Σουηδία γίναμε: Η ζωή σε μια χώρα που λειτουργεί

της Ηρώς Κουνάδη

Φανταστείτε να ξυπνούσατε αύριο σε μια χώρα όπου τα λεωφορεία έρχονται στην ώρα τους, η άδειά σας ξεπερνά τους πέντε μήνες τον χρόνο, και τα (πολλά) λεφτά που πληρώνετε κάθε χρόνο σε φόρους γίνονται αποτελεσματικά συστήματα υγείας και παιδείας, και όχι βίλες στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και γάμοι στο Παρίσι. Φανταστείτε τώρα ότι αυτή η χώρα υπάρχει, και τα περισσότερα εξωπραγματικά που έχετε ακούσει για το κοινωνικό της κράτος είναι αλήθεια. Το μόνο που γλιτώνει την Σουηδία από μαζικά κύματα πληγωμένων από τις πατρίδες τους Ευρωπαίων μεταναστών (και πολύ πιο πληγωμένων μη Ευρωπαίων μεταναστών) είναι, πιθανότατα, ο κακός της ο καιρός –που κάπως πρέπει να συνδέεται με τα υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών, αλλά σίγουρος δεν μπορείς να είσαι για τίποτα.

Όπως και αν έχει, επειδή πολλά ακούγονται τελευταία για το περιώνυμο «σκανδιναβικό μοντέλο», είπαμε να το ψάξουμε λίγο περισσότερο, αφαιρώντας τις περίπλοκες διατυπώσεις των νομοθεσιών και εστιάζοντας στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της, για να δούμε τι δεν θα χάναμε αν μπορούσαμε να αναπνεύσουμε στους -20 βαθμούς Κελσίου. Και ιδού τα πορίσματα στα οποία κατέληξε η ενδελεχής μας έρευνα σε οκτώ σκανδιναβικούς μύθους και αλήθειες:

Η Σουηδία είναι εργασιακός παράδεισος
Μύθος ή αλήθεια: Αλήθεια

Από πού να ξεκινήσουμε; Κατ’ αρχάς, βασικός μισθός δεν υπάρχει: οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας, που διαφέρουν αναλόγως του κλάδου, προβλέπουν στις περισσότερες περιπτώσεις ένα μισθό της τάξης του 60-70% πάνω από τον δυτικοευρωπαϊκό μέσο όρο. Αν δεν σας τσακίσαμε ακόμα, να προσθέσουμε ότι η άδεια κάθε Σουηδού εργαζόμενου ανέρχεται σε 25 μέρες, συν 13 αργίες (που όμως μπορεί να πέσουν και Σάββατο ή Κυριακή ορισμένες χρονιές) συν τρεις ημιαργίες, συν δέκα έξτρα ημέρες, οι οποίες υπόκεινται στην καλή διάθεση του εργοδότη. Οι υπερωρίες πληρώνονται, στην πραγματική ζωή και όχι στα χαρτιά, στο 100% επιπλέον του κανονικού σας μισθού –ό,τι παίρνετε κι άλλα τόσα, για να το θέσουμε απλά.

Το επίδομα ανεργίας είναι 37€ τη μέρα
Μύθος ή αλήθεια: Αλήθεια (κι έχει και καλύτερο)

Κατ’ αρχάς, η μόνη προϋπόθεση για να λάβει κανείς το επίδομα ανεργίας είναι να είναι άνεργος κάτοικος Σουηδίας –ούτε υπηκοότητες, ούτε minimum προϋπηρεσίες, ούτε τίποτα. Τα 37€ την ημέρα (για την ακρίβεια, 320 σουηδικές κορώνες) τα δικαιούνται όλοι όσοι μένουν στη χώρα, είναι μεγαλύτεροι των 20 ετών και έχουν γραφτεί στο ταμείο ανεργίας –ανεξάρτητα αν έχουν ή δεν έχουν ξαναδουλέψει. Από εκεί και πέρα, κάθε εργαζόμενος έχει την επιλογή να γραφτεί και σε ένα από τα τριανταέξι ανεξάρτητα ταμεία ανεργίας, και αφού συμπληρώσει έναν χρόνο ως μέλος του ταμείου και τουλάχιστον έξι μήνες part-time εργασίας, δικαιούται ένα επίδομα ανεργίας της τάξης του 80% του μισθού του εάν απολυθεί –με maximum τα 80€ την ημέρα.

Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη είναι δωρεάν
Μύθος ή αλήθεια: Μύθος (αλλά είναι πολύ φτηνή)

Ως Σουηδός φορολογούμενος, έχεις δύο επιλογές: Είτε πληρώνεις περί τα 18€ για κάθε επίσκεψη σε γιατρό ή νοσοκομείο (στα οποία περιλαμβάνονται όλα τα «έξτρα» κόστη όπως ακτινογραφίες, μαγνητικές τομογραφίες, εγχειρήσεις κλπ) είτε καταβάλεις την ετήσια συνδρομή των 95€ τον χρόνο, η οποία καλύπτει όλη την ιατρική περίθαλψη, πλην της οδοντιατρικής. Σε αυτούς τους κανόνες εμπίπτει ακόμα και η πλαστική χειρουργική, εφόσον ένας γιατρός κρίνει ότι είναι απαραίτητη. Η αντίστοιχη ετήσια συνδρομή για τα φάρμακα ανέρχεται σε 212€ τον χρόνο, και καλύπτει όλες τις συνταγές και όλα τα φάρμακα που θα χρειαστείς για το συγκεκριμένο διάστημα.

