια; Ποιος ο σκοπός της και πώς το Facebook βοηθά σε αυτόν;
Η σελίδα έκανε την εμφάνιση της στο διαδίκτυο στα μέσα του 2010. Κάποιο σημαντικό φωτογραφικό υλικό υπήρχε στο προσωπικό μου αρχείο, μιας και ως Πρόεδρος του Ομίλου Λαμιωτών και του Ιστορικού Μουσείου Λαμίας, είχα ξεκινήσει την καταγραφή των νεοκλασικών της πόλης όπου μεγάλωσα. Το υλικό αυτό κάποια στιγμή αποφάσισα να το "μεγαλώσω" και άρχισα να επεκτείνομαι στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Ελλάδος και αργά αλλά σταθερά στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Σαφέστατα το να καταγράψεις ό,τι υπάρχει στον Ελλαδικό χώρο, από πλευράς συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής νοοτροπίας, είναι έργο τεράστιο, το όποιο απαιτεί χρόνο και εννοείται οικονομική άνεση, μιας και η όλη προσπάθεια που είδατε και βλέπετε, έχει ως αφετηρία, το μεράκι, την αγάπη για το συγκεκριμένο αντικείμενο. Οφείλω να ομολογήσω, ότι η ανταπόκριση του κόσμου διαδικτυακά ήταν για μένα έκπληξη. Ο κόσμος "ψάχνει" την χαμένη ομορφιά και όταν την βρει, στέκεται, και εκεί ξεκινά το "ταξίδι".

Στο δικό μου λοιπόν "ταξίδι" δεν είμαι μονή πλέον, από καθαρά εσωτερική ανάγκη, αλλά έχω και κάποιες χιλιάδες συνεπιβάτες και ευελπιστώ σε πολλές χιλιάδες ακόμη. Οι φίλοι της σελίδας όχι μόνο την αγάπησαν και την αγκάλιασαν, αλλά άρχισαν να αναζητούν και αυτοί τα κτίρια της πόλης τους, να τα καταγράφουν με τον φωτογραφικό τους φακό και να τα στέλνουν στην σελίδα προς δημοσίευση. Έτσι άρχισε ένας υπέροχος "χορός" και μια επικοινωνία μόνο με εικόνες... Άλλωστε, μια εικόνα, χίλιες λέξεις.

*Γιατί τα νεοκλασικά και όχι κάποιο άλλο αρχιτεκτονικό ύφος/ρυθμό; Σε τι συνίσταται η γοητεία του νεοκλασικού;
Η καταγραφή των νεοκλασικών κτιρίων, ήταν ο βασικός σκοπός και στόχος. Στην πορεία όμως άρχισα χωρίς κυριολεκτικά να το καταλαβαίνω, να "συλλαμβάνω" τον εαυτό μου να φωτογραφίζει και άλλες κτιριακές τεχνοτροπίες.

Τα νεοκλασικά κτίρια είναι οι "άρχοντες", κατά την γνώμη μου, των κτιριακών κατασκευών. Δεν είναι μόνο η ομορφιά και η αρχοντιά που "βγάζουν" προς τα έξω. Είναι η όλη παρουσία τους στον χώρο, η κυριαρχία τους σε αυτόν, όπου κι αν τα συναντήσει κανείς. Όσο αδιάφορος πιστεύω να είναι κάποιος απέναντι σε όλα αυτά, σχεδόν πάντα θα σταθεί να θαυμάσει ένα νεοκλασικό οικοδόμημα, άσχετα αν οι γνώσεις του δεν του επιτρέπουν να το χαρακτηρίσει ως νεοκλασικό η όχι. Εξέχουσα λοιπόν θέση στην σελίδα έχουν τα νεοκλασικά οικοδομήματα, ως κτίρια που αποπνέουν αρχοντιά και φινέτσα. Ποιος δεν "στέκεται" σε αυτά τα δυο όπου και να τα συναντήσει;



*Ποιος φταίει για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται πολλά νεοκλασικά ανά την Ελλάδα σήμερα;
Νομίζω πως η απάντηση είναι "κοινό μυστικό". Η κεντρική εξουσία είναι υπεύθυνη , όπως είθισται να λέμε, για όλα. Και δεν απέχουμε από την πραγματικότητα με την τοποθέτηση μας αυτή. Εκ των πραγμάτων λοιπόν και εκ της λογικής, πρωταγωνιστικό ρολό στην σταδιακή "εξαφάνιση τους" έχει η πολιτεία με την πολύκροτη αδιαφορία της, η όποια αγγίζει και ξεπερνά τα όρια της πολιτιστικής εγκληματικότητας στην δική μας περίπτωση.

