Αξιολόγηση Πανεπιστημιακών Μαθημάτων: Δελτίο... παιδικής χαράς

του Μ. Στητού

Αν ο Έλλην φορολογούμενος πιστεύει ότι σε Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ και ΑΤΕΙ) τα παιδιά του (ή του γείτονά του, ή του μετανάστη που μπόρεσε να τα κάνει να διαβάσουν και να μπουν) μαθαίνουν κάτι χρήσιμο υπό επίβλεψη, έλεγχο και βαθμολόγηση, σαφώς απατάται.

Η δουλειά του τριτοβάθμιου εκπαιδευτικού είναι, όπως αναφέρθηκε, να κάνει έρευνα και να βρίσκει χρήματα για να τη χρηματοδοτεί (βλ. σχετικά άρθρα). Πχ το λήμμα ΙΙ.3.2 το κάνει σαφές, ερωτώντας αν και πώς μεθοδεύεται η εκπαίδευση φοιτητών στην ερευνητική διαδικασία. Αναρωτιέται κανείς: όλα τα ιδρύματα εκπαιδεύουν ερευνητές; Κανένα δεν εκπαιδεύει επαγγελματίες; Γιατί πρέπει να εκπαιδεύονται όλοι στην ερευνητική διαδικασία; Αυτό αποτελεί μέρος του σκοπού μόνο των ΑΕΙ. Ο πτυχιούχος , ακόμη και στα ΑΕΙ, δεν είναι ερευνητής ή εν δυνάμει ερευνητής. Ερευνητικές επιδόσεις και προσόντα δίνει η διδακτορική διατριβή. Γιατί για κάθε μάθημα, πχ εισαγωγικό, σε κάθε ίδρυμα, πχ ΤΕΙ, πρέπει να εκπαιδεύονται τα παιδιά στην έρευνα; Γιατί ο αισθητικός ή ο συντηρητής αρχαιοτήτων να εκπαιδεύονται σε ερευνητικές διαδικασίες, αντί να γίνουν λίγο καλύτεροι στο επάγγελμά τους;

Εκτός του να γίνει ερευνητής, ο τρόφιμος του ελληνικού τριτοβάθμιου ιδρύματος ασκείται και στην Κριτική. Όχι σκέψη. Στην κριτική όποιου και ότι δεν του αρέσει, του χαλά τη Νιρβάνα και του ζητά να προσπαθήσει και να διακριθεί στον ιερό χώρο της ξέγνοιαστης και παρασιτικής ζωής που λέγεται –χωρίς αιδώ-Άσυλο..

Ας δούμε, λοιπόν, πώς αξιολογεί το ελληνικό δημόσιο, μέσω του διορισμένου κολαούζου του (Ανεξάρτητης Αρχής) την καθεαυτό εκπαιδευτική διαδικασία, δηλαδή τα μαθήματα. Η φόρμα τιτλοφορείται «ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ» (βλ. σχετικά έγγραφα). Στο υπολήμμα Ι, Βασικά στοιχεία μαθήματος, βλέπουμε πάλι τη φόρμα να μην προορίζεται για ΤΕΙ αλλά μόνο για Πανεπιστήμια. Στην ταυτότητα όμως, του εκπαιδευτικού, βλέπουμε να ερωτάται η βαθμίδα του. Πάλι οι σπουδές είναι προφανώς άσχετες, πάλι εμφανίζεται η πρωτότυπη έννοια της επιστημονικής ειδίκευσης, αλλά τώρα ερωτάται όχι «τίτλος» αλλά «βαθμίδα».

Και αναρωτιέται κανείς: γιατί εδώ ερωτάται, και στην φόρμα του ατομικού απογραφικού δελτίου, που είναι σαφώς προσωπικό, δεν ερωτάται; Μήπως άλλος συνέταξε το ένα και άλλος το άλλο και ουδείς έκανε τον κόπο αν όχι να τα ελέγξει, τουλάχιστον να τα συγκρίνει ώστε να χρησιμοποιούν ενιαία τις πλέον δόκιμες εκφράσεις; Πράγμα περίεργο, αφού οι αδόκιμες είναι απολύτως ίδιες!

