Cartoons made in... Greece

του Γιώργου Κόκουβα

Κινηματογραφικά αριστουργήματα της Pixar και της Walt Disney, τηλεοπτικές σειρές με συμπαθή ζωάκια ή super ήρωες, παιδικά κινούμενα σχέδια που μας θυμίζουν ανέμελα χρόνια… Όλα καλά μέχρι εδώ, αλλά κάτι λείπει: η ένδειξη «made in Greece», που σπανίως βλέπουμε σε animation παραγωγές.

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα κινουμένων σχεδίων, που γιορτάζεται ανά τον κόσμο στις 28 Οκτωβρίου, το in2life ψάχνει μέσα στο θολό τοπίο του ελληνικού κινουμένου σχεδίου και ξετρυπώνει κλασικά διαμαντάκια που δεν είναι ευρέως γνωστά, αλλά και νέες προσπάθειες, οι οποίες δίνουν ψυχή σε σύγχρονες χάρτινες φιγούρες.

«Κινούμενη» ιστορία
«Η μικρή αυτή ταινία τύπου Μίκυ-Μάους είναι η πρώτη του είδους που γυρίσθηκε στην Ελλάδα. Γι’ αυτό, παρακαλούμεν το σεβαστόν κοινόν να κρίνη επιεικώς την προσπάθειάν μας αυτήν.»

Με αυτά τα λόγια προλογιζόταν η πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων, που φτιάχτηκε το 1945 από τον Σταμάτη Πολενάκη, με τίτλο «Ο Ντούτσε Αφηγείται». Με εθνικό-πολιτικό περιεχόμενο, το πρωτοποριακό ταινιάκι διάρκειας επτά περίπου λεπτών, το οποίο μπορείτε να παρακολουθήσετε παρακάτω, είχε για πρωταγωνιστή τον Ιταλό «ντούτσε». Ο Μουσολίνι αφηγείται τα «κατορθώματά του» ενώ τα καρέ του Σταμάτη Πολενάκη τον διαψεύδουν, ανυψώνοντας το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων.

Η ταινία φτιάχτηκε εν μέσω Κατοχής με πενιχρά μέσα και αποτελεί το πρώτο λιθαράκι, με αντιπολεμικό χαρακτήρα αλλά και έξυπνο χιούμορ, που ξεδιπλώνεται στα καρέ του.



Έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια, μέχρι να δει το ελληνικό κοινό τις επόμενες αξιόλογες προσπάθειες animation. Το 1969 με την μικρού μήκους «Τσουφ» και το 1971 με το «Σσσστ!», ο γνωστός για τις μετέπειτα ταινίες του Θόδωρος Μαραγκός απέσπασε το πρώτο βραβείο στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Επρόκειτο για έναν συνδυασμό κινουμένων σχεδίων και φωτογραφιών ή αποσπασμάτων από εφημερίδες, που παρουσίαζαν τις εικόνες εκείνης της εποχής.

Στα ‘80s, οι εγχώριες προσπάθειες που ξεχώρισαν ήταν η μεταφορά του αισώπειου μύθου «Ο Τζίτζικας και το Μυρμήγκι» από τον Αλέκο Παπαδάτο το 1987 και το «Don’t Feed The Bear» («Μην ταΐζετε την αρκούδα») του Νάσου Βακάλη το 1989. Ο μπαμπάς αρκούδος με τον γιο του κρύβουν σε ένα τρένο το μέλι τους, μέχρι που το αρκουδάκι… έχει λιγούρες. Η συνέχεια επί του video:



Εκπαιδευτικά ταινιάκια για την Αρχαία Ελλάδα ήταν επίσης μία από τις περιορισμένες μέχρι τότε θεματικές του ελληνικού animation. Το 2002 με το 3D animation «776 b.C.», η ΕΡΤ ποντάρει στην παραγωγή κινουμένων σχεδίων, ενώ την ίδια χρονιά εμφανίζεται και ο «Αρχαιούλης», με αρχαίο Έλληνα ήρωα, που μας ξεναγεί στον Χρυσό Αιώνα.



Πλάτων και Πανδώρα
Η πρώτη σειρά κινουμένων σχεδίων της Ελλάδας παρουσιάζει δύο ερωτευμένα φραουλόπουλα σε περιπέτειες αγάπης. Ο Πλάτων συνάντησε για πρώτη φορά την αγαπημένη του Πανδώρα το 1789 και έδωσαν ραντεβού κάτω από το τελευταίο φραουλόδεντρο. Κάπως έτσι πήρε και το όνομά του το είδος των δύο χαρισματικών πουλιών, που όμως έπρεπε να περιμένουν άλλα 200 χρόνια για να ξανασμίξουν.