Η ουσιαστικά παντελής απουσία νόμων όσον αφορά την διάσωση τους, ή αν θέλετε ακόμη και την καταγραφή τους, για να υπάρχουν έστω και με αυτή την μορφή, βαρύνει αποκλειστικά και μόνο το κράτος. Το ποσό αδιάφορη είναι η εκάστοτε κεντρική εξουσία απέναντι στην πολιτιστική μας κληρονομία, είναι γεγονός παγκοσμίως γνωστό.
Ένας απλός πολίτης θα σταθεί απέναντι σε ένα τέτοιο οικοδόμημα και θα το θαυμάσει, θα αναρωτηθεί για την παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος και στο τέλος θα φύγει κουνώντας το κεφάλι του με νόημα. Από ένα πολίτικο πρόσωπο, μην περιμένετε τέτοιου είδους πολυτέλειες.

Και επειδή προσπαθώ να είμαι όσο γίνεται αντικειμενική θα σας πω εν κατακλείδι, ότι η ευθύνη στον τομέα αυτό είναι και κατά ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό, συλλογική. Όπως τα πάντα άλλωστε γύρω μας. Υπάρχουν πολίτες που έχουν στην κατοχή τους υπέροχα νεοκλασικά οικοδομήματα, αλλά τα "θυσιάζουν" στο βωμό ενός υπερπολυτελούς διαμερίσματος, ή μιας εκτυφλωτικής βίλας. Είμαστε συλλογικά συνυπεύθυνοι λοιπόν όσον αφορά τον αφανισμό τους και τον μαρασμό τους – εννοείται πως όλα τα παραπάνω αποτελούν τις προσωπικές μου απόψεις επί του θέματος και μόνο. Πάντως, ο Φρανσουά Μιτεράν είχε πει κάποτε: "Αν ήμουν πολίτικος στην Ελλάδα, δεν θα έκανα τίποτα που να μην πηγάζει από τον πολιτισμό". Έτσι σκέφτονται εκτός συνόρων… Εντός συνόρων, σκέφτονται διαφορετικά.

*Υπάρχουν ιστορίες συγκεκριμένων νεοκλασικών στην Ελλάδα που σας έχουν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση;
Κατ αρχήν να σας πω ότι κάθε νεοκλασικό κτίριο, έχει πολλά να "πει". Ως ιδιαίτερα κτίρια από πολλές απόψεις, τα κατοικούσαν και ιδιαίτεροι άνθρωποι. Ένα νεοκλασικό κτίριο, δεν ήταν ποτέ στην κατοχή ενός πτωχού ή ενός «ασήμαντου» προσώπου.

Προσωπικά, πάντως, έχω σταθεί σε δυο ιδιαίτερες ιστορίες νεοκλασικών. Το πρώτο είναι το αρχοντικό του Αγγέλου και της Εύας Σικελιανού στην πόλη των Δελφών. Στο κτίριο αυτό έζησε μαζί με την "μούσα του" ο Άγγελος Σικελιανός και σαφέστατα μεγαλούργησε ζώντας τον ερώτα της ζωής του. Χωρίς να θέλω να παρεξηγηθώ, θα ήθελα να μπορούσα να είχα "κλέψει" στιγμές δημιουργίας με την πολυαγαπημένη του Εύα στο πλευρό του, να τον χαϊδεύει και να τον κοιτά γεμάτη από αγάπη και ερώτα στο πρόσωπο του. Αν επισκεφθείτε το συγκεκριμένο αρχοντικό, είμαι σίγουρη ότι θα νιώσετε ό,τι ένιωσα κι εγώ. Σήμερα ο χώρος αυτός, φιλοξένει το Μουσείο Δελφικών Εορτών.

Ένα δεύτερο αρχοντικό στο όποιο έχω σταθεί, είναι αυτό του Γεώργιου Πλατή και βρίσκεται στην πόλη της Λαμίας. Ο Γεώργιος Πλατής, έχοντας διατελέσει Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, είχε στην κατοχή του ένα πραγματικό υπέροχο νεοκλασικό σχεδόν στο κέντρο της πόλης. Η ζωγραφική στα ταβάνια των δωματίων είναι λίαν επιεικώς υπεροχές. Ο αείμνηστος Γ.Πλατής ,το υπέροχο αυτό νεοκλασικό το δώρισε στον Δήμο Λαμιέων για να γίνει χώρος παράγωγης πολιτιστικού έργου. Μετά από περιπέτειες χρονών, κατάφερε να είναι έτοιμο και σήμερα στεγάζει το Δημοτικό Ωδείο της πόλης, αν και σε αυτό θα με βρείτε αντίθετη, καθώς τον χώρο αυτό θα τον ήθελα ως χώρο πραγματικής παραγωγής πολιτιστικού έργου υψηλών προδιαγραφών.


Δείτε στο Photogallery περισσότερο φωτογραφικό υλικό και επισκεφθείτε την σελίδα της κ. Καμπά, αν θέλετε να μπείτε και εσείς στο «ταξίδι» της καταγραφής των νεοκλασικών του τόπου σας.