Μετά από μια υπέρ το δέον (αυτό είναι υποκειμενικό) απαιτητική περιγραφή του μαθήματος που μάλλον δεν χωρά στους διατιθέμενους χώρους, η ομάδα λημμάτων ΙΙ περνά στο ζουμί: το τι γίνεται στο μάθημα.

Το υπολήμμα ΙΙ.1.2 θέτει το θέμα της επικάλυψης με άλλα μαθήματα. Αυτό είναι πολύ λογικό, καθώς στην γνώση δεν υπάρχουν απόλυτα στεγανά, και πολλά θέματα καλύπτονται από άνω της μίας επιστήμες, πολλώ δε μάλλον από άνω του ενός μαθήματα. Το πρόβλημα εστιάζεται στη δεύτερη φράση «και πώς το αντιμετωπίζετε». Αφήνοντας το παραμύθι ότι η επανάληψη είναι μήτηρ της μαθήσεως, ποιο ακριβώς το μυστικιστικό νόημα του ερωτήματος; Η επικάλυψη θεωρείται πρόβλημα και χρήζει αντιμετώπισης; Από πότε, γιατί και τι δεινά προκαλεί ώστε να της αφιερώνεται τόση σημασία;

Από το λήμμα ΙΙ.2.4 αρχίζουν τα προβλήματα. Ας προσεχθεί το παραπειστικό της ερώτησης «Παρέχετε επιπλέον βιβλιογραφία». Τι σημαίνει «παρέχετε»; Στην κυριολεξία, σημαίνει να μοιράζετε στον καθένα και εναλλακτικά βιβλία, σημειώσεις κλπ. Επειδή ο διδάσκων δεν είναι αχθοφόρος, φωτοτυπάς ή βιβλιέμπορος, μάλλον υπονοείται το αν συστήνεται επιπλέον βιβλιογραφία στους φοιτητές. Και εδώ βρίσκεται το θέμα. Επί χρόνια οι διδάσκοντες εκβίαζαν τους φοιτητές να αγοράζουν το δικό τους σύγγραμμα. Μετά, με το Μοναδικό Σύγγραμμα, μόνο όποιος διδάσκων έχει τις πρέπουσες επαφές εντός και εκτός ιδρύματος ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ το δικό του βιβλίο και τη δική του άποψη. Και μερικοί αποφάσισαν ότι το πρόβλημα των ελληνικών ΑΕΙ/ΤΕΙ είναι το μοναδικό σύγγραμμα, και μιλούν για εναλλακτικά κείμενα και βοηθήματα.

Ας μη γελιόμαστε. Αυτό είναι μια προσπάθεια των βιβλιεμπόρων, που εκδίδουν τα συγγράμματα, να αυξήσουν τον κύκλο εργασιών τους, και διδασκόντων-συγγραφέων που είναι «στη απέξω» να μπουν στο παιχνίδι. Όχι απλώς το κόστος είναι τρελό, αλλά το όλο θέμα είναι απλά άνευ αντικειμένου. Ό,τι βιβλίο και να πάρει ο φοιτητής, ότι και να διαβάσει, ότι και να καταλάβει, ό,τι και να αφομοιώσει, θα εξεταστεί και θα βαθμολογηθεί στις γνώσεις, τις απόψεις και τις λογικές διαδικασίες που έχει πει και εγκρίνει ο εξεταστής. Και επειδή εξεταστής είναι γενικά ο διδάσκων, ενώ το βοήθημα δεν προτείνεται πάντα από το διδάσκοντα, φτάνουμε στο απλό συμπέρασμα: Μάθετε αυτό που σας λένε, όπως σας το λένε και κάντε ό,τι σας λένε όπως και όποτε σας το λένε.

Δεν είναι ακαδημαϊκό, αλλά είναι χρήσιμο και απολύτως θεμιτό. Όλοι οι γνωστικοί τομείς, όλα τα επαγγέλματα έχουν συμβάσεις, κανόνες και τρόπους διεκπεραίωσης. Επομένως, απαιτούν συμμόρφωση και πειθαρχία. Η συνθετική ή η κριτική ικανότητα για να λειτουργήσουν έχουν κανόνες και ιεράρχηση. Αν δύο βιβλία δίνουν διαφορετική αντίληψη για το αίτιο ενός θέματος, ποιο είναι το ορθό; Προφανώς αυτό με το οποίο συμφωνεί ο καθηγητής.