  Ο «Πλάτων και η Πανδώρα» είναι μία από τις ακριβότερες ελληνικές παραγωγές –στοίχισε περίπου πέντε εκατομμύρια ευρώ- και άρχισε να δημιουργείται στα studios της Artoon στα τέλη των ‘90s, από την δημιουργική έμπνευση των Νίκου Βεργίτση και Γιώργου Νικολούλια.

Πρόκειται για την ιστορία δύο φραουλόπουλων, της Πανδώρας, ετών 430 και του Πλάτωνα, ετών 380, τα οποία η μοχθηρή οικογένεια της Μέρλιν προσπαθεί να χωρίσει γιατί τα δάκρυα του χωρισμού τους είναι μαγικά και πραγματοποιούν τις επιθυμίες εκείνου που θα τα πιει. Όταν, όμως, οι δύο αιωνόβιοι ήρωες ξανασμίγουν, τα δάκρυα χαράς διαλύουν τα μάγια.

Ο πρώτος κύκλος της σειράς –πιθανώς να υπάρξει και συνέχεια- αποτελείται από 26 επεισόδια των 25 περίπου λεπτών, που προβλήθηκαν σε κρατικό και ιδιωτικό ελληνικό κανάλι, αλλά βρήκαν διανομή και σε πολλές χώρες του εξωτερικού, δείχνοντας τον δρόμο για την εδραίωση των ελληνικών cartoons. Δεν ήταν λίγα, άλλωστε, και τα προϊόντα που βασίστηκαν στα δύο φραουλόπουλα. Βιβλία, free press, τσάντες, ακόμα και γαριδάκια με τον Πλάτωνα και την Πανδώρα φανερώνουν πως με προσεγμένες παραγωγές, η επιτυχία δεν είναι δύσκολη.

Δεν είναι, όμως, τόσο απλά τα πράγματα κατά το στάδιο της παραγωγής. «Θυμάμαι ότι δουλεύαμε επί ενάμιση χρόνο για να βγάλουμε περίπου πέντε επεισόδια», μας αναφέρει η Μαριάντζελα Ζαμπέλη, που εργάστηκε για την «Πανδώρα και τον Πλάτωνα» στον τομέα του σκαναρίσματος και της ψηφιακής βαφής. «Πρώτα, γίνονταν όλα τα προσχέδια στο χέρι -24 σχέδια για κάθε δευτερόλεπτο- και στην συνέχεια, καθαρίζονταν, περνούσαν από scanner και στο επόμενο στάδιο γινόταν η προσθήκη των σκιών, των λάμψεων και των background», μας εξηγεί η Μαριάντζελα.

Μιλάμε, λοιπόν, για μήνες δουλειάς ώσπου να ολοκληρωθεί ένα ημίωρο επεισόδιο. Πόση υπομονή να χρειάζεται κάτι τέτοιο; «Όλοι όσοι εργάζονταν εκεί, ήταν αρκετά ιδιαίτεροι χαρακτήρες. Ήμαστε πολύ «χύμα», υπήρχε νεανικότητα και εκκεντρικότητα στην δουλειά», θυμάται η Μαριάντζελα.

Τις ελληνικές φωνές στα φραουλόπουλα χάρισαν η Άννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους, ο Φίλιππος Σοφιανός, η Ντίνα Κώνστα, η Σοφία Φιλιππίδου και άλλοι σημαντικοί Έλληνες ηθοποιοί. Για την συγκεκριμένη παραγωγή, τα studios της Artoon μπήκαν στην λίστα της UNICEF με τα 50 κορυφαία animation studios του κόσμου. Παρακάτω, απολαύστε το trailer για την διεθνή εκδοχή της σειράς.



Το ελληνικό SouthPark
Το 2010 έμελλε να είναι η χρονιά που η ελληνική animation κουλτούρα θα αποκτήσει την πρώτη της adult σειρά κινουμένων σχεδίων. Το «Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος» αυτοπαρουσιάζεται ως «συνάντηση του SouthPark με τον Καραγκιόζη». Στα χνάρια των αμερικανικών σειρών με το βιτριολικό χιούμορ, τύπου «Family Guy», ο Γιώργος Φειδάς (σεναριογράφος των «S1ngles») και ο Γιάννης Τσιτσώνης φέρνουν στις τηλεοπτικές οθόνες από την Πέμπτη 4 Νοεμβρίου αυτή την φρέσκια ιδέα.

Ο αρχαιοέλλην Μένιππος, είναι απένταρος, και έτσι, όταν πεθαίνει δεν τον δέχονται στον Άδη χωρίς τον απαραίτητο οβολό. Ο Μένιππος αναγκάζεται να γυρίσει στους ζωντανούς μέχρι να αποκτήσει το κέρμα, και φτάνει ως τις μέρες μας, κυνηγώντας μια δουλειά κι ένα ευρώ για τον «βαρκάρη». Η επικαιρότητα, η θρησκευτική σάτιρα και οι δηλητηριώδεις ατάκες αναμένεται να δημιουργήσουν φανατικό κοινό για την σειρά «πίσω από τον Μύθο».



