Παράξενα έθιμα: Ο Αϊ Βασίλης δεν μένει πια εδώ

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Μπορεί η περίοδος των Χριστουγέννων να είναι για τους περισσότερους από εμάς συνυφασμένη με κάθε λογής πολύχρωμα λαμπάκια, τον ευτραφή Άγιο Βασίλη, τους ταράνδους του, τους καλικάντζαρους και τις κόκκινες κάλτσες με τα δώρα, αλλά αρκετές χώρες του κόσμου έχουν διαφορετική άποψη. Για να είμαστε ακριβείς, η γιορτή που αποκαλούμε «Χριστούγεννα», αποτελεί αμάλγαμα πολλών «χειμερινών» γιορτών από κάθε γωνιά της γης.

Και μπορεί η 25η Δεκεμβρίου να ορίστηκε αυθαίρετα από τον Πάπα Ιούλιο τον Α’ κατά τον 4ο αιώνα ως ημέρα γέννησης του θείου βρέφους σε μια προσπάθεια να «χριστιανοποιήσει» παγανιστικές εορτές όπως το Ηλιοστάσιο και η Saturnalia, αρκετές όμως από τις παραδόσεις αυτών των εορτών παρέμειναν άφθαρτες μέσα στους αιώνες και γιορτάζονται ακόμα σε χώρες όλου του κόσμου την περίοδο των Χριστουγέννων, μέσα από παράξενα (για εμάς) έθιμα.

Ολλανδία: Ο μαύρος, ο σκύλος, ο… Πέτρος, ο ταμ- ταμ- ταμ

Το όνομά του είναι Zwarte Piet (Μαύρος Πέτρος) και σύμφωνα με την Ολλανδική παράδοση συγκαταλέγεται στους βοηθούς του Άγιου Βασίλη (Sinterklaas). Ο «Μαύρος Πέτρος» είναι ένας… σκλάβος στον οποίο ο Άγιος έχει αναθέσει την απαγωγή των άτακτων παιδιών και την μεταφορά τους στην Ισπανία, στην «επίσημη» (σύμφωνα πάντα με τους Ολλανδούς) κατοικία του Άγιου. Η… μαύρη αυτή απειλή για τα πιτσιρίκια έχει κατά καιρούς κατηγορηθεί ως ρατσιστική, γεγονός που οδήγησε στην δημιουργία αρκετών «παραλλαγών» της ιστορίας του, που δικαιολογούν το χρώμα του. Σε μία από αυτές ο Πέτρος είναι καπνοδοχοκαθαριστής!

Καταλονία: «Ξαλάφρωμα» δίπλα στην… φάτνη


Εδώ και διακόσια περίπου χρόνια, οι άνθρωποι στην Καταλονία (καθώς και σε τμήματα της Ιταλίας, της Ανδόρας, της Πορτογαλίας και της υπόλοιπης Ισπανίας) έχουν ως χριστουγεννιάτικο έθιμο να τοποθετούν δίπλα στην φάτνη ένα Caganer, γνωστό και ως… «αφοδεύων κύριο». Πρόκειται για μια μινιατούρα ενός χωρικού, ντυμένου με παραδοσιακή φορεσιά, με κατεβασμένο το παντελόνι, ο οποίος κάνει την… ανάγκη του. Σύμφωνα με τον τοπικό θρύλο, άμα ένας χωρικός δεν έβαζε ένα Caganer στην σκηνή της γέννησης δίπλα στην φάτνη, θα είχε κακή σοδιά μέσα στην χρονιά. Επίσης, οι εν λόγω φιγούρες θεωρούνται σύμβολα γονιμότητας και καλοτυχίας. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, κυκλοφορούν στην αγορά φιγούρες διασήμων caganer, όπως της Βασίλισσας Ελισσάβετ, του Σαρκοζί, του Μπερλουσκόνι, του Κριστιάνο Ρονάλντο, ακόμα και του Πάπα!