Στο επόμενο υπολήμμα, ΙΙ.2.5, βλέπουμε το «πού το πάει» ο συντάκτης. Ερωτάται ο διδάσκων πώς γνωστοποιεί στους φοιτητές την ύλη του μαθήματος, τους μαθησιακούς στόχους και τον τρόπο εξέτασης (συγνώμη, αξιολόγησης, η εξέταση είναι κακό πράγμα). Οι μαθησιακοί στόχοι είναι κάτι τελείως άχρηστο για το φοιτητή. Επειδή δεν μπορεί να κρίνει αν τους έχει επιτύχει ή όχι (αλλιώς δεν θα χρειαζόταν εξεταστή για να το ελέγξει) δεν έχουν λόγο να ανακοινώνονται. Είναι το στοιχείο που σχεδόν κανείς δεν αναφέρει όταν διδάσκει, και κανείς φοιτητής δεν μαθαίνει. Η ύλη του μαθήματος, για τον οποιονδήποτε δεν έχει ξεχάσει το τι σημαίνει μάθημα, ανακοινώνεται στο μάθημα και αναπτύσσεται. Δεν είναι αυτονόητο;

Προφανώς όχι. Γιατί οι φοιτητές μπορεί να μην παρακολουθούν ώστε να ξέρουν, άρα πρέπει να ενημερωθούν. Δηλαδή, με δύο λόγια, ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΥΜΕ- και αξιολογούμε επί της παροχής αυτής της διευκόλυνσης- τους φοιτητές. Η παρακολούθηση δεν είναι υποχρεωτική, αλλά από αυτό μέχρι την επίσημη ενθάρρυνση και διευκόλυνση της απουσίας -όταν τονίζεται ότι η παρακολούθηση αποτελεί «ακαδημαϊκό καθήκον» στους οδηγούς σπουδών -είναι γελοία. Αν κάποιος παρακολουθεί, θα ξέρει την ύλη. Αν όχι, ας τη μάθει όλη ή ας υποχρεωθεί να πάρει σημειώσεις άλλου, όπως γίνεται μέχρι τώρα. Γιατί η ύλη να ανακοινώνεται; Ώστε και να μην παρακολουθεί, και να μην υποχρεώνεται σε συναδέλφους;

Όσον αφορά τον τρόπο εξέτασης, το δίκαιο απαιτεί ο φοιτητής να γνωρίζει τον τρόπο και τις παραμέτρους της εξέτασης. Αλλά το νόημα της εξέτασης είναι ο φοιτητής να γνωρίζει αυτά που οφείλει. Αν τα γνωρίζει σε επαρκές βάθος (το «επαρκές» είναι θέμα συζήτησης και γενικά απόφαση του εξεταστή) όπως και να εξεταστεί, θα φανεί η κατάρτισή του. Όσο πιο απροόπτη και αιφνιδιαστική η εξέταση, τόσο ακριβέστερα θα κριθεί. Η ενημέρωσή του σημαίνει ότι θα έχει ετοιμαστεί καλύτερα, πιθανώς με συγκεκριμένη μεθοδολογία για συγκεκριμένο είδος εξέτασης.

Αφήνοντας την δυνατότητα έκνομων πρακτικών που διανοίγονται (πχ να ετοιμαστούν σκονάκια και μέθοδοι αντιγραφής ή συνεργασίας) η όλη ιδέα προωθεί τη λογική της ήσσονος προσπάθειας. Πώς με λιγότερο ιδρώτα, χωρίς να παρακολουθεί, χωρίς να μετέχει, και ενίοτε χωρίς να ξέρει, θα επιτύχει στις εξετάσεις.

