Το ΙΜΕ μας μαθαίνει... "τη σκούφια μας"

Εχετε αναρωτηθεί ποτέ από πού «κρατά η σκούφια σας»; Ποιο ήταν το προηγούμενο επώνυμο της οικογένειάς σας; Το προ-προηγούμενο; Τι έκανε η γιαγιά σας; Το πρόγραμμα γενεαλογίας του Iδρύματος Μείζονος Ελληνισμού ανοίγει σε όλους εμάς παράθυρο στην οικογενειακή μας ιστορία με το ειδικό πρόγραμμα «Τμήματος Γενεαλογίας και Προφορικής Ιστορίας».

Στις 24 Μαΐου το ΙΜΕ διοργανώνει εκδήλωση γνωριμίας του κοινού με το πρόγραμμα, όπου θα παρουσιαστούν τα μέσα και οι δυνατότητες μιας τέτοιας «προσωπικής» ιστορικής έρευνας.

«Το Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» φιλοξενεί ένα από τα παλαιότερα προγράμματα του ΙΜΕ, την ανασύσταση γενεαλογικών δένδρων. Το πρόγραμμα έχει ολοκληρώσει έναν κύκλο δραστηριοτήτων τα αποτελέσματα των οποίων εμφανίζονται στο διαδίκτυο μέσα από τις σελίδες του τμήματος Γενεαλογίας και Προφορικής Ιστορίας (http://genealogy.ime.gr/) και τις σελίδες των ψηφιακών συλλογών Αττικής (http://attiki.genealogies.gr/) και Κεντρικής Μακεδονίας (http://makedonia.genealogies.gr/)», μας λέει ο κ. Βαρλάς, υπεύθυνος Τμήματος Γενεαλογίας και Προφορικής Ιστορίας του ΙΜΕ (μικρή φωτογραφία).

Και διευκρινίζει: «Ενώ το πρόγραμμα γενεαλογίας εστιάζει στην οικογενειακή ιστορία και μνήμη των προσφύγων, η συζήτηση στις 24/5 απευθύνεται στον καθένα που επιθυμεί να μάθει πώς μπορεί να ανακαλύψει την ιστορία της οικογένειας του και μέσα από αυτή να έλθει σε επαφή με την ευρύτερη ιστορία όπως την βίωσαν οι πρόγονοι του».

Πώς ακριβώς όμως λειτουργεί μια γενεαλογική αναζήτηση και τι περιλαμβάνει; «Η αναζήτηση ή ορθότερα η ανασύσταση του γενεαλογικού δένδρου περιλαμβάνει τέσσερις κατηγορίες ενεργειών: Η πρώτη είναι η συλλογή στοιχείων από την οικογενειακή μνήμη με τη βοήθεια της οργάνωσης της γνώσης που κατέχουμε εμείς οι ίδιοι καθώς και οι συγγενείς. Η δεύτερη ενέργεια είναι η αναδρομή στο υλικό των πηγών, που μας προσφέρει στοιχεία που λησμονήθηκαν ή ιστορικές πληροφορίες σε πολύ μεγαλύτερο βάθος χρόνου από όσο φτάνει η μνήμη μας. Άλλη κατηγορία ενεργειών αφορά την επεξεργασία των πληροφοριών και την επανατοποθέτηση ερωτημάτων έρευνας και ερμηνείας. Τέλος, υπάρχει μια διαδικασία σύνθεσης και ερμηνείας των στοιχείων, είτε σε μορφή σχεδιαγράμματος, όπως το γενεόγραμμα, είτε σε μορφές κειμένων, δελτίων καταγραφής, βάσεων δεδομένων και παρουσιάσεων σε οπτικοακουστική μορφή».      