Ιαπωνία: Kentucky… Christmas Chicken

Κάθε εορτασμός Χριστουγέννων στην Ασία συνήθως περιλαμβάνει κάτι από δυτικές παραδόσεις. Στην Ιαπωνία όμως, οι παραδόσεις αυτές έχουν διαμορφωθεί εξ’ ολοκλήρου από marketing μεγάλων αμερικανόφερτων αλυσίδων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα KFC, τα οποία την περίοδο των Χριστουγέννων στην Ιαπωνία κάνουν «χρυσές» δουλειές, με τους Ιάπωνες να κάνουν ουρά έξω από τα εστιατόρια της αλυσίδας για να εξασφαλίσουν ένα Χριστουγεννιάτικο γεύμα σε… κουβά.

Αυστρία: Φοβού τον… Krampus

Αν νομίζατε ότι το να μπουν στη «μαύρη» λίστα του Άγιου Βασίλη (ή Άγιου Νικόλα για την ακρίβεια) είναι το χειρότερο που μπορούν να πάθουν τα πιτσιρίκια στην Αυστρία, τότε μάλλον δεν έχετε ακούσει για τον Krampus, τον σατανικό αδερφό του Άγιου. Πρόκειται για ένα φρικτό, κακάσχημο πλάσμα, το οποίο σύμφωνα με την παράδοση επισκέπτεται τα παιδιά την παραμονή του Αγίου Νικολάου και… σπάει στο ξύλο όσα δεν ήταν φρόνιμα. Ανήμερα του Αγίου Νικολάου λοιπόν, οι άντρες ντύνονται με στολές δαιμόνων – όσο πιο τρομακτικές, τόσο το καλύτερο– και τρομοκρατούν τους περαστικούς με ραβδιά, υπενθυμίζοντας έτσι τον μύθο του Krampus στα άτακτα παιδάκια. Μπρρρ…

Τσεχία: Παπούτσι από την… πόρτα σου

Ένα περίεργο έθιμο λαμβάνει χώρα την παραμονή των Χριστουγέννων στην Τσεχία. Οι ελεύθερες γυναίκες συμμετέχουν σε ένα «παιχνίδι», η έκβαση του οποίου σύμφωνα με την παράδοση τις βοηθά να προβλέψουν την μέλλουσα οικογενειακή τους κατάσταση. Η διαδικασία είναι η εξής: Αφού σταθούν με την πλάτη σε μια ανοικτή πόρτα, παίρνουν ένα παπούτσι και το ρίχνουν πίσω τους, πάνω από τον ώμο τους. Αν το παπούτσι προσγειωθεί με το μπροστινό του μέρος προς την πόρτα, η κοπέλα θα παντρευτεί μέσα στον επόμενο χρόνο. Αν το παπούτσι προσγειωθεί με το τακούνι στραμμένο προς την πόρτα, τότε η κοπέλα θα πρέπει να περιμένει τουλάχιστον για έναν ακόμα χρόνο. Η παράδοση δεν διευκρινίζει τι γίνεται αν το παπούτσι προσγειωθεί σε διαφορετική θέση, επομένως μια επανάληψη της διαδικασίας συνίσταται ως η καλύτερη λύση. Άντε και στα δικά σας!

Γερμανία: Βρες την… πίκλα

Δημοφιλές και στις ΗΠΑ, το εν λόγω έθιμο αφορά στην παράδοση που είχαν οι γερμανικές οικογένειες να κρεμούν ως τελευταίο στολίδι του Χριστουγεννιάτικου δέντρου ένα… τουρσί φτιαγμένο από φυσητό γυαλί, το οποίο συνήθως αποτελούσε οικογενειακό κειμήλιο. Το στολίδι αυτό σύμφωνα με το έθιμο, κρύβεται από τους γονείς μέσα στα κλαδιά, ενώ το παιδί που θα το ανακαλύψει πρώτο ανήμερα των Χριστουγέννων, εκτός από το πολυπόθητο δώρο θα έχει καλοτυχία για την επόμενη χρονιά. Τα στολίδια αυτά έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή και στις ΗΠΑ, χάρη στην εταιρεία του F.W. Woolworth, η οποία τα εισήγαγε πρώτη στην χώρα το 1880.