Υπερβολή; Καθόλου. Υπολήμμα V.2. Πώς αξιοποιούνται οι αξιολογήσεις του μαθήματος και της διδασκαλίας (δηλαδή του διδάσκοντα) από τους φοιτητές. Δηλαδή, όχι μόνο είστε υποχρεωμένοι να ρωτάτε τη γνώμη τους (κάτι που θα έπρεπε να ενθαρρύνεται αλλά όχι να επιβάλλεται), οφείλετε να τη λάβετε και υπόψη, παρά το ότι οι άνθρωποι συνήθως δεν είναι εκεί για να δουν και να νοιώσουν το πώς διδάσκετε! Αυτό είναι πρωτοφανές. Οι φοιτητές πάντα, σε συντριπτική πλειοψηφία ζητούν λιγότερη μελέτη, λιγότερη εργασία και υψηλότερους βαθμούς, αν είναι δυνατόν χωρίς καν εξέταση. Η παιδεία πάντα και παντού είναι πόνος, είναι ιδρώτας, είναι η μάχη του διδάσκοντα ενάντια στον κακό εαυτό του διδασκόμενου. Αν ο διδάσκων δεν είναι αγαπητός, μάλλον κάνει καλά τη δουλειά του. Αν αυτό δεν ισχύει, τότε απαιτούνται άλλοι μηχανισμοί κι όχι η ανεκπαίδευτη κρίση ενός γενικώς απόντα και ενίοτε εμπαθούς ή συνδικαλισμένου φοιτητή.

Αλλά αυτό είναι πολιτικό θέμα. Το να στέλνει τα ερωτηματολόγια, που διανέμονται στους φοιτητές, η ίδια η Αρχή και μετά (Υπολήμμα V.1) να ρωτά, δήθεν αθώα, αν και πώς γίνεται η διαδικασία και να συναφθούν τα υποδείγματα των ερωτηματολογίων (τονίζουμε ότι τα έχει εκδώσει και αποστείλει η ίδια!!!!) είναι το λιγότερο γελοίο.

Το ύφος παιδικής χαράς συνεχίζεται.

Οι μισές διδακτικές ώρες χάνονται με συνδικαλισμό και καταλήψεις, αλλά στο ΙΙ.3.3 ερωτάται ο διδάσκων αν διοργανώνει επισκέψεις και εκδρομές –δηλαδή πώς θα γίνει ακόμη λιγότερο μάθημα- και αξιολογείται επ’ αυτού... Το ΙΙ.5.2 ερωτά για τη διασφάλιση της διαφάνειας στη διαδικασία αξιολόγησης. Δεν ασχολείται, δεν ρωτά για την αντικειμενικότητα στην εξέταση (πχ προκαθορισμένοι συντελεστές βαρύτητας κλπ), αλλά για τη Διαφάνεια. Δηλαδή, , τι ακριβώς είναι η διαφάνεια στην εξέταση; Μήπως να ψηφίζουν οι φοιτητές για το βαθμό τους; Να βλέπουν το γραπτό τους;

Και που θα το δουν , τι έγινε; Πολλά ιδρύματα απλά αρνούνται τη διαδικασία
αναβαθμολόγησης, ενώ πολλοί διδάσκοντες βρίσκουν τρόπο να μην τα δείχνουν. Το θέμα δεν είναι στη Διαφάνεια. Είναι στην αντικειμενικότητα και τη δικαιοσύνη. Αλλά αυτές δεν είναι πολιτικώς ορθές.

Παρατηρήστε επίσης στο ΙΙ.5.1 την ερώτηση αν παρακολουθούνται όλοι οι φοιτητές κατά τη διάρκεια πρακτικής άσκησης ή εργαστηρίου. Ο συντάκτης προφανώς θα αγνοεί τα περί εργαστηριακής εκπαίδευσης, διότι δεν νοείται εργαστήριο όπου οι φοιτητές δεν παρακολουθούνται σε κάθε βήμα (όχι έκαστος, διότι δεν υπάρχει 1 διδάσκων για κάθε φοιτητή). Το να μην συμβαίνει είναι εγκληματικό, και το να τίθεται ένα τέτοιο ερώτημα είναι απλά ανόητο, γιατί κανείς εχέφρων δεν θα το παραδεχθεί.