Η άδεια μητρότητας είναι η καλύτερη στον κόσμο
Μύθος ή αλήθεια: Αλήθεια

Η γονεϊκή άδεια ανέρχεται σε 480 ημέρες για κάθε παιδί, τις οποίες μπορούν να μοιραστούν οι γονείς όπως και όποτε θέλουν, μέχρι το παιδί να φτάσει 8 ετών. Για να προστατεύσει τους μπαμπάδες από άδικη μοιρασιά, το κράτος έχει προβλέψει ότι 60 από αυτές τις ημέρες είναι υποχρεωτικά δικές τους. Κατά τη διάρκεια της άδειας, ο γονιός πληρώνεται το 80% του κανονικού μισθού του. Σημειώστε, επίσης, ότι για να απολαύσουν τα εντυπωσιακά τους προνόμια, οι δύο γονείς δεν χρειάζεται να είναι παντρεμένοι. Εννοείται, φυσικά, ότι κανείς εκ των δύο δεν μπορεί να απολυθεί όσο κάνει χρήση της γονεϊκής του άδειας.

Τα οικογενειακά επιδόματα είναι εξωπραγματικά
Μύθος ή αλήθεια: Μύθος

Κάθε οικογένεια (θυμίζουμε ότι οικογένεια για το σουηδικό κράτος θεωρείστε από την στιγμή που έχετε παιδί, είτε είστε παντρεμένοι είτε όχι) λαμβάνει ένα πάγιο μηνιαίο επίδομα της τάξης των 123€ για κάθε παιδί, μέχρι αυτό να κλείσει τα 16. Τώρα, αναλόγως σε ποιον το λες, το συγκεκριμένο ποσό προφανώς και δεν είναι αμελητέο (σίγουρα όχι για έναν Έλληνα εργαζόμενο με ανήλικα παιδιά) αλλά με δεδομένο το κόστος ζωής στην Σουηδία δεν είναι και εξωπραγματικό.

Μπορείς να σπουδάσεις ό,τι θέλεις
Μύθος ή αλήθεια: (Σχεδόν) αλήθεια

Δεν υπάρχουν εξετάσεις. Για τους επιζήσαντες των Πανελληνίων που θα ορκίζονταν ότι κάτι γράφτηκε λάθος στην προηγούμενη φράση, θα το επαναλάβουμε: Δεν υπάρχουν εξετάσεις για τα σουηδικά πανεπιστήμια. Απλώς τελειώνεις το Λύκειο, και πηγαίνεις και γράφεσαι στη σχολή της επιλογής σου –αρκεί, βέβαια, να έχεις παρακολουθήσει τα αντίστοιχα μαθήματα στο λύκειο, π.χ. να έχεις κάνει φυσική για να σπουδάσεις φυσικός, και να έχεις και σχετικά αξιοπρεπείς βαθμούς. Επίσης, δεν υπάρχουν δίδακτρα. Ορθότερα, υπάρχουν δίδακτρα τα τελευταία χρόνια, τα οποία όμως δεν αφορούν κανέναν πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Σουηδό ή μη –για τους εκτός ΕΕ σπουδαστές, τα δίδακτρα κυμαίνονται στα 9.700€ για τις ανθρωπιστικές σπουδές και στα 15.000€ για τις θετικές επιστήμες.

Τις υπηκοότητες τις μοιράζουν σαν στραγάλια
Μύθος ή αλήθεια: Μύθος (ως επί το πλείστον)

Σίγουρα είναι πολύ εύκολο να αποκτήσει κανείς την σουηδική υπηκοότητα, αν συγκρίνουμε τις διαδικασίες με εκείνες που απαιτεί το ελληνικό δημόσιο για να δώσει άδειες εργασίας/ παραμονής ή πράσινες/ λευκές κάρτες –πόσο μάλλον υπηκοότητες. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να έχεις κλείσει και μια πενταετία ως μόνιμος κάτοικος Σουηδίας, και να μπλέξεις και πάλι με λίγη γραφειοκρατία, όπως περιγράφεται εδώ http://www.migrationsverket.se/info/499_en.html. Τα καλά νέα, τώρα, είναι ότι τα παιδιά μεταναστών οι οποίοι δεν έχουν πάρει την σουηδική υπηκοότητα, τη δικαιούνται από τη στιγμή που θα κλείσουν τα πέντε τους χρόνια, εφόσον ζουν στη χώρα πέντε χρόνια συνεχόμενα (ή τρία χρόνια αν το παιδί δεν έχει υπηκοότητα άλλου κράτους).

Η φορολογία τους δεν διαφέρει και πολύ από την δική μας
Μύθος ή αλήθεια: Μύθος

Ακόμα και αν προσθέσετε όλα τα χαράτσια/ κεφαλικούς φόρους/ συνδρομές αλληλεγγύης και δε συμμαζεύεται του τελευταίου χρόνου, η φορολογία μας δεν φτάνει εκείνη των Σουηδών ούτε στο τελευταίο δεκαδικό της. Το 51,1% του ετήσιου κατά κεφαλήν εισοδήματος πηγαίνει γραμμή στα ταμεία του κράτους –και δεν υπάρχουν παραθυράκια, κλίμακες, φοροαπαλλαγές και άλλες «διευκολύνσεις». Από την άλλη, βέβαια, κάπως πρέπει να πληρωθούν όλες αυτές οι κοινωνικές παροχές. Δίκαιο, αν ρωτάτε τη γνώμη μας.