Ουκρανία: Στον ιστό της αράχνης

Στην Ουκρανία, τα Χριστουγεννιάτικα δέντρα στολίζονται με τα «κλασικά» στολίδια (μπάλες, αστέρια, λαμπάκια) αλλά και με ένα όχι και τόσο συνηθισμένο. Πρόκειται για μια ψεύτικη αράχνη πάνω σε έναν (εξίσου ψεύτικο) ιστό, η οποία κρύβεται μέσα στα κλαδιά του δέντρου προσφέροντας – τι άλλο;- καλοτυχία στο παιδί που θα την ανακαλύψει πρώτο. Το έθιμο έχει τις ρίζες του σε έναν Ουκρανικό μύθο σύμφωνα με τον οποίο μια φτωχή και χήρα μητέρα η οποία δεν είχε χρήματα για να στολίσει το δέντρο της, ξύπνησε το πρωί των Χριστουγέννων και με έκπληξη είδε μια αράχνη πάνω σε αυτό, να το «στολίζει» με τον ιστό της. Η παράδοση της Ουκρανίας συνδέει την αράχνη με την τύχη, ενώ σε όποιο σπίτι εμφανιστεί πραγματική αράχνη το πρωί των Χριστουγέννων, το έθιμο λέει ότι η χρονιά θα είναι γουρλίδικη. Λέτε να ισχύει το ίδιο και για τις κατσαρίδες;

Venezuela: Τσουλώντας στην… εκκλησία


Στο Καράκας στην Βενεζουέλα, οι πιστοί συγκεντρώνονται σε ομάδες κάθε πρωί από τις 16 μέχρι της 24 Δεκεμβρίου για να πάνε όλοι μαζί στην εκκλησία. Όχι και τόσο ασυνήθιστο έτσι; Για την ακρίβεια, αυτό που είναι ασυνήθιστο είναι ΠΩΣ πάνε στην εκκλησία: πάνω σε roller skates! Μάλιστα, οι δρόμοι κλείνουν από νωρίς το πρωί για αυτόν ακριβώς τον λόγο, ενώ τα παιδιά της πόλης δένουν κάθε βράδυ ένα κορδόνι στο μεγάλο δάχτυλο των ποδιών τους και αφήνουν το υπόλοιπο να κρέμεται έξω από το παράθυρο. Με αυτόν τον τρόπο δίνουν την δυνατότητα στους πιστούς … roller skaters να τα ξυπνήσουν το επόμενο πρωί για να πάνε στην εκκλησία.

Νορβηγία: «Jonas, κρύψε την σκούπα!»

Κάθε βράδυ παραμονής Χριστουγέννων στην Νορβηγία οι σκούπες… εξαφανίζονται. Γιατί; Σύμφωνα με έθιμο, το οποίο έχει τις ρίζες του σε παγανιστική παράδοση, εκείνη την νύχτα γριές μάγισσες και ένα σωρό κακά πνεύματα καβαλάνε όποια σκούπα βρουν εύκαιρη και γυρνοβολάνε στις γειτονιές. Επειδή όμως πάντα όλο και κάποιος Νορβηγός θα ξεχάσει μια σκούπα… εκτεθειμένη, είθισται ο πιο γενναίος άνδρας της οικογένειας να βγαίνει έξω και να πυροβολεί στον αέρα φοβίζοντας τις κακές μάγισσες (και τους γείτονες).

Ελλάδα: Μούγκα στη… βρύση

Στην Ελλάδα, τα έθιμα και οι παραδόσεις κυριαρχούν, ιδιαίτερα τις γιορτινές μέρες. Αρκετά από αυτά μάλιστα είναι αρκετά περίεργα. Στην κεντρική Ελλάδα συγκεκριμένα, τα παλαιότερα χρόνια, οι νέες κοπέλες ξεκινούσαν αμίλητες το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων και συγκεντρώνονταν στην πιο κοντινή βρύση του χωριού, για να την αλείψουν με βούτυρο και μέλι (!) προτού πάρουν νερό. Το «τάισμα» της βρύσης γινόταν για να «τρέχει» η ευτυχία στο σπίτι τους σαν το νερό και να είναι η ζωή γλυκιά σαν το μέλι. Στην συνέχεια, γέμιζαν τις στάμνες τους με το νερό και επέστρεφαν στα σπίτια τους χωρίς να πουν λέξη. Έτσι ξεκίνησε και η παράδοση του «αμίλητου νερού».