Επίσης, τι είναι τα «συστηματικά σχόλια στο μέσον του εξαμήνου»; Αν δεν είναι στο μέσον και είναι κάθε φορά, ή κάθε όποτε χρειάζεται (έπαινος-επίπληξη); Τι σημαίνει συστηματικό σχόλιο; Θα εκδώσουμε και ελέγχους, όπως στο σχολείο, όπου τους καταργήσαμε ουσιαστικά; Στο ΙΙΙ.1.3 φαίνεται η ελάχιστη σχέση του συντάκτη με το όλο θέμα «Εργαστήριο». Σε ποιόν να είναι διαθέσιμα τα εργαστήρια και ο ακριβός, ενίοτε και επικίνδυνος εξοπλισμός τους για χρήση εκτός του προγραμματισμένου χρόνου; Αν εννοείται για ερευνητικούς σκοπούς, θεμιτό. Αλλά αν έχει την ιδέα κάποιος ανεξαρτήτως άρχων, ότι θα ξεκλειδωθούν εργαστήρια και θα αφεθούν εκεί οι φοιτητές χωρίς επιτήρηση να οξύνουν τις δεξιότητές τους παίζοντας με όργανα, αναλώσιμα, εξοπλισμό, και σπάζοντας, καίγοντας, κλέβοντας σε καταλήψεις, χρήζει ψυχιατρικής φροντίδας.

Άδεια να είναι τα εργαστήρια, διαθέσιμος ο εξοπλισμός, δωρεάν τα αναλώσιμα. ποιος θα επιτηρεί; Αν τραυματιστεί κανείς, τι θα γίνει; Ή μήπως εννοείται αν εκτός από το εργαστήριο υπάρχουν και ανθρωποφύλακες για να επιτηρούν την εκτός προγραμματισμένων ωρών χρήση του;

Πολλοί, ιδίως απόφοιτοι αγγλοσαξονικών Πανεπιστημίων, θεωρούν ότι η ανυπαρξία βιβλιοθηκών είναι το μέγιστο πρόβλημα των ελληνικών ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το ίδιο θεωρούν και οι βιβλιοπώλες, οι εκδότες, οι συγγραφείς. Εδώ αναλώνεται μόνο το υπολήμμα ΙΙΙ.1.6. Φυσικά, η εικόνα καταλήψεων, όπου θα κλέβονται ή θα καίγονται πανάκριβα βιβλία, δεν συναντάται στα αγγλοσαξονικά πανεπιστήμια και λοιπά ιδρύματα, σε αντίθεση με τα ελληνικά, και οι έλληνες πρυτάνεις μάλλον έχουν δίκιο να θεωρούν τη βιβλιοθήκη τριτεύον θέμα. Άλλωστε, αν υπάρχουν βιβλιοθήκες που να εξυπηρετούν, πώς θα πουλήσουν βιβλία οι εκδοτικοί οίκοι.

Τελευταία, οι απόψεις αλλάζουν και φαίνεται ότι στα ελληνικά ιδρύματα απλά δεν χρησιμοποιείται αρκετό ρεύμα, αρκετά προϊόντα λογισμικού και υπολογιστές. Όχι, δεν το λένε μόνο οι κομπιουτεράδες, ο κος Γκέιτς και οι εισαγωγείς. Το λέει και η ανεξάρτητη αρχή, που αναλώνει 6 υπολήμματα στο θέμα. Εκπαιδευτικά λογισμικά (τι ειν’ τούτου;;;), τεχνολογίες πληροφορικής στην επικοινωνία με τους φοιτητές, στην εξέταση, στην διδασκαλία/άσκηση, και στη μελέτη. Είναι η προαγωγή της πληροφορικής και των αντίστοιχων προϊόντων και υπηρεσιών της καθήκον του εκπαιδευτικού και αξιολογείται από αυτό; Γιατί εχει σημασία αν βαθμολογεί με υπολογιστή ή άλλη πληροφορική τεχνολογία ή με κόκκινο στυλό;

Το θέμα θα έπρεπε να είναι ΜΟΝΟ αν βαθμολογεί αντικειμενικά ή σταθμισμένα υποκειμενικά. Γιατί αξιολογείται το αν κάνει τέτοιες χρήσεις-δηλαδή αν «κάνει κατανάλωση» στον αντίστοιχο κλάδο- στην εκπαίδευση, όταν το όλο θέμα έπρεπε να είναι αν τους μαθαίνει καλά και αποτελεσματικά μερικά πράγματα;