Το παρόν του ελληνικού animation
Η τελευταία δεκαετία σημαδεύτηκε, εκτός από την μεγάλη παραγωγή των Φραουλόπουλων, από το «art cinema» στο κινούμενο σχέδιο. «Υπάρχουν πολλά δείγματα προσωπικών ταινιών art cinema, αλλά δεν έχουμε μυθοπλασία», μας επισημαίνει ο κ. Παναγιώτης Ράππας, σκηνοθέτης ελληνικών animation ταινιών και για αρκετό καιρό συνεργάτης των χολλυγουντιανών animation studios (για ταινίες όπως "The Rugrats Movie", "All Dogs Go to Heaven" και "Asterix in America").

«Ορισμένες σχολές βέβαια, όπως του Ιονίου Πανεπιστημίου, η Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου και άλλες, είναι παρούσες με παραγωγές μικρής διάρκειας. Τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα δεν είναι εξωφρενικά ακριβά, έχουν έρθει και στην Ελλάδα, αλλά απαιτούν οργάνωση, συγκρότηση, μεγάλη ομάδα και τεράστια διάρκεια παραγωγής», μας λέει ο κ. Ράππας.

Ο ίδιος συνεργάστηκε τα τελευταία χρόνια με τον Ευγένιο Τριβιζά για να δημιουργήσουν τις χριστουγεννιάτικες ιστορίες «Το ποντικάκι που ήθελε να αγγίξει ένα αστεράκι» και το «Ένα δέντρο μια φορά» για την ΕΡΤ, ενώ μας εκμυστηρεύτηκε πως μαζί ετοιμάζουν την πρώτη μεγάλου μήκους ελληνική παραγωγή κινουμένων σχεδίων. «Πρόκειται για ταινία βασισμένη στην “Σταχομαζώχτρα” του Παπαδιαμάντη, με τίτλο “Ο Χιονάνθρωπος και το Κορίτσι”. Για να γίνει μία μεγάλη μήκους animation ταινία απαιτείται τεράστιο budget και, εφόσον το συγκεντρώσουμε, θα χρειαστούν τουλάχιστον είκοσι μήνες παραγωγής μέχρι να βγει στους κινηματογράφους», μας λέει.



Στην προσπάθεια της ενίσχυσης των κινουμένων σχεδίων στην χώρα μας, έπιασε δουλειά από το 2004 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Κινουμένων Σχεδίων. Το ελληνικό τμήμα του έχει αναλάβει να προβάλλει το έργο των Ελλήνων δημιουργών, να τους επιμορφώνει μέσα από τα σεμινάρια “Animart”, καθώς και να συμβάλλει στην παραγωγικότητα, μέσω του ετήσιου Φεστιβάλ “AnimFest”.

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Κινουμένων Σχεδίων ανέλαβε το 2007 άλλη μία σημαντική δουλειά: αυτή της ανθολογίας του ελληνικού cartoon από το 1945 ως σήμερα. Την ιστορική λίστα με τις ταινίες-σταθμούς μπορείτε να δείτε εδώ.

Στο “AnimFest” και σε άλλα φεστιβάλ ψηφιακού video έχουν διακριθεί αρκετές ελληνικές παραγωγές, οι οποίες δείχνουν πως αν μη τι άλλο, υπάρχουν δημιουργικά μυαλά με φρέσκιες ιδέες. Εμείς ξεχωρίσαμε τα παρακάτω ταινιάκια, τα οποία βγάζουν γέλιο με το –κατάμαυρο- χιούμορ τους και δείχνουν ότι υπάρχει κυριολεκτικά νέο αίμα στον χώρο. Απολαύστε:





Όσο για το μέλλον του ελληνικού animation; «Ταλέντα σίγουρα υπάρχουν πάρα πολλά», μας εξηγεί ο κ. Ράππας. «Ελπίζουμε πως με το νέο νομοσχέδιο για τον κινηματογράφο θα βοηθηθούν, γιατί αυτό που κάνει τα πράγματα δύσκολα είναι το κόστος», συνεχίζει. Συμβουλεύοντας, τέλος, τα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τον τομέα, λέει: «Πρέπει να ξέρουν πως χρειάζεται πείσμα και σκληρή δουλειά. Μπορεί να γοητεύονται από την ομορφιά της δημιουργίας, αλλά απαιτούνται ολόκληρα μερόνυχτα δουλειάς χωρίς σταματημό».

Βάλαμε τα δυνατά μας για να συγκεντρώσουμε σε ένα δημοσίευμα την ουσία του ελληνικού cartoon. Ωστόσο, επειδή είμαστε βέβαιοι ότι κάποια αριστουργήματα της νέας γενιάς μας έχουν ξεφύγει, περιμένουμε στο κάτω μέρος του δημοσιεύματος τα δικά σας «ευρήματα» της κινούμενης ένατης τέχνης.