Αν και το βάθος μιας γενεαλογικής αναζήτησης δεν είναι πάντα σταθερό ως μέγιστο όριο μπορούν να οριστούν οι τέσσερις με πέντε γενιές. «Πάμε τόσο παλιά, όσο μας επιτρέπουν οι πηγές μας. Η μνήμη σπάνια υπερβαίνει τις τέσσερις με πέντε γενιές. Όμως υπάρχουν ομάδες με πιο έντονη γενεαλογική μνήμη, όπως οι νομάδες, σαρακατσάνοι, βλάχοι κλπ. και περιοχές με μεγάλο πλούτο υλικού, όπως τα Επτάνησα, η Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου. Στα Μαστιχοχώρια της Χίου και στα Κύθηρα έχουμε πληροφορίες για αγροτικούς, όχι αρχοντικούς πληθυσμούς τουλάχιστον για τους τρεις τελευταίους αιώνες. Σημαντικό πάντως είναι το εύρος της πλάγιας συγγένειας, με άλλα λόγια ο αριθμός θείων, ξαδέλφων, κλπ., που καταγράφεται όπως επίσης και ο πλούτος των πληροφοριών και των απεικονίσεων που συλλέγονται για κάθε οικογενειακή ιστορία» λέει ο κ. Βαρλάς.

Η λεγόμενη μικροϊστορία ως κλάδος της ιστορίας και ως πηγή γνώσης ακουμπά τη γενεαλογική αναζήτηση; «Νομίζω ότι υπάρχει μια παρεξήγηση για τη μικροϊστορία ως έννοια. Μικροϊστορία δεν είναι μικρολογία ή περιπτωσιολογία αλλά ένας τρόπος να μελετάμε σε μικρό πεδίο ή μέσα από μια ατομική περίπτωση ευρύτερες ιστορικές εξελίξεις και κοινωνικά φαινόμενα. Σε προσωπικό επίπεδο, η ενασχόληση με τη γενεαλογία ως ιστορία της οικογένειας μπορεί να απαντήσει σε υπαρξιακά ερωτήματα, να μας γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό μας αλλά και να μας συμφιλιώσει με τον οικογενειακό μας κύκλο και τις άλλες γενιές. Από κοινωνικής σκοπιάς η ενασχόληση με την ιστορία της οικογένειας μας μάς εξοικειώνει με στοιχεία της καθημερινής ζωής και ιστορικές εμπειρίες που ενδεχομένως είναι πια έξω από τον ορίζοντα μας».

Στόχος του προγράμματος του ΙΜΕ δεν είναι να προσφέρει εξατομικευμένες υπηρεσίες γενεαλογικής έρευνας. Συγκροτείται μια τεράστια βάση δεδομένων όπου έχουν καταχωρηθεί περισσότερες από 200.000 εγγραφές. Μια σημαντική λειτουργία είναι ο έλεγχος, η διασταύρωση και η συμπλήρωση αυτών των στοιχείων που ενδεχομένως φέρνουν σε πρώτο πλάνο και κάποιες ξεχασμένες συγγενικές σχέσεις. Μια άλλη υπηρεσία του τμήματος, εξηγεί ο κ. Βαρλάς, είναι ότι παρέχει συμβουλές και υποστήριξη με γνώση και εμπειρία σε οποιονδήποτε, ανεξαρτήτως καταγωγής, επιθυμεί να εξερευνήσει την ιστορία της οικογένειας του. «Ηδη αναπτύσσουμε υπηρεσίες έρευνας και επεξεργασίας στοιχείων, οι οποίες υλοποιούνται στο πλαίσιο συμφωνιών με δήμους και κοινότητες ή ενώσεις συμπολιτών μας», λέει.

Το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού οργανώνει την Κυριακή 24 Μαΐου 2009 και ώρα 12:00, στο Κέντρο Πολιτισμού "Ελληνικός Κόσμος" ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Φτιάξε το δικό σου γενεαλογικό δένδρο».  Κεντρικός ομιλητής θα είναι ο κ. Μιχάλης Βαρλάς.

Η εκδήλωση θα αποκαλύψει τα μυστικά της γενεαλογικής αναζήτησης με παραδείγματα από τις πλούσιες ψηφιακές συλλογές του Τμήματος Γενεαλογίας του ΙΜΕ. Οι παρευρισκόμενοι θα δουν πώς οι αναμνήσεις, τα έγγραφα και οι φωτογραφίες των μελών της οικογένειάς τους συναντούν την κοινή ιστορία του Ελληνισμού στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ θα μπορούν να ενημερωθούν για το πώς μπορούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα Γενεαλογίας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού και να ανακαλύψουν τις ρίζες τους φτιάχνοντας το δικό τους γενεαλογικό δένδρο.

Πόσες φορές έχουμε μια τέτοια ευκαιρία;